ایجاد دانشگاه فرهنگیان آغازی برای پایان دانشگاه تربیت معلم!

تاریخچه تربیت معلم در کشور

تربیت معلم پس از حکومت مشروطه مورد توجه قرار گرفت. پس از تأسیس «دارالفنون» در سال 1229 و ایجاد مدارس جدید نیاز به معلم برای تدریس در مدارس به ویژه معلمانی که با اصول تعلیم و تربیت جدید آشنا باشند احساس ‌شد. تصویب قانونی در اردیبهشت ماه سال 1290 توسط مجلس شورای ملی اولین اقدام رسمی در زمینه تربیت معلم در ایران است.

تصویب قانون تأسیس دارلمعلمین مرکزی در سال 1297 توسط مجلس شورای ملی،‌ تصویب اساسنامه دارالمعلمین شبانه اکابر  در فروردین ماه 1306 توسط شورای عالی معارف و‌ تصویب دوره تحصیلات فنی دارالمعلمین ابتدایی ولایات و ایالات در مهر ماه 1306 توسط شورای عالی معارف از ابتدایی ترین اقدامات صورت گرفته در تاریخ ایران برای تربیت معلم محسوب می شود.

همچنین در سال 1307 به منظور گسترش دبیرستانها و تربیت و تأمین دبیران مورد نیاز دارالمعلمین مرکزی به دارالمعلمین عالی تبدیل شد و برنامه تربیت معلم متوسطه بنیانگذاری شد. اساسنامه دارالمعلمین عالی در سال 1308 به تصویب شورای عالی معارف رسید.

از قوانین مهم دیگری که برای تربیت معلمان مدارس ابتدایی و متوسطه در تاریخ ایران مصوب شده است، قانون تربیت معلم است. این قانون در اسفندماه 1312 به تصویب رسید. در این قانون عنوانهای آموزگار برای معلم دوره ابتدایی، دبیر برای معلم دوره متوسطه، هنرآموز  برای معلم هنرستان و استاد برای معلم مدارس عالی دانشگاه وضع شد. با تأسیس دانشسراهای مقدماتی، دارالمعلمین و دارالمعلمات تعطیل شدند.

برابر قانون تربیت معلم در سال 1312 دارالمعلمین عالی به دانشسرای عالی تغییر نام یافت که با تاسیس دانشگاه تهران دانشسرای عالی نیز عملاً استقلال خود را از دست داد.

در سال 1325 اساسنامه کلاسهای تربیت معلم به تصویب رسید که به موجب آن مقرر شد به طور آزمایشی در تهران کلاس تربیت معلم تأسیس شود.

در سال 1338 نیز برای تأمین آموزگار دبستان طی دوره یکساله تربیت معلم تأسیس شد که در سال 1341 با شروع فعالیت سپاهیان دانش پسر و بعدها سپاهیان دانش دختر دوره یکساله تربیت معلم تعطیل شد. البته در سال 1341 اساسنامه دوره تربیت معلم فنی و حرفه‌ای توسط شورای عالی فرهنگ تصویب شد. در سال 1343 نیز دانشسرای عالی صنعتی تأسیس شد که هدف آن تربیت دبیران فنی برای هنرستانها بود که این دانشسرا نیز بعدها به دانشگاه علم و صنعت تبدیل شد.

در سال 1343 دانشسرای عالی منحل و به جای آن سازمان تربیت معلم و تحقیقات تربیتی ایجاد شد. البته در سال 1346 مجدداً دانشسرای عالی دایر شد که در نهایت در سال 1353 به دانشگاه تربیت معلم تغییر نام یافت تا تامین کننده بخشی از نیازهای آموزش و پرورش باشد.

گرچه دانشسراهای مقدماتی و عالی از مهمترین مراکزی بوده‌اند که در آنها بیشترین آموزگاران و دبیران از سال 1313 تا سال 1357 تربیت شده‌اند ولی بنا به ضرورت مراکز دیگری با روشهای مختلف برای تربیت و تأمین آموزگاران و دبیران و مربیان به وجود آمدند.

 پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1358 اساسنامه جدید مراکز تربیت معلم تصویب شد که  به موجب آن مراکز تربیت معلم تأسیس شدند. آزمون اولین دوره پذیرش دانشجو برای این مراکز در سال 58 برگزار شد.

به دلیل مشکلاتی پذیرش دانشجو برای مراکز تربیت معلم در سال 1359 متوقف شد. البته با تغییراتی در قالب طرحی جدید در سال 1360 از طریق آزمون سراسری پذیرش دانشجو در این مراکز از سر گرفته شد که این دوره را « دوره شهید رجایی و باهنر » نامگذاری کردند.

در شهریور ماه 1362 اساسنامه مراکز تربیت معلم به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید. طبق این اساسنامه هدف از مراکز تربیت معلم تأمین و تربیت معلم مورد نیاز آموزش و پرورش در دوره‌های قبل از دبستان، دبستان و راهنمایی تحصیلی است. همچنین در اسفندماه سال 1362 اساسنامه دانشسراهای تربیت معلم به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید و در اردیبهشت ماه سال 1364 مجوز تأسیس دانشسراهای تربیت معلم روستایی برای شهرستانهای محروم کشور نیز تصویب شد.
همچنین شورای عالی آموزش و پرورش طبق مصوبه فروردین ماه سال 1365 با تأسیس دانشسراهای تربیت معلم 2 ساله در مناطق شهری موافقت کرد.

از سال 1369 آزمون ورودی مراکز تربیت معلم در آزمون ورودی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی ادغام و از همان سال آیین‌نامه آموزشی مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم در مراکز اجرا شد.

همچنین مصوب شدن مراکز تربیت معلم توسط شورای گسترش دانشگاه‌ها که از سال 1371 به آرامی شروع شده بود طی سالهای 77 و 78 به بعد سرعت گرفت و تا سال 1382 کلیه مراکز تربیت معلم به تصویب شورای گسترش دانشگاه‌ها رسید .
با توجه به نیاز روزافزون به نیروی انسانی مورد نیاز برای دوره ابتدایی و راهنمایی کشور ، دانشسراهای 4 ساله و 2 ساله تربیت معلم و مراکز کاردانی تربیت معلم هرساله گسترش یافت.

با توجه به بافت جمعیتی و نیاز کشور در سال 74 اختصاص سهمیه برای پذیرش در دانشسراهای تربیت معلم متوقف شد و سهمیه پذیرش دانشجو برای مراکز تربیت معلم نیز کاهش یافت.

در سال 1375 نیز دوره یکساله مهارت‌های تعلیم و تربیت به منظور تأمین نیروی انسانی مورد نیاز از بین دارندگان مدارک تحصیلی لیسانس و بالاتر در رشته‌های غیردبیری تصویب شد.

در اسفندماه سال 1381 اساسنامه جدید مراکز تربیت معلم به تصویب وزارت علوم رسید و در تیرماه سال 1382 به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ شد.

براساس مفاد این اساسنامه اهداف مراکز تربیت معلم عبارتند از تأمین و تربیت بخشی از نیروی مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش و فراهم کردن امکان ادامه تحصیل فرهنگیان و در وظایف آن به برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت فرهنگیان نیز اشاره شده است.  که بر اساس ماده چهار این اساسنامه هریک از مراکز تربیت معلم دارای شخصیت حقوقی و استقلال اداری و مالی هستند.

ایجاد دانشگاه بزرگ فرهنگیان از طرح تا عمل

به گزارش مهر، از دو سال گذشته طرحی برای تجمیع مراکز تربیت معلم و ساماندهی آنها با عنوان تبدیل مراکز تربیت معلم آموزش و پرورش به دانشگاه پیامبر اعظم با همکاری وزارت آموزش و پرورش در وزارت علوم در دستور کار بود اما مدتی پیگیری درباره ایجاد این دانشگاهها توسط وزارت آموزش و پرورش صورت نگرفت تا اینکه علیرضا علی احمدی - وزیر آموزش و پرورش در سالگرد تأسیس دانشگاه پیام نور طرح ایجاد دانشگاهی ویژه فرهنگیان را عنوان کرد.

محمد رضا مخبر دزفولی - دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش از این به مهر در خصوص ارائه طرح ایجاد دانشگاهی با عنوان فرهنگیان از سوی وزارت آموزش و پرورش و برنامه های شورا در این خصوص گفته بود: موضوع محتوا و ارتقای تربیت معلم از نظر ساختاری و سایر بخشهای درگیر با این موضوع باید در مجموعه بسته ای مورد بررسی قرار گیرد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشته بود: بخشی از این موضوع مربوط به آموزش و پرورش است و بخشی نیز مربوط به ساماندهی مجموعه ای است که در آموزش عالی کشور در خصوص تربیت معلم کشور فعالیت دارند.

وی گفت: این دو مجموعه باید تنظیم و هماهنگ باشند و به طور حتم این بحث باید با پیشنهاد وزارتخانه های علوم و آموزش و پرورش به ما ارائه شود.

مخبر همچنین با بیان اینکه ساماندهی مراکز تربیت معلم موضوعی فرابخشی است به مهر گفته بود: رسیدگی و ساماندهی به وضعیت مراکز تربیت معلم به دلیل اینکه موضوعی فراتر از یک وزارتخانه و فرابخشی است باید به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد.

تصویب دانشگاه ویژه فرهنگیان

بالاخره شب گذشته در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی دانشگاه ویژه فرهنگیان به تصویب اعضای شورا رسید. به نظر می رسد با تصویب تاسیس این دانشگاه، دانشگاههای تربیت معلم که پیش از این نیز خواستار تغییر نام بر اساس کارکرد خود بودند به نامهای دیگری تغییر نام یابند. البته باید منتظر تصمیم گیریهای وزارت علوم در این زمینه بود.