تب و تاب بهای کاغذ و بقای زیر سوال رفته نشر ایران

خبرگزاری مهر-گروه فرهنگ و ادب: گرانی کاغذ بدون شک محوری ترین موضوعی بود که سال گذشته دامان نشر ایران را گرفت. گرچه نخستین جرقه‌های این بحران در سال 90 به بدنه نشر رسید، اما شعله‌های آتش آن به معنی واقعی در سال 91 دامان نشر را گرفت و به آتش رساند.

نخستین جرقه‌ها

شانزدهم فروردین ماه سال 91 و در نخستین روزهای آغاز فعالیت کاری در سال 91، زهرا میرزاخانی، مدیر سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد سازمان مطبوع وی مجبور شده کاغذ مورد نیازش را که همان کاغذ تحریر 70 گرمی است، با بهای هر بند 43 هزار و 500 تومان خریداری کند در حالی که حدود 5، 6 ماه پیش بهای این کاغذ 27 هزار و 500 تومان بوده است

به گفته وی این افزایش شدید قیمت باعث شد در سیاست‌های این موسسه هم در شمارگان کتاب، هم در تجدید چاپ آثار و هم در قیمت کتاب تجدید نظر جدی شود و به عنوان مثال کمترین میزان شمارگان کتاب این موسسه از 1500 نسخه به 500 تا 700 نسخه کاهش بیابد.

این شروع ماجرای گرانی کاغذ در سال 91 بود که رفته رفته ناشران بیشتری را به خود گرفتار کرد و هر چه روزهای بیشتری را از سال جدید پشت سر گذاشته می‌شد، خود را به شکلی تازه‌تر نمایش می‌داد.

 در همین ایام حامد شفیق مدیرعامل موسسه فرهنگی کتابشهر که سالانه بخش قابل توجهی کتاب را از ناشران کشور برای توزیع در فروشگاه‌های خود می‌خرد با اشاره به وضعیت گرانی کاغذ گفت: ناشر وقتی بند کاغذ را به نرخ این روزها(فروردین 91)، 45 هزار تومان بخرد مجبور است که کتابی را با آن منتشر کند که ارزش این هزینه را داشته باشد پس به سراغ نویسنده‌ای می‌رود که کارش از کیفیت بیشتری برخوردار باشد و بر اساس این موضوع رفته رفته سطح سلیقه مخاطب هم بالا می‌رود.

این سخنان به خودی خود حاکی از افزایش دو هزار تومانی هر بند کاغذ در فاصله کمتر از چند هفته بود.

بدهی ارزی به نمایشگاه کتاب سلام داد

با شروع اردیبهشت‌ماه و نزدیک شدن به نمایشگاه بین‌المللی کتاب موضوع گرانی کاغذ در کنار پرداخت نشدن بدهی ارزی ناشران خارجی حاضر در نمایشگاه به شکلی ویژه خود را به نمایش گذاشت و برگزاری نمایشگاه کتاب را تحت الشعاع قرار داد.

بدهی 6.5 میلیون یورویی نمایشگاه بین‌المللی کتاب به ناشران خارجی که در زمستان 90 رسانه‌ای شد و پس باز بارها تکذیب، در نهایت از سوی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد پذیرفته شد. اما این بدهی نه تنها در ایام نمایشگاه که تا ماه‌ها پس از آن نیز پرداخت نشد تا در نهایت فشار رسانه‌ای منجر به این شود تا این بدهی با همکاری کمیته ملی یونسکو در ایران نصفه و نیمه حل شود.

این در حالی بود که جدای از کاسته شدن شدید فضای تعلق گرفته به ناشران در نمایشگاه محدودیت‌های همچون تعلیق و تمدید نشدن پروانه فعالیت برخی از ناشران منجر به حاضر نشدن آنها در نمایشگاه شد.

تذکرات رهبری و گوش ناشنوای مسئولان

اما ماجرای نشر به ویژه در بحث گرانی کاغذ در ایام نمایشگاه بین‌المللی کتاب تا اندازه‌ای خود و روزهای آتشین پیش رویش را به رخ کشید نشان داد که مقام معظم رهبری در جریان بازدید سال جاری خود از نمایشگاه کتاب نسبت به رفع فوری آن گوشزد کردند.

رهبر انقلاب اسلامی، در جریان بازدید خود برطرف کردن برخی موانع تولید و نشر کتاب را یادآور شدند و تأکید کردند: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید با کمک دولت، این موانع بویژه موضوع گرانی کاغذ را برطرف کند.

حضرت آیت الله خامنه‌ای تولید کاغذ در کشور را از جمله تولیدات امتداددار خواندند و خاطرنشان کردند: مهمترین تولید ملی، تولید امتداددار است و با برطرف شدن مشکلات کارخانه‌های کاغذ، قطعاً راه برای کتابخوانی بیشتر و ارزان شدن قیمت کتاب، باز می شود.

دو روز پس از این بیانات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در در جشن «ربع قرن برگزاری نمایشگاه کتاب» از صدور دستور حمایت از کارخانه های کاغذ در بخش دولتی از سوی معاون اول رئیس جمهور خبر داد و گفت: یکی از نکاتی که مد نظر مقام معظم رهبری بود ارتقای جایگاه کارخانه‌های تولید کاغذ بود که من امروز با معاون اول رئیس جمهور هماهنگ کردم و او نیز  گفت که همین امروز اولین دستور را به کارخانه های دولتی دادیم تا از تولید کاغذ حمایت کنند.

با این حال این وعده و عملیاتی شدن آن تا واپسین روزهای سال جاری کماکان بدون نتیجه باقی‌نمانده و حتی خواست تشکل‌های نشر برای ورورد به عرصه سرمایه‌گذاری در فعالیت کارخانه‌های تولید کاغذ نیز بر همین مبنا بدون پاسخ مناسب باقی‌ماند.

وزیر صنعت هم کاغذی شد

در همین ایام از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی زمزمه‌هایی مبنی بر این شنیده می‌شد که مساله کاغذ و حل آن تنها در دست این وزارتخانه نیست و پای وزارت صنعت و معدن و تجارت و وزیر پُرمشغله آن نیز در این ماجرا باز شده است.  نخستین اظهار نظر غضنفری در این زمینه در جشن سرآمدان مطبوعات ایران صورت گرفت که وی طی آن در خصوص لزوم حمایت از کارخانه‌های تولیدکننده کاغذ، با بیان اینکه کل کاغذ تولید داخل 20 هزار تن کاغذ معادل تنها 20 درصد نیاز کشور را تامین می‌کند، ابراز امیدواری کرد با حمایت‌های صورت گرفته، به زودی دو کارخانه‌ دیگر تامین کاغذ این میزان را تا 27 هزار تن دیگر افزایش دهند.

وی در عین حال از انتقال کاغذ به فهرست کالاهای اولویت‌دار پس از نامگذاری سال جاری به نام تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایران و نیز تاکید مقام معظم رهبری بر لزوم حمایت از تولیدکنندگان داخلی کاغذ، خبر داد.

نایاب‌ شد کاغذ‌های وارداتی

با نزدیک شدن به تابستان اما جدای از پاسکاری میان دو وزارتخانه در موضوع کاغذ، سایر اصناف نشر نیز خود را به آتش گرانی کاغذ خود را گرفتار دیده و اذعان داشتند که با وجود اینکه بنا بر ادعای مقامات دولتی مقادیر زیادی کاغذ با ارز دولتی به کشور وارد شده است ولی مشخص نیست که این میزان کاغذ در کجا مصرف یا احتکار شده است.

در همین راستا جلیل غفاری رهبر در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به تاثیر افزایش بهای کاغذ در ماه‌های اخیر بر فعالیت واحدهای صحافی در اواخر خرداد ماه سال گذشته اعلام داشت: اگر یک صحاف سال قبل 8 ساعت کار می‌کرد، الان(تیرماه 91) 4 ساعت کار می‌‌کند، چون سفارش‌ها به شدت کم شده است. باید به این شرایط، افزایش قیمت مواد اولیه کار صحافی را هم اضافه کرد که موجب کاهش شدید سود آنها شده است. به عنوان مثال قیمت کاغذ A4 در ماه‌های گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته است؛ طوری که دفترسازهای عضو اتحادیه به ناچار کاغذ 80 گرمی را برش می‌زنند و از آن کاغذ A4 تولید می‌کنند!

با آغاز فصل تابستان مشکل کاغذ به مرز بحران بیش از پیش نزدیک شد. از سویی با بر اعلام نزدیکی قیمت کاغذ تحریر به مرز 60 هزار تومان بسیاری از ناشران و اهالی مطبوعات نیز فریاد به گلایه بلند می‌کنند که کاغذ با همین قیمت نیز نایاب است و اساس در بازار کاغذی برای فروش به ناشران وجود ندارد.

گلایه‌های ناشران قرآنی

در همین حال ناشران مذهبی نیز که تا پیش از این بیشتر از سایر گروه‌های نشر از حمایت در خرید اثر و تامین کاغذ روبرو بودند با نزدیک شدن به ایام ماه مبارک رمضان از گرانی کاغذ و ناتوانی در تولید اثر گلایه‌‌مند شدند و به نقل از سیدمحمدحسین محمودی رئیس اتحادیه ناشران قرآنی در مصیبتی عظیم فرو رفتند.

وی در اظهار نظری که یک ماه بعد نیز ارائه داشت در اینباره گفت: چندی پیش گفته شد که بودجه‌ای برای حمایت از نشر مذهبی در استان قم تخصیص یافته است، ولی باید گفت با این حجم وسیع کار و 1800 ناشری که در حوزه قرآن و عترت مشغول فعالیت هستند این رقم حمایت‌ها مشکلات را به طور کامل برطرف نمی‌کند.

مدیرعامل اتحادیه ناشران قرآنی درباره میزان حضور ناشران مذهبی در نمایشگاه قرآن که به نظر می‌رسد نسبت به دوره‌های قبل کاهش داشته است، توضیح داد: طبق آیین‌نامه شرکت در نمایشگاه قرآن تنها ناشرانی می‌توانند غرفه داشته باشند که در سه سال اخیر 45 عنوان کتاب چاپ کرده باشند که 20 عنوان آن چاپ اولی باشد. یا این حساب می‌بینیم که تنها 140 ناشر شامل حال این شرایط بوده‌اند.

محمودی افزود: از این تعداد 140 ناشر هم بیش از 80 درصد آنها دولتی هستند و این بدین معناست که بخش خصوصی نشر مذهبی با مشکل فراوان روبه است و توان انتشار کتاب را ندارد. می‌بینیم که طرح حذف یارانه کاغذ و ارائه سوبسیدها به مصرف‌کننده با شکست رو به رو شده است و در حال حاضر هم افزایش قیمت کاغذ ناشران را با مشکل مواجه کرده است.

گاغذگران است؛ بیایید کتابخانه بسازیم

وزیر ارشاد در تابستان سال 91 و در هر نشست خبری و غیر خبری وقتی با سوال درباره گرانی کاغذ روبرو می‌شد یا تنها لبخند بود و یا بیان این جمله که از وزارت صنعت سوال کنید و حل مشکل کاغذ زمان می‌خواهد، اهالی رسانه و نشر را با سوالات و ابهام‌های فراوان درباره وضعیت به وجود آمده روبرو می‌ساخت.

در همین حال برخی از فعالان فرهنگی نیز با ارائه پیشنهادهایی برای مقابله با این مشکل، بیشتر از اینکه در حل این مشکل تلاش کنند به نوعی درصدد تغییر صورت مساله بودند.

از جمله این اظهار نظرهای به غلامعلی حداد عادل بازمی‌گشت که در سخنانی در همایش چشمه حکمت گفت: حالا که گرانی قیمت کتاب و کاغذ نگران‌کننده است، وضعیت نشر به شدت تحت فشار قرار دارد. قطعا قدرت خرید کتاب توسط مردم پایین آمده است پس باید هر چقدر بتوانیم باید کتابخانه‌های عمومی را افزایش بدهیم.

با این حال در مرداد ماه سال 91 قیمت کاغذ به بندی 65 هزار تومان رسید و در کنار آن دو بنگاه بزرگ نشر کشور نیز ورود خود را ضربه خوردگان از این مساله اعلام کردند.

از سویی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بنا بر اعلام اسحاق صلاحی، رئیس جدید خود برای انتشار آثار خود با مشکل گرانی بی‌حد و اندازه کاغذ ربرو شده و موسسه انتشارات امیرکبیر نیز اعلام داشت که از هر 100 عنوان کتاب آماده انتشارش تقریبا نیمی از آنها را توانسته منتشر کند.

کاغذ هشتاد هزار تومانی به وعده‌های دُری ‌خندید

ماه شهریور اما برای حوزه نشر و ناشران با تحولات شگرفی همراه بود. در حالی که در هفته نخست از شهریور قیمت کاغذ تحریر به بندی 80 هزار تومان رسیده بود در پانزدهم شهریور ماه بهمن دری، معاون فرهنگی پرحاشیه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برکنار شد.

در حالیکه از مدت ها پیش و حتی در طول ایام برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در سال 91 خبر برکناری و یا کناره گیری بهمن دری از تصدی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به گوش می رسید؛ سرانجام دری با حکم سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نیمه شهریور ماه از این سمت کنار گذاشته شد و علی اسماعیلی مدیر کل وقت حوزه ریاستی جایگزین او شد؛ البته با حکم سرپرستی.

کارگروهی برای رفع مشکل کاغذ

پس از این برکناری نخستین تغییر در این معاونت، تشکیل کارگروه رسیدگی به معضل کاغذ اعلام شد و مشاور اجرایی معاون فرهنگی نیز به مسئولیت آن گماشته شد.

داریوش رضوانی در نخستین اظهار نظر خود با اشاره به نتایج یکی از جلسات تابستانی هیئت دولت که یکی از موضوعات آن کاغذ بوده، از ورود 280 هزار تن کاغذ با موافقت وزارت صنعت، معدن و تجارت خبر داد و گفت: بر اساس اطلاع ما این وزارتخانه به دنبال هماهنگی با برخی شرکت‌های تعاونی و تشکل‌های نشر از جمله اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران ایران (آشنا) برای وارد کردن این محموله‌ها به کشور و توزیع آن میان مصرف کنندگان است.

این در حالی بود که ناشران کماکان خواهان معرفی نهادهایی بودند که در سال قبل با استفاده از ارز مرجع اقدام به واردات کاغذ کرده‌اند و در زمره‌ واردکنندگان حرفه‌ای این موضوع نیز نبودند.

از حذف ارز مبادلاتی تاتعرفه واردات گمرکی

همزمان با آغاز فصل پاییز دولت اعلام کرد که کاغذ از فهرست کالاهای شامل دریافت ارز مرجع خارج شده است و شوک بزرگی به بدنه نشر کشور وارد ساخت. در پی این تصمیم کاغذ نایاب وارد شده به کشور با ارز مرجع، رفته رفته به سمت واردات و فروش با نرخ ارز آزاد و افزایش سرسام‌ٱور قیمت مواجه می‌شد.

با اعلام این تصمیم اما وزارت ارشاد به جای تلاش در رایزنی برای رفع آن در صدد برآمد تا بار دیگر خبر اعلام حمایت از کارخانجات تولید کاغذ را اعلام کند.

اما به دنبال انتقادات شدید وارد شده به این مساله کاغذ از سوی اصناف و رسانه‌ها دوباره به فهرست دریافت ارز مرجع بازگشت و حتی دولت اعلام کرده که برای حمایت از مصرف کننده آن تعرفه واردات آن ر ا صفر منظور کرده است.

این در حالی بود که قیمت هر بند کاغذ تحریر در این فصل از سال به بیش از 90 هزار تومان رسیده بود و کماکان تاثیر تصمیم دولتی بر آن دیده نمی‌شد.

واکنش وزارت ارشاد هم به نقل از سرپرست معاونت فرهنگی خود تنها این بود که برای مقابله با مساله گرانی کاغذ از ستاد هفته کتاب خواست تا با طراحی دستورالعملی نسبت به صرفه‌جویی در مصرف کاغذ اقدام کنند.

نامه‌های گلایه‌آمیز از میدان بهارستان به خیابان سمیه

در آبان‌ماه اما بازی میان وزارت اش و صنعت در موضوع کاغذ به فاز تاه‌ای وارد شد.

علی اسماعیلی در نخستین روزهای این ماه از ارسال نامه‌ای از سوی این وزارتخانه به وزارت صنعت و معدن و تجارت خبر داد که در آن گلایه‌هایی متعددی درباره نظارت ناکافی بر بازار کاغذ و شیوع دلال بازی در آن و نیز نبود مواد اولیه مورد نیاز تولید کاغذ در کشور ابراز شده و به این وزارتخانه اعلام شده است که به دلیل نبود امکان واردات مواد لازم برای فعالیت کارخانه‌ها تولید کاغذ تنها دو کارخانه کاغذ در کشور در حال حاضر قادر به ادامه فعالیت هستند.

در همین حال مسئول کارگروه حل مشکل کاغذ نیز اعلام کرد با رایزنی‌های انجام شده قرار شده کاغذ در اولیت اول و دوم دریافت ارز قرار بگیرد. افرادی را هم پیدا کرده‌ایم به عنوان واردکننده کاغذ که زیر قیمت 70 هزار تومان کاغذ را وارد می‌کنند و ناشران را هم برای دریافت این کاغذها معرفی می‌کنیم.

این سخنان اما پس از مدتی با این واکنش محمد مهدی داوودی پور نماینده شرکت تعاونی ناشران وکتاب فروشان تهران در سومین هم اندیشی سالانه تشکل‌های نشر با مسئولان مربوطه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روبرو شد.

وی در این نشست در سخنان خود اظهار داشت: از 7 کارخانه موجود کاغذ در کشور 5 کارخانه تعطیل شده اند و تنها 2 کارخانه چوب و کاغذ مازندران و پارس باقی مانده است که از بین این دو کارخانه هم تنها یکی از آنها امکان تولید کاغذ تحریر مورد نیاز ناشران را دارد. با اینکه هیچ محموله کاغذی پشت امیدواری هایی که آقای رضوانی به ما می داد وجود نداشت با این حال ایجاد دلگرمی می کرد اما باید توجه داشته باشیم که یک فرد بیمار هم از فشار بالا و هم از فشار پایین ممکن است جان بدهد!

کارگروه واردات وارد می‌شود

آذرماه سال 91 اما با یک افشاگری تازه در حوزه بازار کاغذ روبرو بود که حاکی از خروج عنان کار از دست وزارت راشاد بود.

محسن مهرآبادی، سخنگوی مجمع ناشران دفاع مقدس که یکی از تشکل‌های پیشگام برای واردات کاغذ و توزیع آن در ماین اعضاء خود بود در این ماه از منع واردات کاغذ به کشور توسط تشکل‌های حاضر در بخش نشر خبر داد و گفت: با وجود اینکه پیش از این وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرده بود که از فعالیت تشکل‌های نشر در عرصه واردات کاغذ حمایت و استقبال می‌کند، کارگروه بررسی راه‌های تامین کاغذ مورد نیاز ناشران و چاپخانه‌داران در وزارت ارشاد به تازگی اعلام کرده که موضوع واردات کاغذ از این پس تنها از طریق کارگروهی موسوم به «واردات» مستقر در وزارت صنعت و معدن و تجارت انجام خواهد شد و دست تشکل‌های نشر از این موضوع عملا کوتاه شده است.

وی ادامه داد: این کارگروه از این پس سیاستگذاری و عملیات واردات کاغذ را مدیریت خواهد کرد. علت این موضوع نیز اعلام نشده است، ولی شاید منع قانونی برای تخصیص ارز و مشکلات موجود در تامین آن بوده که در نهایت به این تصمیم منجر شده است.

مهرآبادی فزود: وعده‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حمایت از تشکل‌های نشر برای تامین کاغذ با این تصمیم عملا محقق نشده باقی ماند. جای تعجب دارد که وقتی از تشکل‌ها برای این موضوع دعوت به عمل می‌آید و آنها هم برای حضور در این عرصه برنامه‌ریزی می‌کنند و به زیرمجموعه‌های خود وعده تامین کاغذ می‌دهند، ناگهان در هنگام عمل همه چیز تغییر می‌کند و تنها به ما می‌گویند اگر واردات کاغذ انجام شد، تشکل‌هایی که قصد واردات کاغذ داشته‌اند را در اولویت نخست حمایتی برای تخصیص کاغذ قرار خواهند گرفت.

سخنگوی مجمع ناشران دفاع مقدس درباره کارگروه موسوم به واردات نیز گفت: تا جایی که اطلاع داریم این کارگروه تازه در وزارت صنعت و معدن و تجارت تاسیس شده است و به نوعی در تمام در انواع واردات محصول به کشور سیاستگذاری می‌کند و گفته می‌شود گروهی از واردکنندگان خبره و کاربلد در آن عضو هستند که کار را به صورت تخصصی می‌بینند.

آتش قیمت کاغذ گُر می‌گیرد

همزمان با آغاز دیماه برخی اخبار نیمه رسمی خبر از فروش کاغذ با نخ بندی 108 هزار تومان می‌داد که این قیمت از سوی سرپرست معاونت فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تایید شد ولی با لفظ: در همین مدت(ایام گران شدن نرخ کاغذ) کاغذ از قیمت 108 هزار تومان در هر بند به 74 هزار تومان کاهش پیدا کرد.

اما این کاهش مد نظر اسماعیلی را ککمتر ناشری در این ایام توانست حس کند و حاصل آن نیز به تبع چیزی جز چرخش کند و لخت بدنه نشر کشور در این ایام نبود. با این حال محمود احمدی‌نژاد نیز که در دی ماه امسال سفری به استان خوزستان داشت، در مراسم افتتاح شرکت کشت و صنعت نیشکر دهخدا در سخنانی اظهار داشت: تولید ام دی اف از باگاس نیشکر از جمله مواردی است که توجه به آن اهمیت به سزایی دارد در این راستا ارز مورد نیاز برای ساخت دو کارخانه چوب صنعتی و کاغذ در خوزستان تامین می‌شود.... که البته درباره این تامین ارز دیگر سخنی به بیرون درز نکرد.

امیرزاده به کارگروه قدم می‌گذارد

داریوش رضوانی مسول کارگروه کاغذ ارشاد نیز در دو ماه و پس از سه ماه فعالیت در این منصب استعفا کرد و جاری خود را به همایون امیرزاده داد. این در حالی بود که 1000 تن از محموله بزرگ کاغذ خریداری شده توسط شرکت تعاونی ناشران و کتابفرشان تهران در حال وارد شده به کشور بود و بنا بر اظهارات رضوانی قرار بود با بهای بندی 62 هزار تومان به فروش داخلی برسد در حالی که در بازار آزاد قیمت هر بند از این کاغذ میان 75 تا 77 هزار تومان قیمت گذاری شده بود.

همایون امیرزاده اما در سمت جدید خود روایت تازه‌تری از واردات کاغذ در کشور داشت.

وی در گفتگویی که در اوایل بهمن با مهر انجام داد به واردات 20 هزار تن از سوی مجمع واردکنندگان کاغذ از سوی مجمع وارد کنندگان کاغذ به کشور خبر داد و گفت: قیمت تمام شده این کاغذ برای واردکننده بندی 75 هزار تومان بوده که با احتساب سود متعارف به قیمت بندی 77 تا 78 هزار تومان در اختیار عمده فروشان و به قیمت بندی 80 تا 81 هزار تومان هم در اختیار ناشران قرار خواهد گرفت. اعمال این قیمت‌ها در جلسه آتی کارگروه بررسی خواهد شد تا ببینیم آیا دقیقا این قیمت‌ها رعایت شده یا خیر.

و اما بعد...

با این وجود و پس از واردات این میزان کاغذ به کشور، بهای آن نه تنها کاهش پیدا نکرد که بنا بر نرخ بازار در روزهای پاینی بهمن اه به بندی 86 هزار تومان نیز رسید که بنا بر اظهار نظر امیرزاده ناشی از نوعی ابهام قیمت است.

ماجرای کاغذ اما در ما‌ه‌های پایانی سال 91 با میانگین قیمت بهمن ماه کماکان ادامه داشت و تدارک ناشران کشور برای حضور در بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی با مشکلات فراوانی روبرو کرده است.

تب گاغذ کماکان در بالاترین درجات خود به سر می‌برد و ناشران کشو را با سوال و ابهام‌های فراوانی برای چگونگی ادامه فعالیت روبرو کرده است. شکی نیست که کاهش آمار انتشار آثار چاپ نخست در بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب به دنبال این تب تند در سال 92 دور از از انتظار نخواهد بود و ماجرای یکساله قیمت کاغذ نیز حکایت از همین امر دارد، حال چه مسئولان بپذیرند و چه نپذیرند. برای اطمینان حاصل کردن از صحت این موضوع چیزی کمتر از دو ماه دیگر می‌توان قدم به سالن‌های مصلی امام خمینی(ره) گذاشت و اثرات این ماجرا را دید و سراغی از آثار تازه منتشر شده در تمامی حوزه ها گرفت و آن را با سال قبل مقایسه کرد.