اصول سبک زندگی و معاشرت اسلامی/ اسراف در میهمانی هم جایز نیست

هرعمل خیر و شایسته ای، گاهی دچار برخی آفتها می شود. با همه ستایشی که از پذیرایی شایسته از مهمان شده اگرجنبه تعادل رعایت نشود و به مرز اسراف و ولخرجیها برسد که اغلب روی چشم وهم چشمی است یا ریشه در خودنمایی و تفاخر دارد ناپسند است وهمین کار مقدس و خداپسند ازقداست ومحبوبیت نزد خدا می افتد.

اطعام با همه ارزشی که دارد آنجاست که برای خدا باشد و به قصد سیرکردن شکمی گرسنه یا شاد کردن برادری مومن یا تقویت رابطه های خویشاوندی و صله رحم باشد. درست است که از نعمت الهی باید بهره گرفت، اما با حفظ حد و مرز ارزشی آن و فراتر نرفتن از مرز اعتدال وانجام دادن آن کار به صورتی خردمندانه وشرع پسند وعرف پذیر.

گاهی نیت مهمانی دادن ریاکاری است؛ گاهی نوع غذا و محل اطعام و کیفیت سفره چیدن، تظاهر وخودنمایی است؛ گاهی مهمانهای خاص ومدعوین شایسته اطعام نیستند، یا با انگیزه های ریاکارانه وحسابگرانه و مصلحت اندیشانه دعوت می شوند، همه اینها نارواست و هدر رفتن دادن نعمتهای الهی.

پیامبر خدا (ص) فرمود: هرکسی طعامی را از روی ریا و خودنمایی اطعام کند ومهمانی دهد در روز قیامت همانند آن را خداوند از طعامهای دوزخی به او می خوراند. امام باقر(ع) فرمود: مهمانی در حد یکی دو روز کرامت وبزرگواری است، بیشتر از آن، ریا وخودنمایی است.

در قابوسنامه چنین توصیه می کند: چون میهمان کنی از خوبی وبدی خوردنیها عذر مخواه، که این طبع بازاریان باشد، هرساعت مگوی که فلان چیز بخور خوب است، یا چرا نمی خوری؟ یا من نتوانستم سزای تو کنم، که اینها سخن کسانی است که یک بار میهمانی کنند.

ضیافت و مهمانی دوطرف دارد: یکی مهمان می شود، دیگری میزبان است. یکی برسر سفره دیگری می نشیند وطعام می خورد، دیگری در طعام دادن. در فرهنگ دینی ما مهمان حبیب خدا و مایه ی برکت است، هدیه ای از سوی پروردگار و عامل افزایش رزق وسبب آمرزش گناهان صاحبخانه وسبب نزول مغفرت الهی است. اینها همه بجا ودرست، چرا که فرموده معصومین وتعالیم مکتب است، اما در همین جا "هزار نکته باریکتر زمو"  وجود دارد که اگر مهمانی رفتن ما سبب زحمت و رنجش صاحبخانه شود و او را به درد سر بیندازد آن وقت چه؟ باز هم رحمت است؟. البته همه یکسان نیستند و روحیه ها متفاوت است. بعضی ها آمادگی پذیرش مهمان ندارند. برخی از وضع مالی مناسبی برای مهمان نوازی وخرج ضیافت برخوردار نیستند. بعضی از نظر جا ومنزل و امکانات پذیرایی آبرومندانه از مهمان در مضیقه وفشارند. بعضی ها اشتغالاتی دارند که میهمانی مزاحم وقت ویا کارشان خواهد شد. اینجاست که خود مهمان باید مراعات حال طرف را بکند، انتظار بیش از حد نداشته باشد. 

میهمان باید بی خبر وبی دعوت نرود، دیروقت و نابهنگام بر سر صاحب منزل فرود نیاید و او را به تکلیف و زحمت نیفکند. سفارش معاشرتی قرآن به مومنان درباره ادب میهمان شدن در خانه پیامبر(ص) چنین است: ای کسانی که ایمان آورده اید، بدون اذن و اجازه و دعوت برای طعام، وارد خانه ی کسی نشوید وهرگاه دعوت شدید داخل شوید وچون غذا خوردید، پخش شوید و بروید و برای حرف زدن وگپ زدن ننشینید این کار شما سبب اذیت میزبان می شود.

درمهمانی اگر آداب وسنن اسلامی مراعات شود، دیگرمهمان اسباب زحمت و بار خاطر نخواهد شد، بلکه مایه برکت و سبب خوشحالی خواهد بود و از همین جاست که به مساله ی "تکلف" برمی خوریم که پیامدهای بدی دارد و مایه تلخکامی های در زندگی است. در مهمانی رفتن، هم مهمان نباید متوقع باشد که برای او چنین وچنان کنند و به هرچه که موجود استقانع باشد، وهم صاحبخانه خرجی را بر خود و رنجی را بر خانواده تحمیل نکنند. رسول خدا فرمودند:مهمان تا دو شب مورد اکرام وپذیرایی قرار می گیرد. اگر شب سوم فرا رسید، دیگر اواز اهل خانه محسوب می شود،هر چه که بود، می خورد.

رفت وآمدهای هزینه ساز وخرج تراش وتکلف آور، سبب کاهش دید وبازدیدها ومهمانی ها وموجب قطع رابطه ها یا کاهش وسردی آن می گردد. بسیاری اوقات، نه تنها در مهمانیها، بلکه در مجموعه رفت وآمدها و روابط، توقعات بیجای افراد از یکدیگر، بار سنگینی را به دوش دیگران می گذارد واین هیچ پسندیده و اسلامی نیست. در کنزالعمال آمده است: برای پذیرایی از مهمان، خود را بیش از حد توان به زحمت و مشقت نیندازید.اسلام هم دعوت به پذیرایی از مهمان کرده ، هم نهی از تکلف، هم مهمان را موهبت الهی شمرده اند وهم ایجاد اذیت وسختی برای میزبان!