۶ خرداد ۱۳۹۱، ۱۱:۱۹

آفت سن در کمین دست رنج کشاورزان/ تهدیدی برای 50 درصد گندم‌زارها

آفت سن در کمین دست رنج کشاورزان/ تهدیدی برای 50 درصد گندم‌زارها

اراک - خبرگزاری مهر: "گندم" رزق اول مردم است، در هر گوشه از دنیا که زندگی کنی، نانی که حاصل خوشه های زرد گندم است جزو اولین‌ خوراکی هاست. دانه های زردی که این روزها، در پس پوسته نازک سنبله‌های گندم در دهان آفتی به نام "سن" تباه می‌شود.

به گزارش خبرنگار مهر، "گندم" رزق اول مردم است، در هر گوشه از دنیا که زندگی کنی، نانی که حاصل خوشه های زرد گندم است جزو اولین‌های خوراکی هاست. دانه های زردی که این روزها، در پس پوسته نازک سنبله‌های گندم در دهان آفتی به نام "سن" تباه می شود و از خوشه گندم چیزی جز پودر سیه رنگ چیزی نمی ماند.

"سن" حشره ریز نقشی است که عامل تهدید بیش از 50 درصد مزارع گندم کشور از جمله استان مرکزی بوده و این حشره 9 تا 13 سانتی در بسیاری مواقع باعث کاهش تولید گندم در مزارع استان را شده و کشاورزان را گلایه مند کرده است.

گندم های پوک حاصل دست پینه بسته کشاورزان

صورت های آفتاب سوخته و دست های پینه بسته کشاورزان درک بهتری از آفت سن دارند و رنجی که از پوک بودن سنبله ها می برند حکایتی است که با حرف و سخن، تجربه نمی شود و باید کشاورز بود و دانست.

به یکی از مزارع گندم در اطراف اراک می رویم، علی نوری یکی از کشاورزان در تشریح نابودی گندم ها توسط سن گفت: روش استراتژیک سن گندم برای بلعیدن گندم ها به این شکل است که قبل از اینکه  محتوای سنبله های گندم سفت شود سن به آن نفوذ کرده و آن را می خورد. 

 
 این کشاورز گفت: این اتفاق در بهار که گندم به صورت شیره نرم در داخل سبوس تشکیل می شود رخ می دهد و کشاورز در تابستان گندم های تو خالی برداشت می کند.
 
سن، آفت دوم گندم بعد از ملخ 
 
به عقیده کارشناسان، بیش از 70 گونه حشره گیاه خوار در کشورشناسایی شده است که به عنوان مصرف کنندگان اولیه از گندم و جو تغذیه می کنند.
 
یک کارشناس کشاورزی در این زمینه گفت: این حشرات گیاه خوار، خود مورد تغذیه حشره خوارانی مثل انگل، انگل های بالقوه و شکارگران که مصرف کنندگان ثانویه هستند قرار می گیرند.
 
ناصر صالحی افزود: آفت های مختلفی محصول استراتژیک گندم را تهدید می کند که ملخ، سیاهک، پوسیدگی جوانه و ریشه و زنگ گندم از جمله این آفات است اما آفت سن‌ گندم‌ مهم ترین‌ آفات‌ گندم‌ و جو در ایران‌ و کشورهای‌ منطقه‌ است.
 
بدن نحیف سن و قدرت تخریب کنندگی آن
 
وی گفت: طول‌ بدن‌ این‌ حشره‌ بین 9 تا 13 میلیمتر و عرض‌ بدن‌ آن‌ بین هفت تا هشت میلیمتر است و رنگ‌ بدن‌ از زرد خاکستری‌ تا قهوه‌ای‌ مایل‌ به‌ سیاه‌ متغیر است‌ و گاهی‌ به رنگ‌ سیاه‌ هم دیده‌ می‌شود. اندازه‌ تخم‌ آفت سن‌ معمولا هفت دهم میلیمتر است‌ و به‌ تعداد 14 عدد به طور منظم‌ در دو ردیف‌ هفت تایی روی ‌برگ های‌ گندم‌ یا علف ‌های‌ دیگر تخم گذاری می کند.
 
صالحی با بیان اینکه،برخی از این‌ نوع حشره‌ در زیستگاه‌های‌ طبیعی‌ در ارتفاعات‌ زندگی‌ و از گیاهان‌ غیر زراعی‌ به‌ ویژه‌ گندم تغذیه‌ می کنند، خاطرنشان کرد: این حشره به‌ زاد و ولد می‌پردازد، و گروهی‌ دیگر با جثه‌ای‌ بزرگ تر، از گندم‌ و جو تغذیه‌ می‌کنند به ‌ویژه‌ آنهایی‌ که‌ به‌ مزارع‌ گندم‌ آبی‌ حمله ‌ور می‌شوند.
 
سن 50 درصد گندمزارها را تهدید می کند
 
در صورت بی توجهی در مقابله با آفت سن این آفت به 30 تا 50 درصد مزارع گندم خسارت وارد می کند.
 
محسن مرادی دیگر کارشناس کشاورزی هم گفت: خسارت ناشی از آفات، بیماری ها و علف های هرز در ایران حدود 30 تا 35 درصد است که 10 تا 12 درصد آن به حشرات زیان آور اختصاص دارد.
 
مدیریت صحیح کاهش دهنده خسارات
 
وی افزود: سن گندم به جز مناطق خوزستان، اراضی ساحلی خلیج فارس، دریای عمان، دریای خزر و کویرهای مرکزی فلات ایران، این آفت در سایر مناطق کشور وجود دارد.
 
  مرادی اضافه کرد: با مدیریت و کنترل این عوامل می توان 10 تا 12 درصد عملکرد واقعی گندم را افزایش داد و آن را به حداکثر عملکرد قابل دسترس که در شرایط دیم و آبی به ترتیب چهار و 14 تن در یک هکتار است نزدیک تر کرد.

راه دیگر مبارزه با این آفت مبارزه شیمیایی است که در 25 سال اخیر روند رو به افزایشی داشته است.

 
برق برکت در مزارع ایران
  
گندم از مهم‌ترین غلات و محصولات زراعی زیر کشت با بیش از شش میلیون هکتار سطح زیرکشت دیم و آبی در ایران است که از این سطح پارسال 13 میلیون تن محصول برداشت شد.
 
تولید این محصول به عنوان محصولی استراتژیک در سیاست های اقتصادی اغلب کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه که از آب، زمین و امکانات تولید برخور دارند، به صورت جدی در دست پیگیری است.

در ایران نیز تولید گندم با هدف رسیدن به خودکفایی و قطع واردات در سال های اخیر عملیاتی شده و با تلاش کشاورزان به مرز خودکفایی رسیده ایم اما حفظ سطح موجود تولید و ارتقای آن با مشکلات و موانعی روبه‌رو است که رفع آن نیازمند اراده و برنامه ریزی مسئولان، سیاستگذاران و کشاورزان است.

تخزیب مراتع مهم ترین عامل گسترش سن گندم
 
تخریب مراتع و توسعه دیم زار ها به ویژه در غرب کشور از مهم ترین دلایل گسترش مناطق انتشار و طغیان سن گندم در سال های اخیر بوده  به طوری که در سال های اخیر 40 تا 50 درصد سهم مبارزه شیمیایی با سن گندم در اراضی دیم استان های غربی کشور که تخریب مراتع در آنها شدید بوده است، صورت گرفته است.
 
اکنون این آفت در گندمزارهای استان های فارس، همدان، کرمانشاه، مرکزی، کردستان، اصفهان، لرستان و تهران رخنه کرده و آن  تهدید می کند.

قحطی رهاورد سن زدگی فراوان

سن‌ گندم‌، مهم ترین‌ آفت‌ گندم‌ و جو در ایران‌ و کشورهای‌ منطقه‌ است.‌ اهمیت‌ این‌ آفت‌ به قدری‌ است‌ که‌ بی توجهی به آن خطر قحطی‌ و مرگ‌ و میر را به همراه دارد.

 با وجود تمام‌ پیشرفت‌های‌ حاصله‌ در زمینه‌ کنترل‌ آفات‌، سن‌ در اکثرمناطق‌ کشت‌ گندم‌ هنوز هم‌ یک‌ آفت‌ خطرناک‌ است‌. در این‌ میان‌ وضعیت‌ استان‌های‌ دیم‌ خیز کشور مانند‌ بدتر از سایر نقاطاست‌، زیرا کشت‌ وسیع‌ دیم‌ و نابودی‌ مراتع‌ باعث‌ بیشتر شدن‌ جمعیت‌ سن‌ و خسارت‌ آن‌ شده‌ است‌.

به جز مناطق خوزستان، اراضی ساحلی خلیج فارس، دریای عمان، دریای خزر و کویرهای مرکزی فلات ایران، این آفت در سایر مناطق کشور وجود دارد. 

سن مخصوص ایران نیست در همه جای دنیا به خصوص مناطق گرم تر وجود دارد.

نشانه های آفت

نشانه دانه های سن زده گندم، نقطه ای تیره رنگ با هاله بی رنگ دور آن است که در متن زرد دانه گندم کاملا مشخص است.
درمورد سن گندم ، مبارزه و سمپاشی صورت می گیرد اما به دلیل نامناسب بودن زمان مبارزه،سن رشد می نماید.

خسارت سن، گندم باعث می شود ارزش غذایی گندم کم شود ومقدار زیادی از محصول از دست برود. 

کارشناسان معتقدند مبارزه به موقع با این آفت در بهار می تواند خسارات را کم کند. 

آنان معتقدند گرچه مبارزه به سن اکنون شیمیایی است  و باید به سمت مبارزه بیولوژیک برود و لی همین مبارزه شیمیایی اگر به موقع انجام شود مفید است.

مبارزه در 120 هکتار از اراضی استان

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی استان مرکزی گفت: با طرحی که در سال گذشته به منظور مبارزه با آفت سن در 120 هکتار از مزارع استان با اعتباری بالغ بر 500 میلیون تومان و با همکاری بسیج سازندگی و سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی صورت گرفت، تا حدود زیادی خسارت این آفات را کاهش داد.

 حسین فارسیجانی با بیان این مطلب با توجه به این‌که در سال گذشته مبارزه با سن نسبت به سال 89 مقدار 5.2 درصد افزایش داشته است، بیان کرد: اگر امروز استان با آفت سن مواجه است باید بدانیم که سن، آفت بومی کشور و بومی استان است و تاکنون هیچ کشوری نتوانسته است ادعا کند که آفت سن را در مزارع به کلی ریشه کن کرده باشد، آفت سن از سال 1306 در کشور وجود داشته است.

وی افزود: سوسک قهوه‌ای، شته روسی، شپشک ریشه مگس جوانه خوار از دیگر آفاتی است که به گندم حمله می‌کند.

مبارزه بیولوژیک، اساسی و سالم ترین راهکار
 
کنترل آفت سن سه روش، زراعی، بیولوژیک و شیمایی دارد که موثرترین و سالم ترین راهکار مبارزه بیولوژیک است.

کنترل زراعی شامل مجموعه اقداماتی است که می‌تواند از طغیان های جدی سن گندم بدون نیاز به کاربرد آفت‌کش جلوگیری کند و غالبا نقش پیشگیری دارند. برداشت زود هنگام، زود کاشتن یا کاشت واریته‌های مقاوم‌تر، وجین کردن کامل علف های هرز در تمام طول فصل، تناوب کشت با محصولاتی غیر از غلات، به‌زراعی در کشت غلات باعث می‌شود گیاه بهترین رشد و نمو را داشته و در نتیجه زودتر برداشت شود.
 
اما به دلیل اثرات فوری و آشکار بسیاری از آفت‌کش‌های در دسترس، استراتژی مبارزه بیولوژیک در مقایسه با مزایای روش‌های شیمیایی کاملا مورد غفلت قرار گرفته است.

به صورت کلی همه آفت‌کش‌ها اثر مرگ و میر لازم روی سن گندم را دارند ولی کاربرد آفت کشها همیشه باعث کاهش جمعیت سن گندم نمی‌شود.
 
از سم‌هایی که برای کنترل این آفت استفاده می‌شود می‌توان پیرتروئیدهای مصنوعی ما‌نند دلتامترین به دلیل سمیت کم برای پستانداران به کار گرفته می‌شود و نیز از آفت‌کش‌های متداول دیگر مانند هیدروکربن های کلره و ارگانوفسفات ها، مرگ و میر بالا برای سن گندم دارند.
 
باید دقت شود که اگر کاربرد سموم در زمان مناسب از نظر شرایط آب و هوایی صورت نگیرد اثرات لازم را نخواهد داشت و سم پاشی باید تکرار شود. به طور کلی حشرات کوچک تر خیلی راحت‌تر توسط یک حشره کش کشته می‌شوند. باید توجه کرد که سن‌های بالغ زمستان گذران در صورت داشتن تراکم بالا باید قبل از جفت‌گیری کنترل شوند.

 ......

پیشرفت و توسعه در تمامی بخش‌های صنعتی و دیگر بخش‌های تولیدی کشور بستگی مستقیم به بخش کشاورزی دارد، و با توجه به این‌که استان مرکزی یک استان صنعتی در کشور محسوب می‌شود باید با قوی کردن نظام کشاورزی خود به پیشرفت صنعت موجود در استان نیز کمک کند.

............

معصومه حیدرزاده

کد خبر 1610366

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha