سهم نظریات و نوشته‌های رابرت نوزیک در فلسفه سیاسی قرن بیستم سهمی مهم اما تا حدودی گیج کننده و معما وار است. نوزیک که در سال 1938 در نیویورک به دنیا آمده بود، در سال 1963 همکار رالز در دانشگاه هاروارد شد، و کتاب اصلی خود را تحت عنوان "آنارشی، دولت و اتوپیا" را در سال 1974، سه سال پس از انتشار کتاب نظریه‌ای در باب عدالت رالز منتشر کرد.
این دو کتاب و نویسندگان آن شباهت‌هایی به هم دارند، اما در عین حال تفاوتها و اختلاف‌هایی فاحشی هم میان آنهاست. کتاب نوزیک، همانند کتاب رالز، استدلال منطقی محکمی را از مفروضات و مقدمات شروع می‌کند تا به نتایجی که موید نظریه اوست برسد، و آن نظریه دفاع از چیزی است که خودش آن را "دولت کمینه" می‌نامد.
نوزیک هم مانند رالز مدعی است که از کانت الهام گرفته است. با این وجود، مفروضات و مقدمات او، نتیجه‌گیری‌ها و نظریه او همگی بسیار متفاوت از رالز است و نوزیک در واقع یکی از از منتقدان جدی رالز است.
آن نظریه‌ای که در کتاب "آنارشی، دولت و اوتوپیا" تشریح شده است، اکنون دیگر به نظر نوزیک حداکثر دفاعی از صرفا یکی از از این ارزشهای رقیب است و نه دفاع از ارزشی مطلق، اما این ارزش "ارزشی است که بعضا می‌توان در داد و ستد تعامل (با سایر ارزشها) آن را نادیده گرفت یا تقلیلش داد." و این ممکن است حتی نظریه عدالت مناسبی هم نباشد.
مهم‌ترین نظریه نوزیک در زمینه فلسفه سیاسی نظریه عدالت اقتصادی است که او این نظریه را "نظریه استحقاق" (entitlement theory) می‌نامد. نوزیک برای توضیح و تشریح نظریه استحقاق آن را با دو نوع نظریه دیگر که ردشان می‌کند، مقابل می‌نهد.
نظریه استحقاق نوزیک در مورد عدالت اقتصادی شامل سه اصل است. اصل اول اصل عدالت در تملک است که تجویز می‌کند چگونه شخص می‌تواند مالک چیزی شود که قبلا نداشته است.
اصل دوم اصل عدالت در انتقال است که مشخص می‌کند چگونه فردی می‌تواند به صورت مشروع مالک چیزی شود که قبلا مالکش کس دیگری بوده است.
اصل سوم تصحیح بی‌عدالتی را تجویز می‌کند. طبق نظریه استحقاق نوزیک، توزیع عادلانه است (یا هر کسی استحقاق داشتن مایملکش را دارد)، اگر و صرفا اگر چیزی را که مالک شده است از طریق سلسله‌ای از معاملات طبق اصول تملک عادلانه و انتقال عادلانه مالک شده باشد.
رابرت نوزیک، به همراه همکلاس خود رالز، از مهم ترین تئوریسین های فلسفه سیاسی پس از جنگ جهانی دوم محسوب می شود. آنها از اصول لیبرالیسم دفاع می کنند و از مخالفان جدی فایده گرایی محسوب می شوند.
نوزیک از رالز به اصول لیبرالیزم وفادارتر است. او شدیدا فردگراست و با جامعه گرایی، دولت گرایی و کل گرایی مخالفت می کند. او به دولتی حداقل برای حفظ حقوق افراد معتقد است.
به اعتقاد نوزیک اگر سرمایه ها آزاد باشد و نفع جمعی تامین شود، عدالت تامین شده است. بنابراین او نفع محروم ترین افراد را لحاظ نمی کند.
نوزیک همانند جان لاک بحث را از وضعیت طبیعی آغاز می کند و سپس به مجامع حمایتی شخصی و خصوصی و دولت حداقل می پردازد. دولت مورد نظر او از دولت مد نظر جان لاک، وظایف کمتری بر عهده دارد. در چنین جامعه ای دست نامریی بازار توزیع را سامان می دهد. یوتوپیاهای انسان، چند وجهی و بی شمارند. او از شرایط رویایی جامعه ای سخن می گوید که همه افراد وارد بازار می شوند.
نوزیک معتقد است اگر فردی یا طبقه‌ای درآمد و ثروت زیادی دارد باید دید که آن ثروت چگونه کسب شده است. اگر ثروت آنها بدون تجاوز به حقوق دیگران به دست آمده است در آن صورت دولت حق ندارد ثروت آنها را بدون کسب رضایت آنها برای توزیع به فقرا و محرومان سلب کند.
به اعتقاد نوزیک مخدوش کردن حق قانونی مالکیت یک رفتار ناعادلانه است. نوزیک احیاکننده نظریه مبتنی بر حق طبیعی است و اعتقاد دارد حق انسان در زندگی، آزادی و مالکیت مطلق است و هیچ عملی که ناقض آنها باشد عادلانه نیست. انسان مکلف نیست که به دیگران خوبی و کمک کند، بلکه می‌توان از سر لطف به انسان دیگری کمک کند. بنابراین دولت حق ندارد برای اعانه به تهیدستان قانون وضع کند و از ثروتمندان مالیات اضافی بگیرد.
نظر شما