مرمت آرامگاه کوروش مبنای علمی و آکادمیک ندارد / چند پرسش بی جواب!

این استاد دانشگاه که مدیر گروه باستانشناسی یکی از دانشگاههای معتبر کشور نیز هست گفت:  اولین کارهای مرمتی و استحکام بخشی در پاسارگاد و تخت جمشید عموما توسط پژوهشگران موسسه مطالعات آسیایی آفریقایی ایتالیا (ایزمئو) انجام شده است. رهبری آن را "بریتا تیلیا" مرمتگر برجسته ایتالیایی در دست داشت  و کسانی که هم اکنون در آرامگاه کورش به کارهای مرمتی و حفاظتی می پردازند شاگردانی هستند که نزد این استاد برجسته و مرمتگرمشهور ایتالیایی به صورت تجربی کار مرمت را فرا گرفته اند و البته هیچ گونه دانش علمی و آکادمیکی روزآمدی در رابطه با کاری که به آن مشغول هستند ندارند.

این کارشناس باستان شناسی که سابقه چندین کاوش مهم در نقاط مختلف کشور را نیز دارد و به دلیل پاره ای ملاحظات شغلی از افشای نام خود پرهیز می کند در ادامه افزود: علاوه بر " بریتا تیلیا "ی ایتالیایی فرد دیگری که مطالعات گسترده ای را بر روی این مجموعه انجام داد "کارل نیلندر" استاد دانشگاه اپسالای سوئد بود که در رابطه با نوع و جنس سنگ های به کار رفته در بناهای محوطه، تکنیک، ابزارها و شیوه ساخت آنها تحقیقات بسیار زیادی انجام داد که مجموعه اطلاعات خود را در کتابی به زبان انگلیسی با عنوان "ابزارهای کار در پاسارگاد" نیز منتشر کرده است.

محوطه جهانی پاسارگاد از بارزترین و شاخص ترین محوطه های باستانی جهان است که نزد پژوهشگران شاخه های مختلف رشته باستان شناسی، حفاظت و مرمت بناهای باستانی، تاریخ عمومی هنر و تاریخ مورد توجه است.

مجموعه این میراث باستانی و به ویژه آرامگاه کورش بنیانگذار امپراطوری هخامنشیان که در این محوطه واقع شده است بیانگر سبک و سنتهای اولیه معماری هخامنشیان است که برای شناخت هنر و معماری آن زمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

در یکصد سال اخیر پژوهشهای زیادی در این محوطه انجام شده است. اگرچه بیشترین توجه در دوره هخامنشی معطوف به بنای تخت جمشید بوده است اما پاسارگاد و مجموعه های متفاوت معماری آن از جمله محوطه مقدس (محلی در یک کیلومتری آرامگاه کورش که تمامی پادشاهان هخامنشی در آن تاجگذاری کرده اند)، بنای تل تخت(دژ ستون دار اولیه کورش)، بنای معروف به آرامگاه کمبوجیه(زندان سلیمان)، کاخهای اختصاصی، کاخ بار عام، کاخ دروازه و آرامگاه کورش نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.

در سالهای پیش از انقلاب (1961 تا 1963) یک سری کاوشهای باستان شناسی در این مجموعه بوسیله باستان شناس معروف انگلیسی "دیوید استروناخ" انجام شد که بعد از آن به وسیله برخی از باستان شناسان ایرانی ادامه پیدا کرد، در آن زمان دکتر سامی مدیر  مجموعه تخت جمشید و پاسارگاد بود.

این استاد باستان شناس با اشاره به این که بعد از انقلاب فعالیت پژوهشگران و مرمتگران خارجی در این محوطه نیمه کاره رها شد، به خبرنگار مهر می گوید: با رفتن گروه مرمت گر خارجی کار حفاظت و مرمت بناهای محوطه پاسارگاد به ناچار به کسانی که پیش از این کار مرمت را به صورت تجربی نزد همان کارشناسان خارجی  فرا گرفته بودند واگذار شد. اگر چه هیچ کدام از کارشناسان و علاقمندان میراث باستانی کشور در صداقت و دلسوزی مرمتگران فعلی محوطه و آرامگاه کورش شکی ندارند اما بدون شک باید پذیرفت به دلیل آنکه این افراد فاقد دانش علمی و آکادمیک روز هستند بیش از آنکه به حفاظت بنای آرامگاه کمک کرده باشند چه بسا موجب تخریب آن شده اند.

این مدیر گروه باستانشناسی یکی از دانشگاههای کشور با یادآوری قدمت و استحکام مثال زدنی بنای آرامگاه کورش گفت: این بنا که بیش از 2500 سال قدمت دارد به خاطر استحکام و معماری منحصر به فردی که دارد بعد از این همه سال در مقابل آسیب های مختلف طبیعی و انسانی استقامت کرده است ولی در چند سال اخیر در اثر نشت آب از سقف شیروانی شکل آن به داخل اتاقک آرامگاه با مشکلاتی روبرو شد به گونه ای که این مسئله موجب رشد گل سنگ و میکروارگانیزم‌هایی نظیر کپک، جلبک و قارچ در میان سنگهای آرامگاه شده است که می تواند در دراز مدت موجب تبدیل شدن سنگ ها به گیاه خاک شود.

به گفته وی مرمتگران مجموعه برای مقابله با این مشکل اقدام به مرمت و استحکام بخشی بنا کرده اند که با وجود دلسوزی و تلاش فراوان به دلیل غیر علمی بودن کار در زمان فعالیت آسیب های جدی به سقف آرامگاه وارد کرده اند.

این استاد دانشگاه با اشاره به شیوه معماری بنای آرامگاه کورش گفت: در ساخت این بنا مانند همه بناهای هخامنشی از هیچ ملاتی برای متصل کردن سنگ ها به هم استفاده نشده است و سنگها به صورت خشکه چین در کنار هم چیده شده و سطح اتصال آنها بر روی هم به صورت زبره تراش انجام شده و سنگها به حالت نرینگی مادینگی در هم قفل شده اند به همین دلیل نیز نباید از روشهایی برای مرمت این بنا استفاده کرد که با شیوه اولیه ساخت آن تفاوت فراوانی داشته باشد.

در عین حال "راهساز" مسئول گروه مرمت آرامگاه کوروش درباره عایق‌کاری سقف آرامگاه پیش از این گفته است: برای عایق‌کاری سقف آرامگاه نیز از رزین اکرولیک پارالوئید B72 استفاده شده است که در بارندگی‌های اخیر نیز آزمایش‌های خود را پس داده است. 

از سوی دیگر کارشناس و استاد دانشگاه در رشته باستان شناسی که از زمان شروع مرمت بنای آرامگاه تاکنون چندین بار از مراحل کار دیدن کرده است ، در ادامه گفتگو با مهر با اعلام خطرناک بودن وضعیت موجود برای بنای آرامگاه از کارشناسان و دلسوزان میراث باستانی کشور درخواست کرد برای مرتفع کردن مشکلات رخ داده و جلوگیری از آسیب دیدن بیش از پیش آرامگاه چاره اندیشی کنند.

با توجه به گفته های این کارشناس و همچنین دیگر خبرهای منتشر شده در این باره و برای یافتن دلایل بروز چنین اتفاقاتی سرویس اجتماعی خبرگزاری مهر اقدام به طرح سوالهایی در این رابطه می کند که پاسخ به آنها برای روشن شدن چرایی وضعیت موجود بی تاثیر نیست.

- از جمله اینکه چرا هیچیک از باستانشناسان مخالف نحوه فعلی مرمت آرامگاه به دلیل ملاحظات شغلی خواهان فاش شدن نام خود نیستند؟

- با توجه به سطح دانش و تخصص و مهارت مرمتگران دیگر چرا برای مرمت آثار باستانی و میراث فرهنگی کشور از کسانی استفاده می کنند که هیچ گونه دانش آکادمیک و علمی در رابطه با کار خود ندارند؟

- اگر قرار است از این افراد برای چنین کارهایی پراهمیتی استفاده شود چرا دوره های دانش افزایی و علم آموزی برای آنها در نظر گرفته نمی شود؟

- چرا با آنکه کارشناسان و تحصیل کردگان دانشگاهی و خبره در میان تیم مرمت آرامگاه کورش حضور دارند این کار به افراد تجربی کار واگذار شده است؟

- با وجود اینکه فرستادن برخی از دانشجویان رشته مرمت آثار باستانی به کشورهایی که تجربیاتی کافی و مفید در این باره  دارند می تواند به تربیت نیروهای متخصص و با دانش منجر شود ، چرا مسئولان همچنان در این کار کوتاهی می کنند؟

- با توجه به اینکه این بنا و محوطه پاسارگاد از جمله محل هایی است که در فهرست جهانی به ثبت رسیده است اگر سازمان یونسکو از صحت اخباری که این روزها در رابطه با آرامگاه کورش منتشر شده مطلع و قانع شود آیا این بنا را از لیست خود خارج نخواهد کرد؟

لازم به ذکر است که خبرگزاری مهر برای رسیدن به حقیقت آنچه که  در محوطه پاسارگاد و آرامگاه کورش رخ داده است با تعداد زیادی از کارشناسان امر گفتگو کرده است اما متاسفانه همه کسانی که در گفته های خود منتقد شیوه مرمت آرامگاه کورش هستند بنا به دلایلی از افشای نام خود خودداری کرده اند.

با توجه به اینکه بیشتر این کارشناسان یا کارشناس سازمان میراث فرهنگی کشور هستند و یا با آن قرارداد کاری دارند، اعلام اخبار مربوط به این تعمیرات را به دلیل اینکه خلاف میل مسئولان است مضر به آینده کاری خود دانسته و حاضر نمی شوند نام خود را به خبرگزاری اعلام کنند.

حال سوالی که مطرح می شود اینست که چرا سازمان میراث فرهنگی کشور شرایطی را به وجود آورده اند که کارشناسان آن جرات نمی کنند اخبار مربوط به میراث باستانی کشورمان را به بیرون منتقل کنند. با شرایطی که هم اکنون در سازمان میراث فرهنگی کشور برای کارشناسان به وجود آمده است آیا در صورت رخ دادن اتفاقی که خلاف طبع مسئولان این سازمان باشد، مانند آسیب رسیدن یا سرقت  یکی از آثار باستانی کشور ،می توان نسبت به رسیدن این خبر به منابع خبری امیدوار بود.