بازسازی فلسفه اسلامی تنها با نقد امکانپذیر است

دکتر سید یحیی یثربی در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این سؤال که فلسفه اسلامی به‌ندرت به مسائلی می‌پردازد که دغدغه‌های انضمامی انسان جدید است، آیا می‌توان فلسفه اسلامی را متناسب با این دغدغه‌های جدید بازسازی کرد؟ گفت: فلسفه امروز ما که آن را فلسفه اسلامی می‌نامیم تا کنون هیچ یک از فیلسوفان ما به این فلسفه عنوان اسلامی نداده‌اند، نه ابن سینا و نه سهروردی و نه ملاصدرا هیچ یک از حکمای ما نام این فلسفه را اسلامی نگذاشتند.

یثربی گفت: اما در این 60-70 سال اخیر ما این فلسفه را اسلامی نام نهاده ایم ، در مقابل فلسفه غرب، و این اشتباه است برای اینکه همانطور که فیزیک یا شیمی اسلامی و غیراسلامی نداریم، فلسفه اسلامی و غیراسلامی هم نداریم. چون فلسفه تلاشی برای شناخت جهان است. آیا این جهان آغازی دارد یا ندارد؟ فرجامی دارد یا ندارد؟ وامثالهم.

یثربی در پاسخ به این سؤال که چرا فلسفه اسلامی متناسب با نیازهای روز جلو نیامده است ؟ گفت: به خاطر اینکه فلاسفه اسلامی از همان آغاز که قدم اول را که برداشتند دچار توقف و جمود شدند، یا در جا زدند. برای اینکه ما تا ابن‌سینا را پیدا کردیم گفتیم خیلی بزرگ است و دیگر کسی جرأت نکرد روی حرف او حرف بزند و تا به امروز هم همان مبانی، منطق و مسائل وجودشناسی و اینها اعتبار خودش را دارد.

وی افزود: حکمت الاشراق را پیدا کردیم و گفتیم سهروردی خیلی مهم است، بعد آن هم سرجایش ماند. ابن عربی و مولوی را پیدا کردیم و عرفان پایان گرفت و کسی دیگر حرف جدیدی نزده است. ملاصدرا را پیدا کردیم همینطور. ما همیشه گامهای آغارین را تبدیل به گام نهایی کردیم و این خطای فرهنگی ما بوده است. هنوز هم ما چوب این مسئله را می‌خوریم و فلسفه ما توان پاسخ به مسائل امروز را ندارد. 

این استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: ما نخواسته‌ایم قدم دوم را برداریم و ما اگر قدم دوم را بر می‌داشتیم قدم سوم را هم برمی‌داشتیم و یک فلسفه پویایی می‌داشتیم. ولی ما وقتی که در ابن سینا و سهروردی و ارسطو متوقف شدیم این درجا زدن است. جامعه ما هم الان کارش تجلیل و بزرگداشت است.

یثربی در پاسخ به این سؤال که برای بازسازی فلسفه اسلامی تاچه اندازه به نقد این فلسفه نیاز داریم؟ گفت: برای بازسازی فلسفه اسلامی اصولاً هیچ راهی جز نقد نداریم. اول باید جامعه به این نتیجه برسد که این فلسفه باید بازسازی شود و این با نقد امکان دارد. بنابراین اولین کار ما این است که نقد کرده و از نقد استقبال کنیم.

وی گفت: کسی که نقد می‌کند تحقیرش نکنیم و اجازه بدهیم نقد هم در فرهنگستان علوم مطرح بشود و هم در دانشگاه تهران و راه نقد را باز کنیم تا نقد جا افتاده و کاستیها مشخص شوند. کاستی‌ها که مشخص شدند آن کاستیها به صورت مسئله در می‌آیند و به پژوهش سپرده می‌شوند و نظریه‌پردازی به وجود می‌آید.