خبرگزاری مهر، گروه بین الملل، الناز رحمت نژاد: با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، شیعیان لبنان مانند دیگر شیعیان دنیا، پشتوانه و حامی و تکیه گاهی پیدا کردند و تبادلات فرهنگی آن‌ها با ایران وسعت پیدا کرد. سفر شیعیان لبنان به ایران به قصد زیارت و تحصیل در حوزه زیاد شد و تلاش کردند از معارف اسلامی انقلابی ایران استفاده کنند. با حضور سپاه پاسداران در لبنان و تأسیس حزب الله، عزاداری‌های پر شور حسینی نیروهای سپاه، سرمشقی برای لبنانی‌ها شد. لبنانی‌ها امروزه عموماً به شیوه و لهجه عراقی روضه می‌خوانند اما بسیار از عزاداری و روضه خوانی ایرانی لذت می‌برند و خیلی‌ها تلاش می‌کنند شبیه نوحه خوان‌های ایرانی نوحه بخوانند.
همزمان با فرارسیدن محرم ۱۴۴۶ در فرصتی که دست داد به معرفی عادات و رسوم عزاداری در لبنان پرداختیم که مشروح آن در ادامه گزارش می‌آید؛
نشر مجالس عزاداری در لبنان توسط امام موسی صدر
شیعیان لبنان در سراسر تاریخ مردمی مستضعف بودند و همواره تحت ظلم حکومت‌های عثمانی و فرانسوی و دست نشانده، از حقوق خود محروم بودند. انجام عزاداری برای امام حسین (ع) از دیرباز ممنوع بود و فقط برخی ایرانی‌هایی که از طرف حکومت صفویه در لبنان حضور داشتند و مورد حمایت ایران بودند، آزاد بودند تا به هر شکلی که می‌خواهند عزاداری انجام دهند. با سقوط سلطنت عثمانی، شیعیان لبنان باز هم به آزادی مذهبی نرسیدند و تا سال‌ها پس از استقلال لبنان، اگر می‌خواستند روضه در منازلشان برگزار کنند باید مخفیانه دور هم جمع می‌شدند و بدون هیچ نشانه و پرچم و علامتی در اتاقی نشسته و به آرامی روضه خوانده و اشک می‌ریختند. ضمن آنکه دو سه نفر سر کوچه نگهبانی می‌دادند تا اگر مأموران دولتی سر و کله شأن پیدا شد، خبر بدهند.
این داستان در مناطقی مثل بیروت که اهل سنت قدرت و حضور بیشتری داشتند، تا حدود چهل سال پیش به همین وضع بود. کم کم با اقدامات روحانیونی مثل امام موسی صدر و روشنگری‌های آن‌ها، هم شیعیان متحد شده و بتدریج قدرت پیدا کردند، هم مفهوم عاشورا و قیام امام حسین (ع) منتشر شد و با تشکیل جامعه مقاوم، الگو و سرمشقی برای همه مردم قرار گرفت. امام موسی صدر با اینکه سردمدار تقریب مذاهب بود، اما در معرفی و نشر معارف شیعی به شدت فعال و مؤثر بود. سخنرانی‌های ایشان در مورد امام حسین (ع) و قیام عاشورا، و پیوندی که با دل مردم و مشکلات و زندگی روزانه آن‌ها برقرار می‌کرد، هنوز که هنوز است پرمفهوم و راهگشا و تازه است.
روضه حزب الله در ضاحیه؛ از شلوغ‌ترین مجالس روضه
مجالس روضه حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) در دهه اول محرم به شکل پرشوری اجرا می‌شود. در جای جای ضاحیه و دهکده‌های مختلف شیعه در شمال و جنوب لبنان مجالس روضه برگزار می‌شود. برخی از آن‌ها توسط موسساتی مثل حزب الله و حرکت امل یا مجلس اعلای شیعیان لبنان یا نمایندگان مراجع دینی برگزار می‌شود و برخی هم توسط اشخاص عادی.
عموماً مساجد هم پس از نماز مغرب و عشا برنامه روضه خوانی و سینه زنی دارند. یکی از شلوغ ترین و پرتعدادترین مجالس روضه حزب الله در ضاحیه در حسینیه سید الشهدا (ع) (مُجَمَّع السید الشهدا) در رویس برگزار می‌شود. اینجا همان سالنی است که حزب الله در آن مراسم‌های مختلف اجرا می‌کند و گاهی سید حسن نصرالله هم شخصاً در آن‌ها حاضر می‌شود. جنبش امل هم حسینیه‌های کوچک و بزرگی در ضاحیه و دیگر شهرهای لبنان دارد که مردم در آنجا جمع شده و به عزاداری می‌پردازند. حتی نبیه بری رئیس جنبش امل، در منزل خودش روضه‌ای برگزار می‌کند و شیعیان می‌توانند در آن شرکت کنند.
رسم و رسوم و نذری‌های مجالس روضه در لبنان
مجالس روضه در لبنان رسم و رسوم و شکل خاص خودش را دارد. اگر در مسجد باشد که مردم روی زمین می‌نشینند وگرنه در حسینیه‌ها و منازل، حتماً باید صندلی باشد و مردم روی صندلی بنشینند. عموماً قسمت مردانه و زنانه جداست. مثلاً در دهکده‌ها و روستاها، مردها به مسجد ده و زن‌ها به حسینیه ده می‌روند یا بالعکس. در سالن‌هایی که امکان جدا کردن نیست، مردها روی صندلی‌های جلویی می‌نشینند و زن‌ها پشت سر آن‌ها. عموماً روحانی‌ای صحبت می‌کند و در انتها روضه می‌خواند. سپس مداح به روضه‌خوانی و سینه زنی می‌پردازد.
اکثر مردم لباس سیاه می‌پوشند و چفیه‌ای بر گردن می‌اندازند. دختران و خانم‌های بی‌حجاب روسری سیاه یا چفیه بر سر می‌اندازند و لباس سیاه بر تن دارند. حضور دخترانی که بلوز و شلوار یا دامن سیاه بر تن کرده‌اند و با موهای مرتب کرده به روضه می‌روند بسیار قابل توجه و تأمل است.
یکی از رسم و رسوم‌های ایام محرم، پختن حلیم است و هم زدن حلیم به قصد برکت و برآوردن حاجات، از رسوم شیعیان است. البته حلیم لبنانی بدون شکر بوده و دانه‌های گندم آن درشت و له نشده است. اگر روضه هم موقرانه باشد، آب معدنی، آب میوه و کعک العباس (نوعی شیرینی محلی مخصوص محرم) به عزاداران می‌دهند.
اگر صاحب مجلس وضعیت مالی خوبی داشته باشد، غذا هم می‌دهد. عموماً کسبه (نوعی غذای لبنانی که با برنج و گوشت پخته می‌شود) بین عزاداران توزیع می‌شود. خیلی اوقات هم حلیم داده می‌شود. از طرف دیگر یک نوع بیسکوئیت ساده دایره شکل که بین آن را راحت الحلقوم (همان باسلق خودمان) می‌گذارند آماده شده و به عزاداران تعارف می‌شود.
برخی مجالس خیلی مجالس شیک و سطح بالایی است که عموماً مخصوص سیاسیونی است که بین شیعه گری و سکولار بودن گیر کرده‌اند. بعضی مجالس هم بسیار پرجمعیت و با شور و اشک همراه است و سینه زنی مرتب و سنگینی انجام می‌دهند.
مجلس اعلای شیعیان لبنان
مجلس اعلای شیعیان لبنان که از قدیم و زمان امام موسی صدر عهده‌دار امور شیعیان بود، هنوز یکی از نقاط مهم برای عزاداری محسوب می‌شود و به خاطر سخنران جذاب و جوان‌پسند لبنانی یعنی «سید نصرات قشاقش» مورد توجه خیلی از شیعیان است. سالن مجلس اعلا پذیرای شخصیت‌ها و قسمتی از مردم است و قسمت دیگر مجبورند در حیاط و در خیابان بنشینند. در لبنان احترام به شخصیت‌ها خیلی مهم است و مدیر برنامه یا مدیر تشریفات باید در چیدن و جا دادن این شخصیت‌ها، به سلسله مراتب و درجات علمی، دینی و خلاصه هزار چیز دیگر توجه کند و آن‌ها را در جلوی سالن جای دهد.
شیعیان لبنان همه حزب‌اللهی نیستند. طرفداران جنبش امل با جمعیت بی‌شماری در منطقه معوّض جمع می‌شوند و سالنی مشابه مجمع سیدالشهدای حزب‌الله دارند که اطراف آن در خیابان‌ها هم جمعیتی اندازه آن یا بیش از آن می‌نشینند.
از زمان امام موسی صدر در لبنان مرسوم شد در عزای حضرت ابا عبدالله الحسین (علیه السلام) یک شخصیت مسیحی یا سنی هم صحبت می‌کند. هنوز در مجلس اعلای شیعیان لبنان و برخی مراسم دیگر چنین رسمی پابرجاست. حتی در مراسم مجمع سیدالشهدا (علیه السلام) با اینکه غیر از سید حسن نصرالله یا سخنرانان شیعه، کسی صحبت نمی‌کند اما شخصیت‌های مختلف غیر شیعه حضور دارند.
سینه زنی تجار آذری ایرانی در لبنان و قیمه و قرمه نذری
ایرانیان ساکن لبنان هم مراسم روضه و سینه زنی خوبی برگزار می‌کنند. از آنجا که عمده تجار فرش در لبنان آذری هستند، در سینه زنی کم نمی‌گذارند و بسیار مرتب و سنگین سینه‌زنی می‌کنند و شور می‌گیرند. یک مراسم مخصوص ایرانی‌ها در سفارت برگزار می‌شود و مراسم عمومی دیگری در یکی از مساجد ضاحیه برگزار می‌شود که لبنانی‌ها هم می‌توانند در آن شرکت کنند. بسیاری از جوانان لبنانی که کمی فارسی بلد هستند یا حتی فارسی بلد نیستند، به عشق سینه زنی ایرانی به این مجلس می آیند. عموماً هر شب توسط بانی خیر، شام بین عزاداران توزیع می‌شود. قیمه و قرمه امام حسین (ع) در لبنان مزه دیگری می‌دهد و خیلی می‌چسبد.
تصاویر پرچم‌ها و سیاه پوشان در لبنان
در لبنان برای هر کاری دکور و ظاهر آن را زیبا می‌کنند. برای عاشورا هم پرچم‌های سیاه یک شکل، با احادیث و آرم مشخصی خیابان‌ها را سیاه پوش می‌کند. از اولین روز دهه اول محرم، شیعیان سیاه می‌پوشند و مجالس روضه و هیأت و تکیه‌ها به راه می‌افتد. هر کسی با پرچم یا پارچه سیاه، مغازه و منزل خود را متبرک می‌کند. مغازه‌ها هم لباس‌های سیاه تن مانکن‌ها می‌کنند و تیپ لباس‌ها، تیپ محرم می‌شود. هرچند موضوع روضه‌های هر شب در لبنان مثل ایران نیست و ترتیب ایران را ندارد اما آن‌ها هم هر شبی را به یک شخصیت اختصاص می‌دهند.
در مراسم‌های حزب الله در محرم عموماً پرچم سیاه عزاداری و تصاویر امام خمینی (ره) و امام خامنه‌ای، شهید سید عباس موسوی، سید حسن نصرالله و شهید عماد مغنیه به چشم می‌خورد. حتی پرچم زرد رنگ حزب‌الله کمتر استفاده می‌شود. اما در مراسم‌های جنبش امل تصاویر امام موسی صدر و نبیه بری، پرچم سبز رنگ امل، تصویر امام خمینی (ره)، آقای سیستانی و گاه مقام معظم رهبری دیده می‌شود.
دسته عزاداری روز عاشورا در ضاحیه
«مسیره» یا همان دسته عزاداری، در روز عاشورا در ضاحیه توسط حزب الله برگزار می‌شود. مردم و در میان آنان گروه‌های منظم پیشاهنگی امام مهدی (عج) جوانان کفن پوش از مساجد مختلف در لباس‌های یک شکل و در دسته‌های منظم مسیر اتوبان سید هادی نصرالله را پیاده طی می‌کنند و به سمت ملعب الرایه محل تجمع ظهر عاشورا، حرکت می‌کنند. مسیر عزاداری زن‌ها کلاً در خیابان دیگری است و به جز نگهبان‌ها، مرد دیگری اجازه ورود ندارد. از شب قبل، تمام مسیر توسط جوانان هوشیار حزب‌الله بررسی شده و تمام ماشین‌ها از کنار خیابان به پارکینگ‌ها منتقل می‌شوند. تا صبح و هنگام شروع مراسم، هر یک متر، یک نیرو ایستاده و مراقب اوضاع است. از نیمه شب، ورود ماشین به ضاحیه ممنوع می‌شود و مسیرهای ورودی به سمت مسیر عزاداری، با کامیون‌های سنگین بسته می‌شود.
تعزیه در نبطیه
نبطیه به عنوان شهر بزرگ شیعه نشین جنوب از دیرباز به جهت حضور برخی ایرانیان و عزاداری آن‌ها، مرکزی برای عزاداری و روضه خوانی شیعیان بوده است. از چند روز قبل محرم برای مراسم آماده می‌شوند و در میدان شهر، با اسب به تمرین می‌پردازند. تعزیه روز عاشورا بسیار پرشور و پرجمعیت است و بعد از آن دسته‌ها به راه می‌افتند.
تامین امنیت مراسم‌های عاشورا
در ضاحیه از ساعت ۶ بعد از ظهر ممنوعیت تردد برای اجانب اجرا می‌شد. در خیابان‌ها به فاصله هر چند متر، یک نفر ایستاده و به دقت همه چیز را بررسی می‌کند. ایست بازرسی‌های ورودی به ضاحیه که دست پلیس یا نیروی انتظامی یا ارتش است، در محرم یک نیروی حزب‌الله در آن حضور دارد. گاهی خود حزب‌الله بعد از ایست بازرسی ارتش یا پلیس، خودش یک ایست بازرسی تشکیل می‌دهد. بعضی از اندک مخالفان حزب‌الله، از این امر آزرده می‌شوند اما دیگران آنرا ذی‌قیمت و باعث حفظ امنیت می‌دانند.
از یکی دو روز قبل روی شیشه ماشین‌هایی که در مسیر راهپیمایی پارک کرده‌اند هشدار می‌گذارند تا صاحب ماشین نسبت به انتقال ماشینش اقدام کند. شب عاشورا، از ساعت ۱۲ شب اقدام به جمع آوری و انتقال ماشین‌هایی که در مسیر پارک شده‌اند، می‌کنند. اول با بلندگو چند بار هشدار می‌دهند و بعد جرثقیل ماشین را می‌برد. تا صبح، خیابان خالی و امن است و هزاران نیروی حزب‌الله در خیابان ایستاده‌اند.
تعدادی از جوان‌های خوش ذوق لبنانی هم جمعیت مستقلی راه انداخته‌اند که از سال ۲۰۱۴ برای زیبا و تمیز برگزار شدن مراسم‌ها، تلاش می‌کند. آن‌ها پس از مراسم مسیره عاشورا، آشغال‌ها را از خیابان برمی دارند. بطری‌های آب را جمع آوری می‌کنند و ته مانده‌های آن را پای درختان و گل‌ها می‌ریزند و زباله‌ها را هم جمع کرده و خیابان پس از مراسم، تمیز و مرتب می‌شود.
محرم ۱۴۴۶ حزب الله در قلب طوفان الاقصی
مراسم عزاداری محرم ۱۴۴۶ با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین سید حسن نصرالله دبیر کل حزب الله لبنان و حضور گسترده پیروان مکتب اهل بیت (ع) در مجتمع حضرت سیدالشهداء (ع) منطقه ضاحیه جنوبی در شهر بیروت پایتخت لبنان، آغاز شده است.
سید حسن نصرالله محرم امسال را متفاوت‌تر از محرم سال‌های گذشته دانست و گفت: امسال محرم و زنده نگه داشتن یاد امام حسین (ع) با سال‌های گذشته متفاوت است. ما امسال در قلب طوفان الاقصی، عملیات نظامی حماس علیه دشمن صهیونیست قرار داریم. حزب الله لبنان با عزم استوار و در راستای حمایت از غزه و ملت فلسطین وارد نبرد با دشمن صهیونیست شد. اکنون نزدیکان ما می‌گویند شما در جای درست ایستاده‌اید و برای جنگ آمده هستید.
۰۸:۴۷ - ۱۴۰۳/۰۴/۲۱
نظر شما