منزلت آمران و ناهیان منزلت انبیاست/ تملق‌گویی ویژگی غالب مردم

دکتر احمد پهلوانیان در مورد فراگیر نشدن امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی ایران به خبرنگار مهر گفت: یکی از دلایل غفلت از این فریضه عدم توجه به اهمیت و کارایی آن است که می‎تواند برای جامعه در بر داشته باشد. یکی از عوامل برقراری عدالت و حق، امر به معروف و نهی از منکر است وقتی به کارکرد و نتایج آن توجه نشود باعث می‎شود که به آن کمتر بپردازیم.

وی افزود: دلیل دوم بالا رفتن سطح تعارف و رودرواسی در جامعه است. جامعه ما در سطوح مختلفش دچار تملق زدگی شده است چه در سطح اداری و مدیرانش و چه در سطح عوام. یکی از ویژگی ایرانیان بنا به گفته مستشرقان و خود آنها تعارف داشتن است. البته این خصیصه در حد متوسطش خوب است اما در جامعه ما از این حد گذشته و به تملق رسیده است. یعنی افراد مصلحت جامعه و خدا را به مصلحت فردی ترجیح نمی‎دهند.

مدیرمسئول فصلنامه دین و رسانه تصریح کرد: به خاطر ناراحت شدن طرف مقابل و دلخوری او امر به معروف یا نهی از منکر نمی‎کنیم و نمی‏دانیم که رضایت خدا افضل است نه خوش آمدن یا نیامدن بنده.

این کارشناس فقه و ارتباطات درمورد حد و حدود امر به معروف و نهی ازمنکر هم گفت: امر به معروف یعنی امر به هر آنچه که خدا می‎پسندد و به آن دستور داده چه واجب و چه مستحب. نهی از منکر هم یعنی مانع شدن از آنچه که خداوند از آن خوشش نمی‎آید و انسان را از ارتکاب آن عمل نهی کرده حالا چه حرام و چه مکروه. لذا دایره امر به معروف دایره همه خوبی‎ها و دایره نهی از منکر دایره تمام بدیهاست. در آیه 104 و 110 آل عمران و یا 71 توبه به صورت کلی به عمل به این فریضه توصیه شده در جایی خداوند فرموده بعضی از انسانها، در جایی بخشی از جامعه و در جای دیگر امت واحده گفته که مکلف به امر به معروف و نهی از منکر هستند. عمل به این فریضه و تکلیف، به حوزه خاصی اختصاص ندارد.

 قائم مقام مرکز پژوهشهای اسلامی صداو سیما در مورد اثرات فردی و اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر هم تصریح کرد: پیامبر فرمود کسی که امر به معروف و نهی از منکر می‎کند در مقام انبیا و شهدا جای دارد یا اینکه از جایگاه خلیفه خدا و جانشین رسولش برخورداراست. یعنی منزلت آمران و ناهیان منزلت انبیا و شهداست. کسی که امر به معروف و نهی از منکر می‎کند  حس مسئولیت شناسی و تعهد نسبت به خود و دیگران در او زیاد است و همچنین عمل به این فریضه این حس را در او تقویت می‏کند. همچنین امر به معروف و نهی از منکر باعث امنیت اخلاقی و اجتماعی در جامعه می‏شود. در بعضی تحلیل‎ها از آن به عنوان پلیس عمومی اینکه همه پلیس هم هستند ذکر شده است. این فریضه یکی از عوامل برپایی قسط و عدل و مخصوصاً عدالت اجتماعی است.

این محقق و نویسنده ادامه داد: عمل به این فریضه موجب بالا رفتن نظارت چه بر مردم و چه به حاکمان می‏شود. زیرا اصل هفتم قانون اساسی بر وظیفه دولت بر مردم و مردم بر دولت در قبال این تکلیف اشاره کرده است. نظارت بیشتر هم باعث کاهش تخلفات می‏شود.

این محقق و پژوهشگر حوزه فلسفه اسلامی در مورد ویژگی‎های آمر به معروف و ناهی از منکر هم بیان کرد: کسی که امر به معروف و نهی از منکر می‎کند در گام اول خود باید به آن معروف و نهی از منکر عمل کند این مسئله باعث می‏شود که نسبت به رفتار و گفتارش تعهد داشته باشد. چنین جامعه‏ای باید روح همبستگی و اخوت و برادری در خود داشته باشد یعنی به تعبیر قرآن یک امت باشد امت علاوه بر ملت بعد اخوت و برادری در آن بیشتر است. در چنین حالتی ظلم و ستم کاهش می‎یابد و حقوق کسی ضایع نمی‎گردد.

در مورد برخی اتفاقات ناگوار برای برخی از آمران به معروف و ناهیان از منکر و ضرب و شتم آنها هم یادآورشد: اگر چنین اتفاقی بیفتد نشان از این دارد که آمران و ناهیان از سوی دولت حمایت نمی‎شوند و مانند برخورد خیابانی با ضاربان آمران و ناهیان برخورد می‎شود. یعنی کسی که مانع اجرای دستور خدا شده برای مثال نگذارد کسی نماز بخواند باید اشد مجازات را برای او در نظر گرفت زیرا امر به معروف و نهی از منکر مانند فروعات دیگر دین است از جمله حج و نماز و روزه و ... .

وی درمورد اینکه با کسانی که هیچ گونه توصیه به معروف و نهی از منکر را نمی‏پذیرند باید چگونه برخورد شود و راهکار جا انداختن این فریضه در عموم جامعه چیست هم اظهارداشت: باید قانونی سخت در اینباره تدوین کنیم یعنی قوه قضائیه یا ضابطین آن از جمله نیروی انتظامی پشتیبان کسانی باشند که امر به معروف و نهی از منکر می‏کنند. البته در کنار برخورد قانونی باید به مسائل فرهنگی و تربیتی جامعه توجه شود. اینکه دانش‎آموزی در طی دوران مدرسه با روش برخورد با این فریضه و آثار و نتایج فردی و اجتماعی آن آگاهی ندارد مسلماً خودش نمی‎تواند یک آمر به معروف یا ناهی از منکرخوبی شود و یا حتی وقتی که مورد تذکر آمران و ناهیان قرارگرفت عکس العمل مناسبی از خود نشان دهد.

پهلوانیان درمورد معروف‏ها و منکرهایی که در جامعه ما مورد فراموشی قرار گرفته هم گفت: بی حجابی، گران فروشی کم فروشی، احتکار،عدم عمل کردن به وعده‏ها یا خلف وعده، راه نینداختن کار مردم، حاکمیت روابط به جای ضوابط از منکرهایی است که باید تذکرات جدی به خاطیان آن داد و اقامه نماز یعنی برپایی با شکوه آن به طوری که دیده شود و تأثیر اجتماعی‏اش را بگذارد و به یک نهاد تبدیل شود. صداقت، کمک به همنوع، نگاه به مصلحت جمعی، دوری از مصلحت فردی و علم اندوزی و دانش افزایی از معروف‎هایی هستند که باید مورد توجه بیشتری قرار گیرند.

وی در پایان یادآور شد: البته جایی که احتمال می‏رود امر به معروف و نهی از منکر بر خاطیان هیچ اثری نمی‎گذارد و یا احتمال ضرر مالی و جانی دربردارد عمل به این تکلیف واجب نیست. برای جلو گیری از این حالت بهتر است آمران و ناهیان مجوز قانونی از مراکز ذیصلاح قضایی داشته باشند.