به گزارش خبرنگار مهر، نوروز که در آغاز فصل بهار جشن گرفته می شود، پیام آور نو شدگی سال، باززایی طبیعت و زمان خروج انسان از عالم خمودگی و پیوستن به طبیعت و شروع حیات اجتماعی دوباره در جامعه است.
دگرگونی طبیعت در گردش سال و نقش آن در زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم، واکنش هایی نمادین در فرهنگ رفتاری مردم پدید آورده که در مجموعه ای از آیین ها، آداب و رسوم به هنگام نوروز نمایان می شوند.
از آئین های برخاسته از سنت های رایج، برخی هنوز در زندگی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و در حیات دینی و مذهبی و رفتارهای معنوی مردم جامعه فعال باقی مانده و نقش و معنا دارند و در انجام و تحکیم روابط میان افراد و گروه های اجتماعی کارساز و موثرند.
آئین های نوروزی از دسته رفتارهای فرهنگی هستند که برخی از آنها هنوز در این خطه کویری باز مانده و کم و بیش کارکرد و نقش کارآمد و سودمند خود را میان گروه هایی از مردم حفظ کرده اند.
کاشت سرسوزی یا بی بی نوروزک
اهالي با صفاي ديار بيرجند به ماه فروردين ماه نوروز نيز مي گويند كه عمده ترین آیین های پیش از نوروز در خراسان جنوبی شامل دوخت ودوزِ ِسرْسالی، سَمَنو پزان، کاشتن سرسَوزی، پخت نان شیرینی (زنجفیلی، نان پنجره، نان لوله، کشمشی، کَلُمبه ، کلّه کنجد و کَلّه کنو)، وَاْزدن نان، روشن کردن چراغ خانه مردگان، کوزه شکستن، خانه تکانی، علفه و ... است.
كاشتن سرسبزي يا به قول بيرجندي ها سرسوزي يكي از آيين هاي پا بر جا در ايام عيد است كه حدود يك ماه مانده به عيد در ظرف هاي كوچك يا بزرگ مقداري جو، گندم، عدس يا ماش مي كارند تا روز عيد سر سبز شود.
كاشت سرسبزي به نيت سلامتي
برخي روي جداره هاي كوزه هاي سفالي سرسبزي هاي بسيار زيبا و دلربايي به وجود مي آورند كه در بعضي از خانواده ها هم به نيت سلامتي افراد خانواده براي هر يك از آنها يك سرسبزي مي كارند.
مناطقي در شهرستان قاين به اين سبزه كاكل و مردم روستاي پهنايي قاين به آن بي بي نوروزك مي گويند.
پاكيزه بودن در هنگام ورود سال نو نيز از آدابي است كه اهالي بيرجند مقيد به انجام آن هستند و اعتقاد دارند كه سال نو را بايد با تني پاك آغاز كرد.
استقبال از نوروز با حنابندان
حنابندان يكي ديگر از مراسم مردم اين سرزمين است كه در گذشته و در مواقع مختلف از جمله نوروز انجام مي شده و هنوز هم گروهي از مردم به ويژه بزرگسالان با آمدن عيد نوروز با رنگ كردن موهاي سر و انگشتان خود با حنا به استقبال نوروز مي روند.
يكي ديگر از مراسم استان خراسان جنوبي رسم شاه مولايي است كه در مناطق شهري و روستايي خراسان جنوبي مرسوم بوده و انجام آن به اين ترتيب است كه چند روز مانده به نوروز افراد خير و معتمدان محل با مراجعه به ثروتمندان اقدام به تهيه اجناس مورد نياز نيازمندان كرده و آنها را بين افراد نيازمند تقسيم مي كنند.
اهالي بيرجند قديم اعتقاد داشتند كه شام شب عيد به هر قيمت كه شده بايد پلو باشد و فقير و ثروتمند خود را مقيد به تهيه و پختن پلو در شب عيد مي دانستند.
سمنوپزان مراسمي تشريفاتي و پرزحمت
سمنوپزان يكي ديگر از مراسم هاي پر رنج و زحمت، پرطرفدار و تشريفاتي نوروز است كه براي انجام آن چهل تا پنجاه روز مانده به نوروز خانم ها ظرف هايي وسط حياط يا پشت بام مي گذاشتند تا از آب باران پر شود و همزمان نيز مقداري گندم در پارچه هاي سفيد و نازك به نام صافي مي ريختند تا در آب خيس شود يا اينكه روي تگيجه تشت مانندي پهن و بافته شده از ساقه هاي گز گذاشته و پيوسته آن را با آب نگه مي داشتند تا گندم ها جوانه بزنند.
پس از اين كار آنها را در جايي پهن مي كردند تا خشك شود و براي آسياب كردن يا دستاس آماده شود و پس از الك كردن آردها آن را با مقداري آرد معمولي مخلوط كرده و تا نزديكي هاي عيد آردها را خمير و با انواع ادويه مثل زردچوبه، دارچين و سياه دانه و كراويه مخلوط مي كردند.
با آماده شدن آرد آن را به صورت گرده هاي كوچك يا بزرگ درآورده، در ديگچه هاي مسي به نام قليف گذاشته و روي اجاق پر از آتش مي گذاشتند و روي قليف ها را نيز با آتش مي پوشاندند تا پس از آماده شدن آنها را به تكه هاي مناسب تقسيم و به همراه آجيل با آنها از مهمانان نوروزي پذيرايي مي كردند.
جشن چهارشنبه سوري نيز از رسومي است كه در شب چهارشنبه قبل از پايان سال بر پا مي شود.
پهن كردن سفره سفيد عيد رو به قبله
سفره سفيدي با عنوان سفره هفت سين در صبح نخستين روز فصل بهار يعني نوروز در خانه به سمت قبله پهن مي شود كه قرآن، آينه و شمعدان، سركه، سير، سماق، سنجد، سيب، سه پسته و سياه دانه هفت سين انتخابي اين سفره هستند.
همچنين اقلام ديگري همچون سرسبزي، كاسه آب، تخم مرغ هاي رنگ كرده و پياله ماست مشكي، سبزي تف داده شده، انواع متنوع شيريني، آجيل و تنقلات رنگارنگ، كاسه آش، نان خشك و ميوه‌هاي خوش عطر و طعم نيز در سفره وجود دارد.
در لحظه سال نو بزرگترهاي خانواده قرآن و دعا مي خوانند و كوچكترها نيز ضمن دعا منتظر لحظه تحويل سال نو مانده و پس از تحويل سال كوچکترها دست بزرگترها و بزرگترها صورت آنها را مي بوسند و بزرگترها به ديگر افراد عيدي مي دهند.
آنها براي سلامتي حاضران و آمرزش رفتگان دعا كرده و كام خود را با شيريني شيرين مي كنند.
سیزده به در
در دوازدهمین روز از نوروز مردم هر آنچه از تنقلات عید باقی مانده را جمع آوری کرده و در روز سیزده با سبزه هایی که در خانه داشته اند بیرون آمده و به دامان طبیعت می روند. دختران به هنگام حرکت در سبزه ها برای بخت گشایی و برآورده شدن حاجات سبزه گره می زنند و اشعاری زیر لب زمزمه می کنند.
نظر شما