به گزارش خبرنگار مهر، مهرگان، نامی که تاکنون هیچ شناختی از آن نداشتم، نه این نام، بلکه آستوئن را هم تا کنون نشنیده بودم، این دو نام شهری در استان خراسان شمالی است؛ شهری که اکنون آن را اسفراین می نامند.
در این اندیشه ام دیاری که بارها از هجوم مهاجمان زخم برداشته؛ چگونه تاکنون زنده است؟ دیاری که سیلی حمله مغول و تیموریان را بر صورت دارد، اگر چه روی بر خاک نهاد اما دگر بار جوانه زد، رویید و حیات آغاز کرد؛ مستوفی، یعقوبی و صاحب کتاب حدودالعالم از جغرافی نویسان مسلمان، اسفراین را آباد و صاحب تمدن ذکر کرده اند.
دیاری که آریایی ها آن را برای نفس کشیدن انتخاب کردند و منزلگاه پارتیان شد، دیاری که در زمان اشکانیان، آستوئن و در زمان ساسانیان مهرگان نام گرفت.
رد پای تاریخ را که بگیری به پدر ارشک و تیرداد می رسی که از نسل هخامنشیان بود، پس از شکست یونانیان، ارشک بزرگ در کنار آتشکده آستوئن تاجگذاری کرد و پس از ارشک اول نیز برادرش تیرداد در شهر آستوئن تاج شاهی بر سر نهاد.
آستوئن یکی از ایالات هجده گانه پارتیان به حساب می آمده است، در اطلس تاریخی اشکانیان، آستوئن بین راه هرات، ورکانیا(گرگان امروزی) و گنبد واقع بوده است.
خراسان بزرگ را در تاریخ شهرهای شرقی ایران زمین می خوانند که نام آستوئن(مهرگان یا اسفراین امروز) در کنار نام سمرقند، بخارا، سرو، طوس، آساک، هکاتو پیلوس(جاجرم فعلی) و ... به چشم می خورد.
آستوئن شهری با شناسنامه تاریخی است، آنچنان که خبر خواستگاری و ازدواج قباد؛ شاه ساسانی با دختر دهقان در پی فرار قباد از دست برادرش و پناه بردن به آستوئن را می توان در تاریخ ثعالبی و حتی از زبان فردوسی؛ شاهنامه نویس ایرانی شنید.
در سه کیلومتری جنوب اسفراین امروز، کهن دژی است معروف به شهر بلقیس، ساخته شده بر اساس اسلوب معماری ساسانی، شامل سه بخش کهن دژ، ریض، شارستان و بیست و یک برج با ارتفاعات مختلف که برای آخرین بار در دوره صفوی متروک شده است.
کهن دژ بلقیس که به نارین قلعه شهرت یافته، یکی از شهرهای مهم در حاشیه جاده ابریشم بوده و اکنون عظیم ترین میراث خشتی ایران بعد از ارگ بم است.
آستوئن دیروز، استئین امروز است که قلعه کبری و قلعه سلجوقی آن، خرابه ای در شمال استئین فعلی است، استئین قبل از اسلام یکی از پر رونق ترین شهرهای شرق کشور بوده است.
نکته دیگری که در پیشینه اسفراین خودنمایی می کند، سکه های مضروب اسفراین است، از ایلخانیان تا دوره شاه طهماسب صفوی و در این میان سکه ای که نام امیرمحمود اسفراین بر روی آن نقش بسته گواه بر پیشینه و تمدن این شهر است.
از طرفی سکه های مسی که نام نوح سامانی روی آن حک شده، مهره های بازی و مجسمه های سفالی که در جریان حفاری ها به دست آمده، نشان دهنده جریان زندگی در گذشته ارگ بلقیس بوده است.
اما چرا ساسانیان اسفراین را مهرگان می گفتند؟ از تاریخ چنان بر می آید که دو علت داشته یکی رسیدن دولت به قباد و دیگری تولد فرزندش که خسرو نام داشته از مادری به نام زرمهر.
مهرگان در عهد ساسانی جزء مهمی از ابرشهر نیشابور امروزی بوده، آنچنان که شاهزادگان ساسانی در آن رفت و آمد داشتند و این مرز را آباد ساختند.
دوره ساسانی دوره شهرت و شکوفایی اسفراین بوده، به طوری که پس از ابرشهر نیشابور، مهمترین شهر جنوب خراسان به شمار می آمده است.
اسفراین امروز، مهد اسطوره هایی در گذشته بوده، به گونه ای که فردوسی در مدح ابوالعباس اسفراینی یکی از وزرای عالیقدر و برخاسته از این سرزمین این چنین می گوید: کجا فضل را سرقد و منصب است/ نشستنگه فضل بن احمد است
شیخ ذاکر گورپانی، عارف بزرگ قرن هفتم در این دیار آرام گرفته است، قدمت آرامگاه این شیخ به دوره سلجوقی می رسد. آرامگاه حمزه بن موسی(دهنه شیرین) بنای تاریخی مذهبی صفوی، امامزاده احمد بن موسی(ع) که در اطراف آن خرابه های شهر قدیمی کوران دیده می شود، مقبره بابا قدرت در روستای دهنه اجاق و دهستان بام، قلعه سالوک در منتهی الیه دره زادی که از نفوذ ناپذیرترین دژهای اسماعیلیه در شرق ایران بوده است.
محوطه توی که شامل دو محوطه توی یک و دو بوده و از وسیع ترین و قدیمی ترین محوطه های خراسان شمالی است و ... از جمله افتخارات خفته در خاک این دیار پرمهر محسوب می شوند.
سفال های کشفی در سطح تپه و محوطه توی، سفال های خاکستری و سیاه داغدار عصر مفرغ و دیگر سفال های تاریخی کشف شده در این محوطه ها، عصر هخامنشی و اشکانی را به یاد می آورند.
رویین؛ روستای شکوفه های سیب، نخستین روستای دارای بافت ارزشمند تاریخی، روستای پلکانی یا ماسوله ای، واقع در یکی از دره های دامنه جنوبی آلاداغ با طبیعتی زیبا و چشم نواز، پارک های ملی و ... از جاذبه های گردشگری شهر با تمدن اسفراین به شمار می روند.
از اینها که بگذریم، اسفراین مهد کشتی چوخه ایران است، همه ساله سیزده و چهارده فروردین ماه در بهار طبیعت بزرگترین مراسم کشتی چوخه ایران در این شهرستان اسفراین برگزار می شود. این مراسم اولین وتنها مراسمی است که در فضای بیرونی وبر روی خا ک در گود زینعلی خان (شما ل شهر اسفراین) و با حضور قریب به 70 هزار نفر که از گوشه و کنار به این شهرستان می آیند برگزار می شود.
در این رقابت زیبا، کشتی گیران با فنون خاص چوخه همراه با نواخته شدن دهل و سورنا با هم به رقابت می پردازند.
................................
گزارش : فاطمه مدرسی
نظر شما