زنگ خطر انقراض کوسه ها در سواحل خلیج فارس

به گزارش خبرنگار مهر در بوشهر، کوسه ها جزئی از ماهیان غضروفی هستد که درخلیج فارس ودریای عمان دارای 19 گونه در قالب چهار خانواده عمده هستند.

کوسه ها حلال گوشتند و از 400 گونه کوسه ماهی شناسایی شده است در دنیا 20گونه مهاجم هستند که از این میان نیز فقط سه گونه به نامهای ببری، سفید و ماکو اشتباهی به انسانها حمله می کنند که خوشبختانه این گونه های مهاجم در خلیج فارس وجود ندارند.

متاسفانه طی سالیان اخیر با راه اندازی کارخانه های عمل آوری پیشرفته در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و حتی در کشورمان و به لحاظ این که قیمت کوسه در مقابل دیگر ماهیان خلیج فارس گرانتر است ، صیادان ایرانی و در کنار آن صیادان دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس علاقه و گرایش عجیبی به صید کوسه پیدا کرده اند.

صیادان برای جبران هزینه های خود به صید کوسه ماهیان روی آورده اند

با بالا رفتن و گران شدن هزینه های سوخت، هزینه تعمیر و نگهداری موتور و افت محصول در میان صیادان جنوب کشور، صیادان با صید بی رویه کوسه ها به دنبال جبران هزینه های خود هستند به حدی که متاسفانه برخی از صیادان جنوب کشورمان با مجهز کردن فن آوری و تکنیکهای متنوع و مخرب به صید کوسه ماهیان روی آورده اند.

کارشناس شیلات استان بوشهر در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: کوسه ها به گفته محققین قدیمی ترین گونه آبزی جهان که بیش از ۴۰۰ میلیون سال پیش شکل گرفتند و در ۱۰۰ میلیون سال اخیر به ندرت دستخوش تغییر و دگرگونی شده ‌اند امروزه این گونه در خلیج فارس همانند دیگر ماهیان خلیج فارس با خطر انقراض روبرو شده است.

حمید عالی حسینی افزود: با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیقات به عمل آمده محققین متفق القول بر این باورند که دخایر این گونه با ارزش نه تنها در خلیج فارس بلکه در تمامی دریاهای جهان مورد تهدید واقع شده و این گونه که نقش بسیار حیاتی در اکوسیستم های دریایی ایقاء می کند در حال منقرض شدن است.

وی اظهار داشت: کوسه ها یکی از ذخایر پر ارزش آبزیان هستند که از گذشته نه چندان دور به علت سودجویی استفاده از گوشت، روغن سرشار از ویتامین، باله ها، پوست، دندانها و به دلیل ذهنیت، شناخت نادرست و وحشت بی موردی که از این حیوان وجود دارد مورد هجوم بیرحمانه بشر قرار گرفته اند. 

این کارشناس اظهار داشت : در کنار مصارف صنعتی، بهداشتی و خوراکی کوسه ها، متاسفانه همواره از کوسه از آبزیان مرگ آفرین و رعب انگیز دریاها و اقیانوسها یاد می شود که هر کجا حضور داشت قطعاً ترس و دلهره و مرگ هم به دنبال آن خواهد آمد.

عالی حسینی گفت: اکثر مردم تصور می کنند که همه کوسه ها مانند کوسه های سفید خطرناکند و همواره به دبنال شکار انسانها هستند این در حالی است که این تفکر و القائات غلط یکی دیگر از دلایل هجوم انسان ها به سوی ذخائر کوسه بوده است.

وی اظهار داشت: افزایش سریع صید این گونه در ابتدا به خاطر تقاضای زیاد باله های آن بوده ولی بعداً به خاطر گوشت و غضورفشان به شدت مورد بهره برداری قرار گرفته اند.

انقراض نسل کوسه ها به تعادل اکوسیستمهای دریایی لطمه می زند

عالی حسینی اضافه کرد: در گذشته در خلیج فارس کوسه به صورت اتفاقی و بعضاً صید آنان تفننی صورت می گرفت اما متاسفانه طی سالیان اخیر برخی صیادان صید کوسه ها را به عنوان صید هدف مورد نظر قرار داده اند.

وی اظهار داشت: صیادان ما گرایشی عجیب و غریب به زیاد صید کردن آبزیان در هر شرایط و با هر وسیله ای می نمایند و با این کار خود تا حد انقراض یا نزدیک به انقراض گونه های آبزی دست می زنند همانطور که گونه هایی ذی قیمتی مثل "حلوا سفید، راشگو ، ذخایر میگو و.... " رو به نابودی است کوسه ها نیز از این قایده مستثنی نیستند.

این کارشناس افزود: این شکارچیان حیرت ‌انگیز با خوردن موجودات ضعیف و زخمی، در بالای چرخه غذایی دریایی قرار می‌گیرند که آنها با این کار به حفظ تعادل در سیستم طبیعت کمک می‌‌ کنند.

خواص درمانی و صنعتی کوسه ها بلای جانشان شده است

یک محقق

محقق و کارشناس رفتارشناسی کوسه های خلیج فارس نیز به مهر گفت: متاسفانه خواض درمانی، صنعتی و بهداشتی کوسه ها عاملی برای به خطر افتادن نسلشان شده و به نحوی می توان گفت این ویژگیهای ارزنده ، بلای جانشان شده است.

بهروز انواری افزود: کوسه ماهیان علاوه بر تعادل اکولوژیکی در دریاها، مصارف مختلفی درجهان دارند در گذشته از پوست کوسه برای تهیه سنباده وصیقل دادن وسایل چوبی استفاده می شده است.

وی اظهار داشت: امروزه پوست کوسه در برخی کشورها به عنوان غذا خورده می شود اما بیشتر پوست کوسه ماهی درتهیه چرم و در تهیه وسایل لوکس مانند کیف دستی، کفش ، چکمه، کیف زنانه ومردانه، بندساعت، کمربند، جاکلیدی، جلدهفت تیر و دسته چاقو استفاده می شود .

محقق و کارشناس رفتارشناسی کوسه های خلیج فارس گفت: ازکبد این آبزی علاوه بر استخراج ویتامین A برای تهیه روغن استفاده می شود، تعدادی ازکوسه ها نیز پوست باارزشی دارند، درحالیکه گوشت آنها بی ارزش است.

وی ادامه داد : از طرف دیگر گوشت کوسه باله کوتاه ممکن است در بازار از ارزش زیادی برخوردار باشد.

انواری اظهار داشت: ازدندان کوسه استفاده تزئینی و از غضروف آن استفاده دارویی می شود، باله کوسه نیز صادراتی بوده و در ژاپن از آن سوپ تهیه می کنند.

این محقق کشورمان افزود: در استانهای ساحلی از قدیم الایام جگر کوسه برای روغن کاری بدنه لنج ها کاربرد داشت علاوه بر آن به عنوان یک داروی محلی، سنتی برای درمان انواع دردهای مفصلی، استخوانی و عضلانی و همچنین برای جلوگیری از ریزش مو استفاده می کردند.

وی اضاقه کرد: استخراج مواد چربی خاصی از یک نوع کوسه برای تهیه مواد آرایشی و یا تهیه نخ جراحی از باله های کوسه از دیگر کاربرد آن در صنعت است.

انواری گفت: پوست، گوشت، اندامهای داخلی، باله ها و ... از جمله اجزای کوسه است که می تواند برای صنعت و تجارت استفاده شود.

استفاده از ادوات صیادی غیر مجاز در صید کوسه ها باب شده است

یکی دیگر از کارشناسان شیلات نیز به خبرنگار مهر گفت: متاسقانه استفاده از ادوات صیادی غیر مجاز و مخرب در صید کوسه ها و دیگر آبزیان خلیج فارس در میان صیادان جنوب کشور باب شده است.

علی طیاری افزود: صیادان جنوب کشور عملاً با تکنولوژی و کنیک های متنوع و بعضا مخرب صید به روش گوشگیر کف و یا همان رکسی به صید کوسه ها می پردازند.

وی اظهار داشت: امروزه صیادان با استفاده از روشهای صید غیر مرسوم و با وارد کردن ادوات صید مخرب عملا به جنگ کوسه ها شتافته اند.

طیاری گفت: برای جلوگیری از انقراض کوسه ماهیان در سالهای قبل دیدگاه ترویج لانگ لاین (رشته قلاب) این گونه های باارزش توسط شیلات مورد توجه قرار گرفت زیرا این روش علاوه بر انتخابی بودن روش صید، هیچ گونه ضرری نیز متوجه بستر دریا نمی کند.

طیاری با بیان آنکه مسئولیت حفظ کوسه ماهیان و جلوگیری از کاهش این گونه ها و انقراض آنها متوجه مسئولان شیلاتی است، افزود: بهره برداران نیز باید به طور مسئولانه در حفظ این گونه ها کوشا باشند.

وی کاهش شناورهای صیادی و کنترل ادوات صید، جلوگیری از روش های صید غیر مرسوم و غیر استاندارد، جلوگیری ازصید در فصول ممنوعه و برخورد شدید با صیادان متخلف، ممانعت از صید قایقهای صیادی در نوار ساحلی و استفاده از روش صید لانگ لاین را برای ادامه صید و صیادی و حفظ گونه های کوسه خلیج فارس ضروری خواند.

وی ابراز امیدواری کرد: با همکاری جامعه صیادی و مسئولان و با مدیریت صحیح و انجام پروژه های تحقیقاتی، صنعتی نظیر آنچه که در کشورهای توسعه یافته صورت می گیرد، ایران نیز بتواند از مزایای کوسه ماهیان برخوردار و این سرمایه ملی همواره برای نسلهای آینده ماندگار شود.

اعمال ممنوعیت های شیلاتی در صید کوسه ها تاثیر گذار نبوده است

یکی دیگر از کارشناس شیلاتی استان بوشهر نیز به مهر گفت: به رغم حساسیت‌ های به وجود آمده چند سالی است شیلات در جهت قانونمند شدن صید و صیادی و همچنین اعمال یک مدیریت صید بهینه ممنوعیت صید کوسه ماهیان را اجرا نموده است که می توان تا حدودی گفت اعمال ممنوعیت های شیلاتی در صید کوسه ها تاثیر گذار نبوده است.

وی که نخواست نامش در این گزارش آورده شود افزود: در اجرای طرح ممنوعیت صید کوسه ماهیان معمولاً در شش ماهه اول هر سال اعمال می‌ شود که تا کنون این اعمال ممنوعیت نتوانسته از صید بی رویه آنها جلوگیری نماید که این خود دلایل مختلفی دارد.

وی اظهار داشت: اول این که ابزار کنترلی دقیق و همچنین امکانات لازم در جهت جلوگیری از صید در فصول ممنوعه موجود نیست و از طرفی به دلیل این که کوسه ماهیان از سطح تا عمق آب زیست می‌ کنند به عنوان صید ضمنی در تورهای صیادی گرفتار می‌شوند.

این کارشناس اضافه کرد: در هر چهار استان جنوب کشور صید کوسه ماهیان به عنوان یک صید ضمنی محسوب می شود البته باید تاکید کرد که میزان این صید ضمنی کوسه ماهیان بسیار بالاست که خود حساسیت موضوع را بیش از پیش نمایان می‌ سازد.

وی اظهار داشت: ضمناً تورهایی که کوسه ماهیان با آن در صید سنتی صید می‌شوند عموما تورهای گوشگیر هووری است که برای صید تون ماهیان استفاده می‌ شود.

کارشناس شیلات بوشهر افزود: همچنین در روش صید ترال که توسط کشتی‌ های ترالر در فصول صید میگو و ماهی انجام می‌گیرد نیز کوسه ماهیان در اندازه های مختلف صید می گردند.

وی یادآور شد: در اکثر شناورهای صیادی صید کوسه ماهیان به صورت یک کار روتین در آمده است و صیادان بعد از صید باله ها را جدا نموده وگوشت آنها را نیز برای عرضه به بازار به عاملان خرید به فروش می رسانند

کوسه های مولد در حال صید شدن هستند

این کارشناس گفت: عموم کوسه های استحصالی بارور بوده و دارای جنین هستند که متاسفانه با صید بی رویه عملا ً از گردونه اکوسیستم های آبی خارج می شوند و این امر باعث خواهد شد تهدید جمعیت آنها با جدیت بیشتری دنبال شود.

وی یادآور شد: بیشرین صید کوسه های در خلیج فارس و دریای عمان از سه گونه دوسه مری، چانه سفید و لیمباتوس است.

باله های کوسه 25 الی 30 هزار تومان خرید و فروش می شود

یکی از صیادان بوشهری که مخالف صید بی رویه کوسه ها بود نیز به مهر گفت: در حال حاضر باله های کوسه خشک شده بین 25 تا 30 هزار تومان و باله تر آنها 5 تا 7 هزار تومان خرید و فروش می شود.

محمد ماهینی افزود: در هر چهار استان جنوبی کشور صید کوسه مشاهده می شود اما در برخی مناطق علی الخصوص سیستان و بلوچستان صید کوسه به خاطر فروش باله آن به کشور پاکستان با روند صعودی مواجه است که خود زنگ خطری را برای اکوسیستم آبی و شیلات به صدا در آورده است.

وی اظهار داشت: علاوه بر بالاهای کوسه های بزرگتر متاسفانه کوسه های کوچک در حد 10 تا 30 سانتی متر نیز برای تاکسی درمی و خشک کردن و تزئینات مورد استفاده قرار می گیرد.

ماهینی گفت: با توجه به این روغن کوسه خواص درمانی داشته و در رفع دردهای عضلانی مورد استفاده قرار می گیرد کبد این آبزی با ارزش دریایی نیز مورد استفاده قرار می گیرد و در کنار کبد غضروف آن نیز استفاده دارویی دارد.

با توجه به حساسیت ایجاد شده و به دلیل با ارزش بودن ذخایر این گونه آبزی و صید بی رویه آنها جا دارد تمهیدات بیشتری را در جهت مدیریت صید آن‌ها اعمال شود زیرا در غیر این صورت در آینده ای نه چندان دور کوسه های خلیج فارس و دریای عمان حیات را بدرود خواهند گفت.

در ضمن باید اذعان کرد که ممنوعیت‌های اعمال شده در طی سال‌های گذشته نتایج قابل قبولی نداشته است بنابراین در پیش گرفتن تدابیر جدید، جدی و قابل اجرا در شرایط خاص آبی - اقلیمی و اجتماعی صیادی ایران به شدت احساس می شود.