دکتر محمدرضا آرام، فوق دکترای مطالعات اسلامی با گرایش تفسیر تأویلی شیعه از دانشگاه تورنتو و عضو هیئت پژوهشی گروه مطالعات تاریخی این دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد ویژگی های میراث تفسیری امام رضا(ع) گفت: خوشبختانه احادیث تفسیری و نکته‌های تفسیری که از آن امام همام به دست ما رسیده است به عنوان یک الگوی تفسیری در میان ما باقی است.
وی با بیان اینکه در میان این همه روش‌های مختلف و متنوع تفسیری قرآن، قطعا مطمئن‌ترین و بهترین‌ترین تفسیر قرآن، تفسیری است که به طریق و سند محکم از معصوم(ع) به دست ما رسیده باشد، افزود: اتفاقا در منابع روایی و کتب عدیده حدیثی مورد وثوق، احادیث تفسیری زیادی از امام رضا(ع) یافت می‌شود که هرچند متأسفانه شامل تمام آیات قرآن نمی‌شود اما از حیث کثرت به اندازه‌ای است که به خاطر ضرورت و اهمیت آن، می‌طلبد که پژوهشگران علاقمند تمام احادیث آن حضرت در جلسات مناظره علمی و یا در محافلی که به صورت سؤال‌‌ها و جواب از آن امام شده است، تجمیع و در یک مجموعه مستقلی تدوین و جمع‌آوری کنند.
آرام با اشاره به اینکه امام رضا(ع) در محافل و مجامع مختلف به تناسب و با توجه به اقتضائات، در کلام خویش از استدلالهای قرآنی استفاده می‌کردند و به توصیه‌های قرآنی اشاره می‌کردند، اظهار داشت: ابن شهر آشوب، در کتاب ارزشمند مناقب می‌نویسد: ابراهیم بن عباس می‌گوید: «کان کلامه کلّه و جوابه و تمثّله، انتزاعات من القرآن» (مناقب، ج4، ص360) (تمام سخنان امام رضا(ع) و پاسخ‌هایی که به اشخاص می‌دادند و مثال‌هایی که می‌فرمودند، همه آنها، برگرفته از آیات قرآن بود) و همین امر اثبات کننده این ادعا است که مناظرات امام منطبق با قرآن است.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه احادیث فراوانی که در حوزه‌های فردی و اجتماعی از سیره عملی امام رضا(ع) به دست ما رسیده است دقیقا مبتنی بر آیات قرآن کریم است، تصریح کرد: این احادیث بر طبق قرآن «و ما ینطق عن الهوی، ان هم الّا وحی یوحی» می‌باشند. بدین ترتیب وقتی که زندگی امام رضا(ع) را بررسی می کنیم واقعا به یک تفسیر کاملی از قرآن کریم می‌رسیم چرا که بر طبق آیات قرآن کریم، من جمله آیه شریفه: «لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ»، معصوم(ع) عهده‌دار تبیین و تفسر قرآن است.
وی در ادامه سخنانش تأکید کرد: وقتی در نزد حضرت امام رضا(ع) از جایگاه والای قرآن، سخن به میان آمد، آن بزرگوار در پاسداشت برهان و معجزه بودن این کتاب فرمود: «قرآن، ریسمان و رشته مستحکم و دستگیره نیرومند و راه روشن و تعالی‌بخش خداست که انسان را به سمت و سوی بهشت رهنمون می‌شود و از گرفتار شدن به آتش جهنم نجات می‌بخشد. این کتاب آسمانی در گستره زمان هرگز کهنگی نخواهد پذیرفت و تلاوت آن بر زبان‌ها دشوار و خسته‌کننده نیست، راز و رمز این حقیقت آن است که قرآن فقط برای زمان خاص و امت ویژه‌ای قرار داده نشده، بلکه این کتاب عالی‌ترین دلیل است برای هر انسانی و هیچ گاه باطل و کاستی در آموزه‌هایش راه پیدا نمی‌کند. بدین سبب که از نزد پروردگار حکیم و ستودنی نازل شده است.» (عطاردی، عزیزالله، مسند الامام الرضا علیه السلام، ج1، ص309)
آرام با اشاره به اینکه با توجه به آنچه درباره رابطه میان امام و قرآن یاد شد، بخش عمده‌ای از گفتار و سیره حضرت رضا(ع) به شکل مستقیم یا غیر مستقیم به شرح، تبیین و عینیت بخشیدن کتاب خدا اختصاص دارد؛ گفت: بنابراین، می توان در دیدی فراتراز آنچه یاد می‌شود به گزارش، شرح و تفسیر قرآن در بیانات امام پرداخت. آنچه از ایشان در موضوعات مختلف یاد شده، به گونه‌ای تبیین و تفصیل آیات و اوامر و نواهی الهی است یا آنچه درباره توحید، نبوت، امامت، معاد، ایمان و کفر و دیگر مسائل اعتقادی به جای مانده است، شرح و بسط معارف اعتقادی قرآن است که همه با تمسک به قرآن شدنی است.
وی افزود: اندرزها، آداب و اخلاق کریمانه امام رضا(ع)، حکایت‌گر آیه‌های اخلاقی قرآن است و کوتاه سخن اینکه قرآن در «اندیشه»، «گفتار» و «کردار» امام علی بن موسی‌الرضا(ع)، تجسم و عینیت تمام یافته است. ابراهیم بن عبّاس می‌گوید: «سخن و پاسخ آن حضرت(ع) همه برگرفته از قرآن مجید بود و هر سه روز، یک ختم قرآن می‌کردند و می‌فرمودند: «اگر می‌خواستم قرآن را زودتر از سه روز به پایان ببرم، این کار را می‌کردم، اما من بر هیچ آیه‌ای گذر نمی‌کنم مگر آنکه درباره آن و اینکه در چه موردی نازل شده است، می‌اندیشم.» (اِربَلی،علی بن عیسی بن ابی الفتح، کشف الغمّه فی معرفه الائمّه، ج3، ص159)
آرام بیان کرد: عیون‌الاخبار الرضا(ع) شیخ صدوق، یکی از منابعی است که در این خصوص بسیار می‌تواند به مخاطبان و علاقمندان به مباحث تفسیر قرآن و دستیابی به تفسیر امام رضا(ع) کمک کند. همچنین کتاب صحیفة الرضا(ع) که مجموعه مقالات کنگره امام رضا(ع) است و در مشهد به چاپ رسیده است، بسیار مفید است؛ پیشنهاد می‌کنم که علاقمندان این کتاب را تهیه و مطالعه کنند.
وی در پایان سخنانش اظهار داشت: نمونه‌ای از استدلالهای قرآنی امام رضا(ع) در تحف‌‌العقول حسن بن شعبه حرانی هم دیده می‌شود و نیزمی‌‌توان بخش دیگری از مناظره‌ها و استدلالهای قرآنی آن حضرت را در مسند الامام رضا(ع) که به همت آستان قدس رضوی منتشر شده، جستجو کرد. مرحوم کلینی(ره) در اصول کافی و به ویژه مرحوم علامه مجلسی(ره) در بحارالانوار تحت باب ویژه‌ای در مورد احادیث تفسیری امام رضا(ع) و استدلالهای قرآنی ایشان پرداخته است و آنچه در این مجال می‌گنجد فقط ذکر نمونه‌هایی از تمسک امام به قرآن در موارد و حوزه‌های مختلف است.
نظر شما