سراوان؛ نگارخانه سنگواره های ایران/ سرزمین نخل و نگاره گردشگران را فرا می خواند

به گزارش خبرنگار مهر وجود بيش از 50 سنگ نگاره شناسائي شده در شهرستان سراوان و ثبت 15 مورد در فهرست اثار ملي كشور باعث شده است تا اين شهرستان لقب سرزمين نخل و نگاره را به خود اختصاص دهد.

در آخرين لايه هاي جنوبي شهرستان سراوان دره اي تاريخي وجود دارد که پس از طي 70 کيلومتر از شهر سراوان در مسير روستاي ناهوک و راه پر پيچ و خم دره اي  با صفا  ، عظمت طبيعت الهي را به رخ همگان مي کشد.

دره نگاران ، بزرگ ترین نگارخانه سنگی در ایران

«دره نگاران»  مجموعه اي کم نظير از نقش و نگار کنده شده بر روي سينه سنگ ها و صخره ها  است که نظر هر بيننده اي را به خود جلب مي کند.

در اين محل انبوهي از نقوش اصيل و قابل مطالعه وجود دارد که با توجه به تعداد زياد نقش و نگار آن را  از جمله باستان شناسان اعلام کرده اند که توجهي به مجموعه نقوش دره نگاران مشخص مي کند که مهاجران

و مهاجمان در هزاره قبل از ميلاد مسيح به اين سرزمين وارد شده‌اند.

نقوش دره نگاران که غالب آنها نقش هاي انساني و حيواني هستند به سه دوره قديم ، ميانه و جديد تقسيم مي‌شوند که دوره قديم به حدود هزاره‌هاي چهارم تا هشتم بر مي گردد، اهالي روستاي «ناهوک» سراوان از نقوشي که بر سينه اين صخره نقش بسته به نام "سنگ پير گوران" ياد مي‌کنند و اعتقاد دارند اين نقوش را غير مسلمانان (زرتشتي) در اين محل حک کردند.

سالخوردگان اين روستا نيز نقل مي‌کنند که پدران آنان اين نقوش را ديده و از آن ياد کرده اند و در هر صورت قدمت اين نقوش را به گذشته‌هاي بسيار دور نسبت مي‌دهند.

سنگ نگاره ؛ کتیبه فرهنگ شناسی   

به اعتقاد بسياري از کارشناسان سنگ نگاره ها از اهميت خاصي در مطالعات جوامع بشري در عصر پيش از تاريخ برخوردارند به طوري که در زمان که خط کتابي وجود نداشت مردم براي انتقال مفاهيم ذهني خود به ديگران از اينگونه شيوه ارتباطي استفاده مي کردند.

انسان در اعصار گذشته به ويژه در دوران پيش از تاريخ براي انتقال پيام‌ها و مفاهيم ذهني خود اقدام به ترسيم ياايجاد نقوش وعلائم روي سطوح مختلف کرده است.

سنگ نگاره‌ها يکي از منابع مطالعاتي پژوهشگران در کنار ساير آثار برجاي مانده از زندگي بشر در ادوار گذشته به شمار مي‌رود که اکنون در اين منطقه در دسترس علاقه مندان به آثار باستاني قرار دارد.
از جمله روش‌هاي تعيين قدمت سنگ نگاره‌ها بررسي دقيق گذشته زمان و تاثير عوامل فرسايش بر روي نقش کنده‌هاست که تا حد زيادي اصالت آن را مشخص مي‌کند.

سنگ نگاره‌ها به نوعي هنر دستان مردان را در آن زمان را نشان مي دهد که با ذهني زيبا به زندگي با دو شکل نقوش برجسته و نقوش "نقش کنده" را حک مي کردند.

نقوش کنده شده بر روی سنگ ها توسط مردان شکارگر يا گله‌دار به دلايل و مقاصد گوناگون ترسيم شده‌ به طوري که نقوش ترسيم شده بر روي صخره‌هاي دره نگاران عموما نمادين است که از اصالت خاصي برخوردارند.

از روي وضع ظاهر و شيوه اجراي نقش و موضوعات نقوش مي‌توان به قدمت و پيشينه کهن و تاريخي آن و منطقه پي برد ، نقوش انساني به صورت ملبس يا برهنه و نقوش حيواني مانند اسب، الاغ وحشي، مار،گاو، سگ و روباه با هنر دستان همين مردمان ترسيم شده است.

سنگ نگاره ها ، بوم فرهنگی عصر شکار

با نگاه اجمالي به بلوچستان به خوبي به ناهمواري هاي وکوهستان هاي فراوان وآب وهوايي متنوع آن آشنا مي شويم، وجود رودخانه هاي کوچک وبزرگ در ميان دره هاي کوه ها ، آبشخوري مناسب براي حيوانات وبه همين نسبت شکارگاهي مناسب براي شکارچيان در زمان هاي قديم محسوب مي شود که سطوح نسبتا صاف و هموار صخره کوه ها را محل مناسبي را براي ترسيم و ثبت وقايع روزمره عصر پيش از تاريخ رقم زده است.

در شهرستان هاي مختلف بلوچستان «نگارکند» يا« سنگ نگاره» و در مواردي نقاشي هاي فراواني را مي توان بر روي سينه سنگ ها ديد که در ادوار مختلف به تناوب ايجاد شده اند.

اکنون بخوبي اين هنر در شهرستان هاي سراوان ، خاش ، نيکشهر ، قصرقند و ايرانشهر قابل مشاهده اشت که متاسفانه خيلي ها از آن بي اطلاع اند.

سنگ نگاره هاي شهرستان سراوان در رشته کوه هاي سياهان در شمال اين شهرستان در خود تعدادی از اين گونه محل هاي داراي حکاکي هاي صخره اي رادر خود جاي داده است.

اين رشته کوه از يک سو از ناحيه سرحد بلوچستان و حوالي تفتان شهرستان خاش به نام کوههاي مورپيش و گزور شروع و در ادامه مسير به سوي شرق از شمال شهر سراوان مي گذرد و در ناحيه مرزي کوهک از

مرز شرقي کشور ايران خارج و در محلي به نام سبز کوه در حوالي شهر «پنج گور» وارد کشور پاکستان مي شود.

اين رشته کوه ها پس از عبور از شهر کويته با مرتفع ترين قله آن به نام «بز کوه» موسوم به کوه هاي «سليمان» شناخته مي شود. در ميان اين رشته کوه در شمال شهر سراوان دره هاي متعددي وجود دارد که در اکثر آنها اين گونه نقوش ديده مي شود.

سرزمین نخل و نگاره

رییس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری سراوان با بیان اینکه دره نگاران در روستای ناهوک سراوان یکی از بزرگ ترین نگارخانه های سنگی در ایران است افزود: نقوش اين سنگ نگاره ها به ادوار مختلف زندگي بشر  و  حدود 10هزار سال قبل تا دوران معاصر تعلق دارد.

محمد صدیق دهواری  مهمترين مناطق شهرستان سراوان  و  سنگ نـگاره ها را  «کوه مهرگان» ،«دره کنديک» ، «دره شير و پلنگان»  ، «دره درو» ، «دره هلي» ، «کوه تونان» در  سب و سوران و نقاشي هاي صخره اي «پيرگوران» و همچنین شامل روستاي ناهوک ، سنگ نگاره هاي «سر دشت ناهوک» ، «دره نگاران» و «گشت » اشاره کرد.

وی گفت: با وجود اين همه عظمت مي توان «دره نگاران» را بزرگ ترين مجموعه معرفي و شناخته شده سنگ نگاره درايران معرفي کرد که در واقع نگار خانه اي زيبا و جالب توجه از نگارگران هزاران سال گذشته را در معرض ديد علاقمندان قرار داده است.

وی افزود:شهرستان سراوان  درجنوب  استان داراي آثار تاريخي فراواني بوده كه تعدادي از اين آثار را سنگ نگاره ها تشكيل مي دهد كه در مناطق مختلف سراوان  بصورت پراكنده وجود دارد.

وی ادامه داد: سنگ نگاره ها برجسته ترين و مهمترين كار فرهنگي  انسان هاي عصر شكار بوده كه از نظر ميراث فرهنگي به عنوان ميراث ماندگار بزرگ بشري مورد توجه مي باشند.

وی افزود: در مجموع سنگ نگاره ها ، نمادومعرف زندگي قديم بشر هستند.

وی گفت: در شهرستان سراوان بيش از 50 سنگ نگاره شناسائي شده كه  با ثبت 15 مورد در فهرست اثار ملي كشور باعث شده است اين شهرستان لقب سرزمين نخل ونگاره را به خود اختصاص دهد.

سنگ نگاره های ایران مهجورمانده است

به گزارش خبرنگار مهر متوليان فرهنگي در کشورهاي قزاقستان و آذربايجان با داشتن تنها هزار سنگ نگاره، هر ساله صدها هزار گردشگر را به کشور خود کشانده و از اين راه درآمدهاي ميلياردي کسب مي‌کنند. اين در حالي است که تعداد سنگ نگاره هاي کشف شده در ايران به حدود 50 هزار مورد مي‌رسد اما کمترين استفاده از اين پتانسيل بي مانند صورت نمي‌گيرد.

متوليان گردشگري و ميراث فرهنگي کشور آذربايجان در سال هاي اخير با تشکيل دفاتري تحت عنوان دفتر هنرهاي صخره اي آذربايجان در بسياري از کشورهاي توسعه يافته جهان تلاش کرده اند توريست هاي علاقمند به اينگونه آثار تاريخي و همچنين اساتيد و دانشجويان باستان شناسي را براي بازديد از سنگ نگاره هاي خود ترغيب کنند.

 برنامه هدفمند در این کشور ها موجب شده است در بسياري از نقاط جهان اين کشور به عنوان يکي از مناطق غني از لحاظ سنگ نگاره هاي تاريخي شناخته شود و سالیانه بیش از دو نیم میلیون گردشگر از این سنگواره ها دیدن کنند.

امروزه کارشناسان باستان شناسي و گردشگري از سنگ نگاره ها به عنوان " اکو موزه " يا موزه هاي طبيعي ياد مي کنند و به همين دليل مورد توجه بسيار گردشگران و محققان قرار گرفته اند، چرا که گردشگران براي ديدن سنگ نگاره هم به طبيعت گردي دست مي زنند و هم از آثار تاريخي و باستاني بازديد مي کنند.

در حالي که کشورهاي آذربايجان و قزاقستان از حدود يک هزار سنگ نگاره کشف شده در کشور خود نهايت استفاده و بهره گيري را برده اند، اما در کشور ايران بنا بر اسناد و امارهاي موجود از جمله کتاب "سنگ نگاره هاي ايران" حدود 50 هزار سنگ نگاره در 23 استان کشور کشف شده است اما  با اين حال  تا کنون کمتر استفاده اي از اين پتانسيل بي پايان و فوق العاده براي جذب گردشگران و محققان دنيا استفاده شده است.
وضعيت سنگ نگاره هاي ايران در حالي است که تا کنون از اين تعداد کمتر از 10 درصد به ثبت ملي رسيده است و حتي از آن دسته اي که به ثبت ملي رسيده اند نيز کمتري مراقبت و محافظتي صورت نمي گيرد، به گونه ای که هر روزه خبرهاي مبني بر تخريب و آسيب رساني به بخشي از اين آثار به گوش مي رسد.

...................................

گزارش:بابک رحیمیان