"گل" در سرزمین ارامنه ؛ پیگیری دیپلماسی "توپ گرد"

به گزارش خبرگزاری مهر، رئیس جمهوری ترکیه امروز قرار است به دعوت رسمی "سرژ سارکیسیان" همتای ارمنی خود برای دیدار فوتبال وارد این کشور شود، گرچه این مسئله  با یک پدیده غیر سیاسی آغاز می شود، اما سفر جنبه ای کاملاً سیاسی و در تاریخ روابط دو ملت، و حتی بیش از تاریخ دو کشور مدرن امروزی ترکیه و ارمنستان، از اهمیت حیاتی بر خوردار است.

ریشه های تاریخی اختلافات:

ارمنستان و ترکیه و به قولی ترک های آناتولی با ارامنه دو ملتی هستند که دارای اختلافات دیرینه با یکدیگر هستند.

ارامنه در طول سالیان گذشته بارها بر این نکته پافشاری کرده اند که یک و نیم میلیون ارمنی در یک تصفیه نژادی توسط ترک های عثمانی در جریان جنگ جهانی اول و هنگام تجزیه امپراطوری عثمانی کشته شده اند و همین مسئله سبب گردیده است تا از زمان استقلال ارمنستان از شوروی سابق در سال 1991 آنکارا از برقراری روابط دیپلماتیک با ایروان خودداری کند.

گرچه ترکیه کشته شدن ارامنه را رد نمی کند اما بر این باور است که چنین مسئله متقابل بوده است و در آن زمان از شهروندان ترک نیز کشته شدند.

موضع گیری ارمنستان در سال های اخیر سبب افت و خیزهایی در روابط دو کشور بوده است. تلاش ایروان برای طرح این موضوع در مجامع بین المللی و پارلمان های چند کشور اروپایی از جمله تصویب آن به عنوان نسل کشی در مجلس فرانسه و تلاش لابی ارامنه برای تحقق اقدامی مشابه در کنگره آمریکا سبب شده بود تا آنکارا از این مسئله آزرده خاطر شود و چشم انداز برقراری روابط این دو کشور به سبب بروز چنین چالشی با سختی هایی رو به رو گردد.

گرچه اختلاف بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان به عنوان متحد اصلی ترکیه در قفقاز، بر سر قره باغ نیز به این اختلافات دامن زده بود، اما حرکت های اخیر دو طرف در ایروان و آنکارا سبب گردیده است تا دو کشور در مسیر گفتگو حرکت کرده و با عنایت به اینکه ترکیه در صدد ایفای یک نقش منطقه ای است این موضوع امید به حرکت های نوین را بیش از گذشته مطرح کرده است.

بحران قفقاز:

یکی از مسائل مهمی که در معادلات منطقه ای و به ویژه در حرکت این دو کشور مهم بود بحران اخیر در اوستیای جنوبی و اختلاف بین گرجستان و روسیه بود.

در پی بروز درگیری در 8 اوت بین روسیه و گرجستان، آنکارا دیپلماسی فعالی را به طور مستقل از همپیمان خود یعنی آمریکا در راستای تاسیس یک اتحاد منطقه ای تحت عنوان "اتحادیه قفقاز" آغاز کرد و این کشور برای تحقق این مسئله نیاز به مشارکت تمامی کشورهای منطقه و از جمله ارمنستان داشت.

با وجود مخالفت جمهوری آذربایجان با حرکت ترکیه در این مسیر، اما ترکیه بر آن شد تا با کمی آزردن همپیمان خود حرکت به سمت ایروان را آغاز کند و در پی طرح این ابتکار از سوی رجب طیب اردوغان حزب عدالت و توسعه بر آن شد تا نقش منطقه ای خود را که در آینده بیشتر هم خواهد شد قربانی مناسبات محدود دو کشور ننماید و در 11 شهریور ماه سرانجام یخ ها آب شد و "علی باباجان" وزیر امور خارجه ترکیه از سفر هیئتی از کشورش به ایروان به منظور مذاکره با مقامات ارمنستان درباره ائتلاف قفقاز خبر داد.

نقش ایران:

ایران به عنوان کشوری که روابط خوبی با هر دو کشور ارمنستان و ترکیه دارد، از جمله عواملی بوده است که در تشویق دو طرف برای گفتگو مؤثر بوده است.

چندی پیش در حالیکه منوچهر متکی وزیر خارجه ایران برای دیداری کاری در ترکیه به سر می برد و در حالیکه گمانه زنی هایی در باره دستور کار وی در آنکارا از سوی رسانه های صورت می گرفت که عمدتاً در خصوص میانجیگری ترکیه بین ایران و آمریکا در خصوص هسته ای بود، اما ناگهان خبری منتشر شد که هدف اصلی و سطح تعامل بین تهران و آنکارا را مشخص ساخت و آن گفتگوی تلفنی متکی  از آنکارا با ادوارد نعلبندیان وزیر خارجه ارمنستان بود.

متکی در این گفتگو ضمن ابرازخرسندی از رخدادهای مثبت پدید آمده بین ارمنستان و ترکیه ابراز امیدواری کرد که این تحولات منجر به تقویت صلح و دوستی بین کشورهای همسایه و منطقه شود.

نعلبندیان نیز به نوبه خود ازحسن نیت و تعامل سازنده ایران در تقویت فضای دوستی و مناسبات خوب بین همسایگان و کشورهای منطقه قدردانی کرد.

نتیجه گیری:

به طور خلاصه تحولات اخیر منطقه ای و نیاز ترکیه به تدوین رویکرد جدید برای سیاست خارجی خود در منطقه سبب گردید تا حرکتی که تاکنون از سوی ترکیه برای برقراری روابط بایکوت شده بود، آغاز شود و ایروان و آنکارا که چشم انداز برقراری روابط بین انها آسان هم به نظر نمی رسید در آستانه ،و نه در متن و یا پایان، برقراری روبطی قرار گیرند که ممکن است در آینده تحولات مثبتی را برای منطقه در پی داشته باشد که اردوغان در آخرین ابراز نظر خود در این باره به ان اشاره می کند و سفر گل را فرصتی بی سابقه برای تقویت طرح های صلح در قفقاز و بهبود تصویر ترکیه ارزیابی می کند، که این همان نخستین اثرات بین المللی، و دیگر اینکه تاثیرات دوجانبه گفتگو است.

-----------------------

گزارش: حسین امیری