سیزده به در پیمان آشتی با طبیعت/ حیات دوباره را به کام درختان تلخ نکنیم

به گزارش خبرنگار مهر، سيزده بدر ، جشن واقعي بهار است. طراوت و سرسبزي به طبيعت بازگشته و طبيعت نيز مردم را به سوي خود مي‌خواند.

طالع سیزدهمین روز بهار سعد است

نخست باید به این موضوع توجه داشت که در فرهنگ ایرانی، هیچیک از روزهای سال «نحس» و «بدیمن» یا «شوم» شمرده نشده، بلکه چنانچه می دانیم هر یک از روزهای هفته و ماه نام هایی زیبا و در ارتباط با یکی از مظاهر طبیعت یا ایزدان داشته و دارند، و روز سیزدهم هر ماه خورشیدی در گاهشماری ایرانی نیز «تیر روز» نام دارد که متعلق به  ستاره تیشتر یا ستاره باران آور است  و ایرانیان از روی خجستگی، این روز را برای نخستین جشن تیرگان سال، انتخاب کرده اند.

همچنین در هیچ یک از متون کهن و هیچ دانشمند و نویسنده ای، از این روز (سیزده بدر)به بدی یاد نکرده اند بلکه در بیشتر نوشتارها و کتاب ها، از سیزدهم نوروز با عنوان روزی فرخنده و خجسته نام برده اند. برای نمونه کتاب «آثار الباقیه» جدولی برای سعد و نحس بودن روزها دارد که در آن جدول در مقابل روز سیزدهم نوروز کلمه ی «سعد» به معنی نیک و فرخنده آورده شده است.

اما پس از نفوذ فرهنگ اروپایی در زمان حکومت صفویان که در این فرهنگ  عدد 13 را نحس می دانستند، این فرهنگ اشتباه در میان برخی از مردم جا افتاد.

شیوه های برگزاری و مراسم سیزده بدر

بخشی از آیین های سیزده بدر را باورهایی تشکیل می دهند که به نوعی با تقدیر و سر نوشت در پیوند است.برای نمونه ،فال گیری (به ویژه فال کوزه)، گره زدن سبزی و گشودن آن ، بازی های گروهی، ترانه ها و رقص های دسته جمعی، گردآوری گیاهان صحرایی، خوراک پزی های عمومی، بادبادک پرانی، سوارکاری، نمایش های شاد، آب پاشی و آب بازی، شادی کردن و خندیدن به معنی فروریختن اندیشه های پلید و تیره، روبوسی نماد آشتی، به آب سپردن سبزه سفره  نوروزی نشانه ی هدیه دادن به ایزد آب «آناهیتا» و گره زدن سبزه برای شاهد قرار دادن مادر طبیعت در پیوند میان زن و مرد، ایجاد مسابقه های اسب دوانی که یادآور کشمکش ایزد باران و دیو خشک سالی است.

البته همانگونه که شباهتی بین چهارشنبه سوری متداول امروزی با شیوه های اصیل و کهن آن وجود ندارد، سیزده بدر امروزی نیز تنها نامی از یک جشن کهن را برخود داشته و هیچ شباهتی به آیین کهن و یادگار نیاکان ما ندارد. نحوه  اجرای جشن سیزده بدر ، مانند بسیاری از دیگر آیین های ایرانی، عمیقا از شیوه  اصیل و باستانی خود دور شده است و به شکل فعلی آن، دارای سابقه تاریخی در ایران نیست.

اگر در گذشته مادران و پدران ما، سبزه های نوروزی خود را در این روز به صحرا می برده و برای احترام به زمین و گیاه، آن را در آغوش زمین می کاشته اند، امروزه برخی افرادآن را به سوی یکدیگر پرتاب کرده و تکه تکه اش می کنند و به جای سپردن آن به آب روان و یا کاشتن در دل زمین در جاده ها رهایش می کنند.

سیزده بدرِ پیشینیان ما، روزی برای ستایش و دعا برای طلب باران فراوان در سال پیش رو، برای گرامیداشت و پاکیزگی طبیعت و مظاهر آن، و زیست بوم مقدس آنان بوده است. در حالیکه امروزه روز ویرانی و تباهی طبیعت است!

گذشتگان ما ، آثار حضور در طبيعت را درك كرده بودند و به دنبال آثاري كه طبيعت مي‌تواند روي انسان و براي متحول كردن او بگذارد، بودند.آنان دريافته بودند كه نتايج برقراري ارتباط با طبيعت و حفظ آن در نهايت به نفع انسان و نسل‌هاي آينده است .

آنان دریافته بودند زندگي انسان چنان وابسته به محيط زيست است كه حذف آن را به هيچوجه قابل تصور نيست چراكه در وهله نخست به حذف انسان و حيات بشري منجر مي شود. در واقع بايد توجه داشت كه محيط زيست مي تواند بدون انسانها زنده بماند، اما انسانها بدون محيط زيست نمي توانند زنده باشند.

اما با اینکه در سالهاي اخير از سیزده بدر به عنوان روز آشتي با طبيعت تلقي مي‌شود با این همه شاهد بودیم  که سیزده به در، در این سالها به روز آزار طبیعت تبدیل شده است و زباله های برجای مانده در طبیعت و یا آتش سوزی هایی که در اثر سهل انگاری هموطنان مان بوجود می آید ضررهای جبران ناپذیری را به طبیعت رنج دیده کشور وارد می کند.

اگر بدون احساس مسووليت در قبال محيط زيست به سراغ آن برويم، ويرانگر آن خواهيم شد . انسان نه تنها به خاطر خود بلكه به خاطر آيندگان ، در مقابل محيط زيست مسئول است.

در حقیقت معنای فرهنگ محيط زيست همین نحوه برخورد انسان‌ها با محيط زيست است، هم انسان‌ها بر محيط زيست تاثير مي‌گذارند و هم محيط زيست بر انسان ها. اما مشكل اساسي در اين است كه محيط زيست يك طرفه تنها بخشنده است و انسان يك طرفه تنها آسيب رسان و مضر.

این در حالی است که تنها با رعایت نکاتی ساده می توان بدون آسیب رساندن به طبیعت تازه شکفته بهاری روزی خاطره انگیزو به یاد ماندنی را در دامان طبیعت سپری کرد.

سیزده بدر فرصتی برای گفتگو در زمینه محیط زیست

به اعتقاد مدیر انجمن دیده بان کوهستان ، می توانیم سیزده بدر را  به فرصتی برای گفتگو در زمینه  محیط زیست؛ با خانواده، اطرافیان، و غریبه هایی که در جاده ها و باغ ها و بوستان ها می بینیم تبدیل کنیم. شاید با همین گفتگوهای چند ساعته بتوان دیدگاه برخی از اطرافیان را نسبت به محیط زیست تغییر داد و دریچه ای نو از طبیعت بر آنها گشود.

عباس محمدی می گوید: اگر به جنگل و یا مناطق خارج از محدوده شهری می روید یادتان باشد شما میهمان هستید و حیوانات صاحب خانه، پس ضمن انتخاب مکان مناسبی جهت گذارندن روز، از نزدیک شدن به محل زندگی حیوانات وحشی خودداری کنید تا برای مهمانان و صاحب خانه ها  مشکلی پیش نیاید.

به گفته وی، درحالیکه سالانه هزاران هکتار جنگل و مرتع به دلیل بی احتیاطی هموطنانمان در آتش می سوزدبهتر است گردشگران در صورت نیاز به آتش حتی الامکان منقل همراه خود برده و در غیر اینصورت حتماً خاکستر آتش را با آب و خاک خاموش کرده همچنین از روشن کردن آتش در کنار درختان خودداری کنند.

محمدی اضافه می کند: از درختان برای تاب بازی استفاده نکنید و یا حتی الامکان درختی را انتخاب کنید که توانایی این کار را داشته باشد.همچنین از ته سیگار رها شده در طبیعت اگر روشن باشد می تواند باعث آتش سوزی شود و در غیر اینصورت بدلیل مواد سمی باعث آلودگی محیط زیست می شود. ته سیگار خود را در طبیعت رها نکنید.

به جای شکار حیوانات، به جای چیدن گلها و گیاهان از آنها عکس بگیرید

یک فعال محیط زیست نیز با بیان اینکه گردشگران باید از تخریب آشیانه پرندگان و مسدود کردن محل زندگی حیوانات وحشی جداً خودداری کنند می گوید: وسایل پلاستیکی کوچک و یا آدامس رها شده در طبیعت اگر توسط پرندگان یا دیگر حیوانات کوچک بلعیده شود می تواند باعث ایجاد مشکل و یا حتی مرگ شود.

سپهر سلیمی اضافه می کند: از شکار و آوردن حیواناتی مانند لاک پشت، مار، سمندر و جوجه تیغی به خانه خودداری کنید، از آلوده کردن آب، خاک و هوا بپرهیزید و  زباله های خود را جمع کرده و همراه خود ببرید.

او در ادامه توصیه می کند: در مناطق جنگلی و یا مناطقی که تابلوی عبور حیوانات اهلی یا وحشی وجود دارد، با کمترین سرعت ممکن رانندگی کنید و مراقب حیوانات بی پناه باشید، به هیچ وجه به حاشیه یا حریم مناطق حفاظت شده سازمان محیط زیست وارد نشوید ولی اگر به هر دلیلی این اتفاق افتاد باید بدانید رعایت قوانین مربوط به آن الزامی است. از ایجاد سر و صدای زیاد جداً خودداری کنید. در کنار چشمه های طبیعی و مصنوعی ایجاد شده برای آب خوردن حیوانات اقامت نکنید تا حیوانات به راحتی و بدون استرس بتوانند آب بنوشند. ورود بدون مجوز و تخلف از مقررات مناطق حفاظت شده موجب جریمه خواهد شد.

  سلیمی با بیان اینکه به جای شکار حیوانات، به جای چیدن گلها و گیاهان از آنها عکس بگیرید و سالها از دیدن آن عکس لذت ببرید می گوید: ماهی قرمز خود را در رودخانه ها و یا آبگیرهای طبیعی رها نکنید. رها کردن آنها در محیط طبیعی می تواند باعث مرگشان شود و اگر زنده بمانند هم برای گونه های بومی مضر خواهند بود. اگر نمی خواهید از آنها نگهداری کنید آنها را در دریاچه های مصنوعی و یا حوض های بزرگ محل زندگی خود رها کنید.

ديده بان طبيعت سرزمين خود باشيم

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم در آستانه روز طبیعت از مردم خواست در حفظ و نگهداری طبیعت تلاش کرده و از آسیب زدن به آن خودداری کنند.

محمد جواد محمدی زاده با بیان اینکه احترام به محيط زيست ، احترام به خالق يكتا و احترام به زندگي است و تخريب آن خيانت در امانت و ظلم به نسل هاي آينده است افزود:  سيزدهم فروردين"روز انس با طبيعت" را نقطه عطفي در رويارويي انسان با مظاهر طبيعي دانست و گفت: هنر بهره مندي از آموزه هاي ديني و اخلاق زيست محيطي ايجاب مي كند با اراده و همتي مضاعف صيانت از جلوه هاي الهي را سرلوحه رفتار و منش خود قرار داده تا اين روز با عمل به توصيه هاي زيست محيطي به خوبي سپري شود.

وي خطاب به مسافران سيزده نوروز گفت : بياييم ديده بان طبيعت سرزمين خود باشيم و براي حفظ محيط زيست سرزمين پهناور ايران ، همه احساس مسئوليت كنيم و  به متخلفان تذكر دهيم واگر جایی مشکل و ایرادی دیدیم عکس بگیریم و به شکلی آنرا در اختیار رسانه ها و خبرگزاریهای کشورمان قرار دهیم و یا در وبلاگ و شبکه های اجتماعی منعکس کنیم. برای حفظ محیط زیست سرزمین پهناور ایران همه باید احساس مسئولیت کنیم .همچنین با رعایت شرایط لازم به متخلفان تذکر دهیم.

محمدي زاده خطاب به تفرجگران سيزده نوروز افزود: با توجه به فصل گلدهي گياهان، محل اسكان خود را در اماكني انتخاب كنند كه از پوشش گياهي و جنگلي كمتري برخوردار باشد و از لگدمال كردن گياهان و شكستن سرشاخه هاي درختان خودداري شود.

جلوگيري از شكار و صيد حيات وحش و عدم حمل هرگونه سلاح، تبر، اره و تور صيادي از ديگر توصيه هاي معاون رييس جمهور به مردم است.

رييس سازمان حفاظت محيط زيست از تفرجگران سيزده نوروز خواست در صورت مواجه شدن با هر گونه حريق در جنگل نسبت به خاموش كردن آن اقدام و يا با مراكز آتش نشاني ، محيط زيست و منابع طبيعي تماس گرفته و موضوع را گزارش کنند.

سخن آخر اینکه با آرزوی جشنی فرخنده برای مردم سراسر میهن سبزمان امیدواریم امسال با رعایت این نکات حیات دوباره را به کام درختان سرزمینمان تلخ نکنیم چرا که اگر در سياست شكست و بن بستي ايجاد شود، باز مي‌توان زندگي كرد، اگر منابع اقتصادي تمام شود و همه فقير شوند، مي‌توان با بهره‌گيري از طبيعت به حيات ادامه داد اگر فرهنگيان حرف جديدي توليد نكنند ، زندگي مي‌تواند ولو بدون انديشه‌هاي والا ادامه پيدا كند اما اگر طبیعت نابود شود ، به راستي چگونه مي‌توان به زندگي ادامه داد؟