اثرات جهل در زندگی انسان؛ از گرفتار گناه شدن تا آسیب های اخلاقی

"جهل و نادانی" یکی از مولفه هایی است که مانع رشد و تکامل انسان می شود و به همین دلیل است که اسلام نسبت به جهل و نادانی هشدارهای زیادی داده است. از جمله قرآن در آیه 199 سوره اعراف دستور می دهد كه از نادان دوری كنید. همچنین روایتی از امام رضا (ع) وجود دارد که می فرمایند: دوست هر شخصی برای رسیدن به كمال عقل اوست و دشمن او جهل وی می باشد. (تحت العقول، ص 326)

جهالت و نادانی اثرات مخربی در روند زندگی افراد می گذارد و حتی ممکن است فردی به خاطر ناآگاهی و به تصور اینکه کارش درست است مرتکب عملی شود، اما به واقع در مسیر نادرستی گام بردارد.

از نظر قرآن زیانكارترین مردم آنها هستند كه كار خلافی انجام می دهند و می پندارند كه كارشان درست است. اسلام تقلید كوركورانه را طرد می كند و از انسانی كه دارای شعور، عقل و درایت است انتظار دارد كه عملی را از روی جهالت و نادانی انجام ندهد، بلكه ابتدا آگاهی پیدا كند، سپس مرتكب عملی شود.

درباره اثرات جهل و نادانی زیاد گفته شده، اما جدی ترین هشدارها در این باره در آموز های دینی آمده که بررسی آنها می تواند توجه دقیق اسلام به آگاهی و دانایی را نشان دهد. انسان های جاهل دارای خصلت هایی هستند که برای رشد و زندگی دینی مخرب هستند که برخی از مهمترین آنها قابل ذکر است.

- هدایت ناپذیری انسان جاهل
- فساد اهل جهالت
- قدرناشناسی جاهل
- گرفتار گناه شدن

درباره اثرات اجتماعی جهل و نادانی هم می توان زیاد سخن گفت که برخی از آنها از بدترین آسیب های اجتماعی را در پی خواهد داشت. منشاء بسیاری از مشکلات اخلاقی مانند روابط نامشروع، اعتیاد، سرقت، قتل و جنایت، جهل و نادانی است، چرا که برخی بدلیل جهل و نادانی فكر می كنند در كنار گناه و عصیان و تجاوز به حقوق دیگران می توانند به خوشبختی برسند در حالی كه این طور نیست.

همچنین منشاء بسیاری از سوء رفتارهای خانوادگی نیز جهالت و نادانی است در حالی كه خداوند نسبت به خانواده نیز سفارش زیادی فرموده است. قرآن در سوره شوری می فرماید: بگو زیانكارترین مردم كسی است كه به خود و خانواده خود ضرر بزند. همچنین رسول خدا (ص) می فرمایند: بهترین مردان امت من كسانی هستند كه به زیر دستان خود ظلم نمی كنند و به آنان نیكی می نمایند و ستم بر آنان را روا نمی دارند. (مكارم الاخلاق ص 217)

یكی دیگر از آثار جهالت و نادانی نپذیرفتن حق و قانون است. افراد جاهل فكر می كنند  هر كاری كه دلشان می خواهد می توانند انجام دهند و هیچ تعهدی نسبت به اعمال و رفتار خود ندارند. به همین دلیل مقدمه و لازمه هر نوع فرهنگ سازی، آگاه کردن افراد تحت شمول آن است. بسیاری از تحولات تاریخ بشر زمانی رخ داده که مردم به سطح خاصی از آگاهی رسیده اند. به عنوان مثال تمدن اسلامی بعد از تلاش پیامبر گرامی اسلام(ص) در بالابردن آگاهی و معرفت مسلمانان رخ داد.

اثرات جهل و نادانی نه تنها بر روند زندگی شخصی یک فرد تاثیر می گذارد، بلکه در روند زندگی اطرافیان و جامعه تاثیر می گذارد و هرچه بر آگاهی مردم افزوده شود پیشبرد امور راحت تر خواهد بود و کار فکری و فرهنگی موثرتر خواهد بود.