آماری از بادگیرهای یزد موجود نیست/ آمادگی مردم برای مرمت بادگیرها

به گزارش خبرنگار مهر در یزد، بادگیرها به دلیل آنکه نماد معماری یزدیها در دل کویر گرم و سوزان به شمار می روند جزو تاسیسات ساختمانی محسوب می شوند و از اهمیت ویژه ای برخوردارند حال آنکه این نمادها بر فراز خانه های تاریخی در انحصار میراث فرهنگی قرار گرفته باشند یا بر فراز خانه های قدیمی که در مالکیت افراد مختلف باشند.

آنچه امروز وضعیت بادگیرها در یزد را نگران کننده کرده است، ویرانی این نمادهاست زیرا برخی از بادگیرها به دلیل مشکلات موجود در بنا، فرسودگی، نم گرفتگی و ... تخریب می شوند و برخی دیگر به اختیار صاحبان بنا برای تغییر نمای ساختمانها.

یکی از کارشناسان میراث فرهنگی با اشاره به عوامل مختلف تخریب بادگیرها به خبرنگار مهر گفت: رطوبت و تمایل صاحبان خانه های دارای بادگیر یکی از اصلی ترین عوامل تخریب بادگیرهای شهر یزد است.

امیرحسین ترک زاده اظهار داشت: رطوبت با وارد کردن آسیب به دیواره بادگیرها، موجب سستی و تخریب تدریجی آن می شود و صاحبان املاک نیز برای رهایی از خطر ریزش این سازه بلند آن را یکباره تخریب می کنند.

وی افزود: علاوه بر این، تخریب هر یک از خانه های بافت تاریخی که در جوار یک بادگیر باشد، موجب سستی پایه آن خواهد شد و در نهایت به تخریب بادگیر نیز منتهی می شود.

نمایی از بادگیرهای تخریب شده و بادگیر در حال تخریب در جوار ساختمان میراث فرهنگی یزد

ترک زاده یادآور شد: در خانه های قدیمی و بعضا تاریخی یزد به دلیل نوع خاص معماری از ناودان استفاده نمی شود و به همین دلیل از نوعی تغار بر روی پشت بام برای جمع کردن آب باران استفاده می شود که در هنگام بارانهای شدید، پر و سر ریز شدن این تغار موجب ایجاد آسیب به دیوار بادگیر می شود.

وی با برشمردن عوامل تخریب بادگیرهای شهر یزد اظهار داشت: رطوبت موجود در جداره بالایی سازه بادگیر اگر در نهایت به پی برسد، کل بادگیر را فرو خواهد ریخت، علاوه بر این تخریب دیواره پشت بند بادگیر نیز موجب ریزش بادگیر خواهد شد.

میراث فرهنگی گرچه به ظاهر اقدام به مرمت بخشی از این بادگیرها کرده است اما نمی توان تعداد قابل توجهی از بادگیرها که هر روز از نمای بافت تاریخی یزد کسر می شود را نادیده گرفت.

کارشناسان میراث فرهنگی می توانند با مقایسه عکسی از بافت تاریخی یزد در سالهای گذشته با عکسی جدید از این بافت پی به ناپدید شدن بادگیرها ببرند.

گرچه به ظاهر میراث فرهنگی به دلیل مالکیت شخصی بسیاری از بناهای تاریخی و تبع آن بادگیرها نمی تواند وارد عرصه عمل شود اما به هر حال به نظر می رسد این سازمان در نهایت باید نقش خود را در حفظ و نگهداری میراث و نمادهای فرهنگی مشخص کند.

میراث فرهنگی اگر نتواند به عنوان متولی بناهای تاریخی از تخریبها و آسیبها جلوگیری کند، دیری نخواهد پایید که بافت تاریخی نیز به همین بهانه به تلی از خاک تبدیل شود.

سرسختی برخی از صاحبان بنا وجود دارد و هیچکس منکر آن نیست اما به هر حال راهکارهایی برای حفظ میراث های ماندگار وجود دارد و میراث فرهنگی باید برای آن چاره اندیشی کند.

آمار دقیقی از بادگیرهای یزد در دست نیست

آنچه در این میان بیش از همه تعجب برانگیز است آن است که این سازمان هنوز نتوانسته به آمار دقیقی از بادگیرها اشاره کند و حتی طرحهایی که برای سرشماری بادگیرها به مرحله اجرا درآمده، بنا به دلایلی متوقف شده است.

شاید اگر آمار درستی از تعداد بادگیرهای موجود در یزد در دست بود، آنگاه راحتتر می شد در مورد بادگیرهای تخریب شده و بادگیرهای مرمت شده اظهار نظر کرد.

به هر ترتیب شهر یزد را با بادگیرهایش می شناسند و بادگیر بخش مهمی از هویت و نماد این شهر است و لازم است برای این نماد معماری ایرانی یک پرونده کامل و جامع تشکیل شود و از راههای مختلف صاحبان بادگیرهای خانه های شخصی را متقاعد به مرمت این سازه ها کرد.

به طور قطع به بهانه شخصی بودن املاک نمی توان تخریب بادگیرها را نادیده گرفت و به نظر می رسد مسئولان امر به جای واکنشهای بی اثر در مقابل برخی اصحاب رسانه و کارشناسان باید به فکر چاره اندیشی باشند و با ارائه آماری که به طور قطع در آن نیز نقایصی دیده می شود، در صدد پاک کردن صورت مسئله نباشند.

خبرگزاری مهر چندی پیش گزارشی با عنوان "بادگیرهای یزد بر باد می روند" منتشر کرد و میراث فرهنگی استان یزد با ارائه مطلبی که بعید می رسد جوابیه باشد، سعی در پاک کردن صورت مسئله داشت.

این مطلب از آن جهت به جوابیه شباهت ندارد که گزارش مورد نظر میراث در سایت خبرگزاری مهر منتشر شد اما مطالب مدنظر میراث فرهنگی یزد به ایمیل تمام اصحاب رسانه استان بجز خبرگزاری مهر ارسال شد.

اما از آنجا که مهر رسالت اصلی خود را کمک به رفع مشکلات آثار تاریخی و نمادین و اطلاع رسانی در این زمینه می داند، این مطالب را منتشر می کند.

در این مطلب آمده است: "بادگیر عضو جدانشدنی خانه های تاریخی یزد است و یکی از عناصر آن محسوب می شود بر همین اساس نمی توان آنها را جدا و منفک از خانه پنداشت.

البته به این دلیل که از اجزای قابل نمایش خانه و تعین کننده در چشم ‌انداز شهر کویری است از اهمیت خاصی برخوردار است و این عنصر علاوه بر اینکه دارای جلوه زیبایی است، یکی از اجزای تاسیساتی ساختمانی است و از نظر فنی بسیار ارزشمند است.

شکی نیست که بنا به دلایل گوناگون اقلیمی و محیطی یا انسانی آسیب و ویرانی به خانه‌ های خشت و گلین تاریخی یزد و از جمله بادگیرها وارد می ‌شود.

خانه ‌ها در تملک اشخاص و مردم است بر همین اساس اراده و علاقه آنها برای نگهداری از این آثار از اهمیت زیادی برخوردار است .

اداره کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری استان یزد علاوه بر مشارکت با مردم در تعمیر و مرمت خانه ‌های بافت تاریخی، راسا نیز اقدام به مرمت خانه‌ ها می کند بنابراین با مرمت خانه‌ ها، بادگیرها نیز برفراز خانه‌ ها حفظ و تضمین می شوند. بادگیرهایی که در معرض خطر تخریب قرار دارند به طور خاص مرمت می شوند و حتی برخی از بادگیرهایی که در سالهای دور تخریب شده ‌اند نیز بازسازی و احیا شده اند.

هر سال تعدادی از بادگیرهای یزد مرمت می‌ شود و در سه سال اخیر بیش از 50 بادگیر در یزد مرمت یا بازسازی شده‌ اند.

از جمله بادگیر خانه ‌های نواب وکیل (حیران) در محله فهادان، خانه دباغ در محله ابوالمعالی، خانه افشار در محله شاه ابوالقاسم، خانه هاشم خان در محله گلچینان و .... یا بادگیر آب انبارهای کوشک نو، نرسی آباد، امامزاده جعفر، یوزداران، ملاجعفر در سید گلسرخ و ...".

البته در گزارش "بادگیرها بر باد می روند" سئوالات بسیار دیگری از جمله اینکه چرا آمار دقیقی از بادگیرهای شهر در دست نیست، چرا طرح سرشماری بادگیرها متوقف مانده است و ... نیز مطرح شده اما مسئولان میراث فرهنگی در این مطلب تنها به اینکه 50 بادگیر را مرمت کرده، بسنده کرده است.

البته در تماس خبرنگار خبرگزاری مهر با یکی از کارشناسان میراث فرهنگی در مورد بادگیرهای مرمت شده، نظرات وی در مورد ترمیم و مرمت 50 بادگیر اندکی مغایر با نظرات میراث فرهنگی است.

بعید است آمار بادگیرهای مرمت شده به 30 مورد رسیده باشد

این کارشناس افزود: بعید به نظر می رسد تعداد بادگیرهای مرمت شده حتی به 30 مورد هم رسیده باشد.

وی افزود: یکی از انجمن های فعال یزد در مورد مرمت بادگیرها به نظرسنجی از مردم و صاحبان املاک شخصی پرداخته و قریب به 90 درصد آنها حاضر به مرمت بادگیرها با مشارکت میراث فرهنگی هستند.

وی عنوان کرد: این امر چندین مرتبه به اطلاع میراث فرهنگی رسیده است اما هنوز در این زمینه اقدامی صورت نگرفته است.

نمونه این مطالب برای گزارش های منتشر شده در خبرگزاری مهر در مورد قلعه "مهرپادین" مهریز، نسخ خطی مسجد ندوشن، زیلوی میبد و ... نیز برای رسانه های مختلف ایمیل شده اما از آنجا به ظاهر این مطالب جوابیه های مهر نیست و در ضمن جوابها و نظرات کارشناسی قانع کننده و کامل نیست، به انتشار مطلب میراث فرهنگی در مورد بادگیرها بسنده می شود.