نادیده گرفتن نقش مراکز تربیت معلم در وعده ایجاد دانشگاه بزرگ فرهنگیان

به گزارش خبرنگار مهر، "ایجاد دانشگاه بزرگ فرهنگیان". تاسیس این دانشگاه در سالگرد دانشگاه پیام نور از سوی دکتر علی احمدی رئیس سابق این دانشگاه و وزیر آموزش و پرورش مطرح شد.

علیرضا علی احمدی در این مراسم از بررسی تأسیس دانشگاه بزرگ فرهنگیان در شورای عالی انقلاب فرهنگی خبر داد و گفت: در حال حاضر دو هزار نیرو با مدرک دکتری تخصصی در آموزش و پرورش فعال هستند.

دو پیشفرض برای ایجاد دانشگاه بزرگ فرهنگیان

ایجاد دانشگاه بزرگ فرهنگیان با وجود مراکز تربیت معلم که پیشینه ای طولانی در تربیت معلم و دبیر دارند دو پیشفرض را می تواند مطرح کند. اول: ایجاد دانشگاه بزرگ فرهنگیان و حذف مراکز تربیت معلم و دوم: ایجاد دانشگاه بزرگ فرهنگیان در کنار مراکز تربیت معلم  که در صورت تحقق مورد دوم دو مرکز در یک راستا به فعالیت خواهند پرداخت که این طرح موازی کاری و هدر رفتن منابع تلقی می شود.

تربیت معلم در ایران سابقه ای طولانی دارد و نیاز مدارس به معلمان و آموزگارانی که توانایی تربیت کودکان و نوجوانان را داشته باشند همیشه احساس می شده و در این راستا نیز اقدام شده است.

تاریخچه تربیت معلم در کشور

تربیت معلم پس از حکومت مشروطه مورد توجه قرار گرفت. پس از تأسیس «دارالفنون» در سال 1229 و ایجاد مدارس جدید نیاز به معلم برای تدریس در مدارس به ویژه معلمانی که با اصول تعلیم و تربیت جدید آشنا باشند احساس ‌شد. تصویب قانونی در اردیبهشت ماه سال 1290 توسط مجلس شورای ملی اولین اقدام رسمی در زمینه تربیت معلم در ایران است.

تصویب قانون تأسیس دارلمعلمین مرکزی در سال 1297 توسط مجلس شورای ملی،‌ تصویب اساسنامه دارالمعلمین شبانه اکابر  در فروردین ماه 1306 توسط شورای عالی معارف و‌ تصویب دوره تحصیلات فنی دارالمعلمین ابتدایی ولایات و ایالات در مهر ماه 1306 توسط شورای عالی معارف از ابتدایی ترین اقدامات صورت گرفته در تاریخ ایران برای تربیت معلم محسوب می شود.

همچنین در سال 1307 به منظور گسترش دبیرستانها و تربیت و تأمین دبیران مورد نیاز دارالمعلمین مرکزی به دارالمعلمین عالی تبدیل شد و برنامه تربیت معلم متوسطه بنیانگذاری شد. اساسنامه دارالمعلمین عالی در سال 1308 به تصویب شورای عالی معارف رسید.

از قوانین مهم دیگری که برای تربیت معلمان مدارس ابتدایی و متوسطه در تاریخ ایران مصوب شده است، قانون تربیت معلم است. این قانون در اسفندماه 1312 به تصویب رسید. در این قانون عنوانهای آموزگار برای معلم دوره ابتدایی، دبیر برای معلم دوره متوسطه، هنرآموز  برای معلم هنرستان و استاد برای معلم مدارس عالی دانشگاه وضع شد. با تأسیس دانشسراهای مقدماتی، دارالمعلمین و دارالمعلمات تعطیل شدند.

برابر قانون تربیت معلم در سال 1312 دارالمعلمین عالی به دانشسرای عالی تغییر نام یافت که با تاسیس دانشگاه تهران دانشسرای عالی نیز عملاً استقلال خود را از دست داد.

در سال 1325 اساسنامه کلاسهای تربیت معلم به تصویب رسید که به موجب آن مقرر شد به طور آزمایشی در تهران کلاس تربیت معلم تأسیس شود.

در سال 1338 نیز برای تأمین آموزگار دبستان طی دوره یکساله تربیت معلم تأسیس شد که در سال 1341 با شروع فعالیت سپاهیان دانش پسر و بعدها سپاهیان دانش دختر دوره یکساله تربیت معلم تعطیل شد. البته در سال 1341 اساسنامه دوره تربیت معلم فنی و حرفه‌ای توسط شورای عالی فرهنگ تصویب شد. در سال 1343 نیز دانشسرای عالی صنعتی تأسیس شد که هدف آن تربیت دبیران فنی برای هنرستانها بود که این دانشسرا نیز بعدها به دانشگاه علم و صنعت تبدیل شد.

در سال 1343 دانشسرای عالی منحل و به جای آن سازمان تربیت معلم و تحقیقات تربیتی ایجاد شد. البته در سال 1346 مجدداً دانشسرای عالی دایر شد که در نهایت در سال 1353 به دانشگاه تربیت معلم تغییر نام یافت تا تامین کننده بخشی از نیازهای آموزش و پرورش باشد.

گرچه دانشسراهای مقدماتی و عالی از مهمترین مراکزی بوده‌اند که در آنها بیشترین آموزگاران و دبیران از سال 1313 تا سال 1357 تربیت شده‌اند ولی بنا به ضرورت مراکز دیگری با روشهای مختلف برای تربیت و تأمین آموزگاران و دبیران و مربیان به وجود آمدند.

 پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1358 اساسنامه جدید مراکز تربیت معلم تصویب شد که  به موجب آن مراکز تربیت معلم تأسیس شدند. آزمون اولین دوره پذیرش دانشجو برای این مراکز در سال 58 برگزار شد.

به دلیل مشکلاتی پذیرش دانشجو برای مراکز تربیت معلم در سال 1359 متوقف شد. البته با تغییراتی در قالب طرحی جدید در سال 1360 از طریق آزمون سراسری پذیرش دانشجو در این مراکز از سر گرفته شد که این دوره را « دوره شهید رجایی و باهنر » نامگذاری کردند.

در شهریور ماه 1362 اساسنامه مراکز تربیت معلم به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید. طبق این اساسنامه هدف از مراکز تربیت معلم تأمین و تربیت معلم مورد نیاز آموزش و پرورش در دوره‌های قبل از دبستان، دبستان و راهنمایی تحصیلی است. همچنین در اسفندماه سال 1362 اساسنامه دانشسراهای تربیت معلم به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید و در اردیبهشت ماه سال 1364 مجوز تأسیس دانشسراهای تربیت معلم روستایی برای شهرستانهای محروم کشور نیز تصویب شد.
همچنین شورای عالی آموزش و پرورش طبق مصوبه فروردین ماه سال 1365 با تأسیس دانشسراهای تربیت معلم 2 ساله در مناطق شهری موافقت کرد.

از سال 1369 آزمون ورودی مراکز تربیت معلم در آزمون ورودی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی ادغام و از همان سال آیین‌نامه آموزشی مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم در مراکز اجرا شد.

همچنین مصوب شدن مراکز تربیت معلم توسط شورای گسترش دانشگاه‌ها که از سال 1371 به آرامی شروع شده بود طی سالهای 77 و 78 به بعد سرعت گرفت و تا سال 1382 کلیه مراکز تربیت معلم به تصویب شورای گسترش دانشگاه‌ها رسید .
با توجه به نیاز روزافزون به نیروی انسانی مورد نیاز برای دوره ابتدایی و راهنمایی کشور ، دانشسراهای 4 ساله و 2 ساله تربیت معلم و مراکز کاردانی تربیت معلم هرساله گسترش یافت.

با توجه به بافت جمعیتی و نیاز کشور در سال 74 اختصاص سهمیه برای پذیرش در دانشسراهای تربیت معلم متوقف شد و سهمیه پذیرش دانشجو برای مراکز تربیت معلم نیز کاهش یافت.

در سال 1375 نیز دوره یکساله مهارت‌های تعلیم و تربیت به منظور تأمین نیروی انسانی مورد نیاز از بین دارندگان مدارک تحصیلی لیسانس و بالاتر در رشته‌های غیردبیری تصویب شد.

در اسفندماه سال 1381 اساسنامه جدید مراکز تربیت معلم به تصویب وزارت علوم رسید و در تیرماه سال 1382 به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ شد.

براساس مفاد این اساسنامه اهداف مراکز تربیت معلم عبارتند از تأمین و تربیت بخشی از نیروی مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش و فراهم کردن امکان ادامه تحصیل فرهنگیان و در وظایف آن به برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت فرهنگیان نیز اشاره شده است.  که بر اساس ماده چهار این اساسنامه هریک از مراکز تربیت معلم دارای شخصیت حقوقی و استقلال اداری و مالی هستند.

ایجاد دانشگاه بزرگ فرهنگیان از طرح تا عمل

این تاریخچه به خوبی مشخص می کند که همیشه در کشور تربیت معلم مورد توجه بوده است و در حال حاضر نیز مراکز تربیت معلم به این امر می پردازند. نکته قابل توجه این است که علاوه بر مراکز آموزشی تربیت معلم وابسته به وزارت آموزش و پرورش که صرفاً وظیفه تأمین و تربیت معلمان را عهده دار هستند دانشگاهی مانند تربیت دبیر شهید رجایی نیز بخشی از نیروی آموزش و پرورش را تامین می کنند. بنابراین به نظر می رسد طرح ایجاد دانشگاه فرهنگیان که به گفته وزیر آموزش و پرورش در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح است از برنامه های آینده این وزارتخانه باشد زیرا این طرح به گفته مخبر دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی هنوز در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح نشده و در وزارت علوم نیز پرونده ای ندارد. از طرف دیگر وزارت آموزش و پرورش به گفته مسئولی از وزارت علوم نسبت به طرح تجمیع مراکز تربیت معلم و تبدیل آن به دانشگاهی جامع بی تفاوت بوده و مدتهاست که این طرح مسکوت مانده است! به طور حتم ساماندهی مراکز تربیت معلم و تجمیع آنها و ایجاد دانشگاه می تواند گزینه مناسب تری باشد تا ایجاد دانشگاهی جدید. البته این احتمال نیز می رود که منظور وزیر آموزش و پرورش از ایجاد دانشگاه فرهنگیان تبدیل مراکز تربیت معلم به دانشگاهی جامع به نام فرهنگیان باشد.

ساماندهی مراکز تربیت معلم مطرح است

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره اظهارات وزیر آموزش و پرورش درباره بررسی تأسیس دانشگاه بزرگ فرهنگیان در شورای عالی انقلاب فرهنگی به مهر گفت: طرحی در این زمینه ارائه نشده اما موضوع ساماندهی و انسجام بخشی به تربیت معلم در شورا در حال پیگیری است.

محمدرضا مخبردزفولی در خصوص ارائه طرح ایجاد دانشگاهی با عنوان فرهنگیان از سوی وزارت آموزش و پرورش و برنامه های شورا در این خصوص افزود: موضوع محتوا و ارتقای تربیت معلم از نظر ساختاری و سایر بخشهای درگیر با این موضوع باید در مجموعه بسته ای مورد بررسی قرار گیرد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: بخشی از این موضوع مربوط به آموزش و پرورش است که به زودی پیشنهاد خود را به شورا ارائه می دهد و بخشی نیز مربوط به ساماندهی مجموعه ای است که در آموزش عالی کشور در خصوص تربیت معلم کشور فعالیت دارند.

وی گفت: این دو مجموعه باید تنظیم و هماهنگ باشند و به طور حتم این بحث باید با پیشنهاد وزارتخانه های علوم و آموزش و پرورش به ما ارائه شود.

مخبر با بیان اینکه ساماندهی مراکز تربیت معلم موضوعی فرابخشی است گفت: رسیدگی و ساماندهی به وضعیت مراکز تربیت معلم به دلیل اینکه موضوعی فراتر از یک وزارتخانه و فرابخشی است باید به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد.

وی اظهار داشت: ازاین رو شورا در صدد ساماندهی وضعیت دانشگاههای مرتبط با تربیت معلم با همکاری وزارت علوم و آموزش و پرورش است اما هنوز هیچگونه تصمیم یا دستورالعملی از سوی وزارتخانه های ذیربط به شورای عالی ارائه نشده است.

وزارت آموزش و پرورش پیگیر طرح تبدیل مراکز تربیت معلم به دانشگاه نیست

از سوی دیگر مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی ضمن رد ارائه طرح ایجاد دانشگاه بزرگ فرهنگیان در وزارت علوم تاکید می کند که نه تنها بحث ایجاد این دانشگاه در وزارت علوم مطرح نشده است حتی وزارت آموزش و پرورش طرح تجمیع مراکز تربیت معلم و تبدیل آن به دانشگاه را که از مدتها پیش در وزارت علوم مطرح شده بود را مسکوت گذاشته است.

برزویی از مسکوت ماندن طرح های پیشین برای تجمیع مراکز تربیت معلم و تبدیل آنها به دانشگاه در وزارت علوم به دلیل عدم پیگیری های آموزش و پرورش خبر داد.

وی در خصوص طرح ایجاد دانشگاه فرهنگیان که از سوی وزیر آموزش و پرورش مطرح شده بود افزود: ایجاد دانشگاهی با عنوان دانشگاه فرهنگیان توسط وزارت آموزش و پرورش تا کنون به وزارت علوم ارائه نشده است.

وی اظهار داشت: البته در گذشته طرحی با عنوان تبدیل مراکز تربیت معلم آموزش و پرورش به دانشگاه پیامبر اعظم و تبدیل مراکز فنی و حرفه ای این وزارتخانه به دانشگاه امام عصر برای ساماندهی و تجمیع این مراکز با همکاری وزارت آموزش و پرورش در وزارت علوم در دستور کار بود اما مدتی است که پیگیری درباره ایجاد این دانشگاهها توسط وزارت آموزش و پرورش صورت نگرفته و این مسئله راکد مانده است.

مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی گفت: طرح جدید دیگری نیز تحت عنوان دانشگاه فرهنگیان به وزارت علوم ارائه نشده است.