خاک زاگرس بر باد می رود/ فرسایش لایحه حفاظت از خاک در مجلس

به گزارش خبرنگار مهر، بعد از شکل گیری کره زمین به مرور زمان در اثر برخورد جریان هوا با صخره ها خاک پدید آمد؛ همین خاک بود که حیات گیاهی اولیه را بر روی زمین میسر ساخت. آنگاه که حیات گیاهی گسترش یافت گیاهان خاک را از گزند فرسایش ناشی از باد و آب حفظ کردند.

پوشش نازک خاک سطحی که در سراسر کره زمین ضخامت آن را به سانتی متر می سنجند در اصل بنیاد تمدن است. تمدنهای بسیاری به دلیل خاک حاصل خیز قدرتهای باور نکردنی یافتند و هستند تمدن هایی که به دلیل از بین رفتن پوشش خاک در اثر فرسایش و مدیریت ناکارآمد از روی زمین به کلی ناپدید شده اند؛ در نتیجه حفاظت صحیح از خاک می تواند از بروز مشکلات خاص اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بکاهد.

فرسایش خاک چالش جدی برای منابع طبیعی

در جهان امروز میل جوامع محلی به تولید مواد غذایی افزایش چشمگیری داشته است؛ به همین دلیل کشاورزان به ناچار به مناطق حاشیه ای و پر شیب کشانده شده اند؛ شخم زدن زمین های پر شیب در دامنه که به وفور در استان لرستان نیز دیده می شوند سبب از بین رفتن پایداری های خاک و در نهایت فرسایش آن خواهد شد؛ موضوعی که باید از سوی کارشناسان حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری تدابیر سزاوارانه ای برای آن اتخاذ شود.

ما در سرزمینی زندگی می کنیم که بیش از 90 درصد آن خشک و نیمه خشک است و به همین دلیل باید با یک برنامه ریزی صحیح و خردمندانه پیشرفت اجتماعی و اقتصادی کشورمان را بر پایه حفاظت از اندوخته های جنگلی استوار سازیم.

زاگرس از لحاظ منابع آب و خاک مهمترین و راهبردی ترین منطقه کشور به شمار می آید که لزوم حفاظت از داشته های طبیعی آن باید یکی از دغدغه های اصلی دولتمردان این سرزمین باشد.

این در حالیست که لایحه جامع خاک که بیش از دو سال قبل با هدف حفاظت از خاک در برابر آلودگی ها و تخریب تدوین و به مجلس ارسال شده است همچنان در مجلس مسکوت باقی مانده است.

لرستان رتبه نخست فرسایش خاک در کشور

عضو هیئت علمی گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه لرستان در این رابطه شامگاه چهارشنبه در همایش ملی دانشجویی پیشگیری و مبارزه با فرسایش خاک در دانشگاه لرستان اظهار داشت: میانگین فرسایش خاک در کشور سالانه 33 تن در هر هکتار است که استان لرستان با 50 تن فرسایش خاک در هر هکتار رتبه اول فرسایش خاک در کشور را دارا است.

حقی زاده ادامه داد: با این تفاسیر میزان فرسایش خاک در لرستان 1.5 برابر بیشتر از میانگین کشوری سالانه است.

وی بروز 2000 سیل از سال 1350 تا سال 1390 را بیانگر عدم موفقیت آبخیزداری و سد سازی در کشور دانست و افزود: با وجود اجرای طرح های آبخیزداری و سد سازی در کشور امروز فرسایش خاک افزایش یافته است و از طرفی ایجاد تعادل بین مرتع و دام نیز به شکست انجامیده است.

عضو هیئت علمی گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه لرستان با بیان اینکه متاسفانه در ایران مسائل زیست محیطی هنوز مورد اهمیت قرار نگرفته اند، گفت: در کشورهای دیگر برای حفاظت از خاک ارتباط مستقیمی بین پلیس و بهره برداران وجود دارد و در صورتی که تعرضی به خاک صورت بگیرد، بهره برداران با برخورد قضایی مواجه می شوند.

حقی زاده با اشاره به اینکه در راستای مقابله با فرسایش خاک باید مدیریت جامع و همه جانبه آبخیزداری کشور به صورت جامع و سیستماتیک عمل کند، ادامه داد: امروز در حوزه آبخیزداری به صورت محدود و منطقه ای عمل می شود و با این رویکرد، قطعا مشکل فرسایش خاک حل نمی شود.

عضو هیئت علمی گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه لرستان در ادامه خواستار تصویب لایحه حفاظت از خاک در مجلس شد و گفت: سند این قانون نوشته شده است، اما متاسفانه هنوز تصویب نشده و زمینه اجرایی شدن پیدا نکرده است.

فرسایش خاک در لرستان 6 برابر متوسط جهانی

محمد حسین بازگیر مدیر کل حفاظت از محیط زیست لرستان نیز در این همایش به دانشگاهیان توصیه کرد که پروژه های تحقیقاتی در حوزه آبخیزداری و پیشگیری و مقابله با فرسایش خاک را به صورت کاربردی ارائه کنند.

وی نرخ فرسایش سالانه خاک در لرستان را 33 تن در هر هکتار اعلام کرد و افزود: این میزان از فرسایش که رقم بالایی است 6.5 برابر نرم جهانی است.

مدیر کل حفاظت از محیط زیست لرستان وجود 2400 کیلومتر رودخانه، روش های نادرست کشاورزی، بهره برداری نامناسب از اراضی شیب دارو ورود آلودگی ها نظیر پسماندهای صنعتی، کشاورزی، پزشکی و پسماندهای ویژه را از عوامل موثر در فرسایش خاک در لرستان عنوان کرد.

بازگیر افزود: در حالی که آب در برخی کشورها تا 16 بار تصفیه می شود؛ اما در کشور ما همان بار اول که آب را آلوده کردیم آن را در طبیعت رها می کنیم تا دیگر منابع را نیز آلوده کند.

وی عنوان کرد: 70 درصد وسعت استان لرستان را مراتع و جنگل ها تشکیل می دهند و این استان با وجود دو میلیون و 200 هکتار جنگل و مرتع، 1700 گونه گیاهی و درختی از تنوع زیستی خوبی برخوردار است.

مدیر کل حفاظت از محیط زیست لرستان خواستار همکاری جدی تر دانشگاهها در حوزه مسائل زیست محیطی شد و ابراز امیدواری کرد با مشارکت اساتید دانشگاه و دانشجویان در این زمینه گام های جدی تری برداشته شود.

فرسایش خاک در کشور دو برابر شده است

عضو هیئت علمی گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه لرستان نیز در این رابطه گفت: فرسایش خاک در کشور از یک میلیارد تن در سال به دو میلیارد تن در سال رسیده است.

طهماسبی پور تصریح کرد: در آخرین تماسی که با سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور داشتیم و طبق نقشه ای که بخش مهندسی این سازمان تهیه کرده است فرسایش خاک در کشور از یک میلیارد تن در سال 50 دو برابر شده و به دو میلیارد تن در سال رسیده است.

وی افزود: متاسفانه وضعیت فرسایش خاک در کشور هر روز بدتر می شود و این ناشی از ناکارآمدی مدیریت کشور در حوزه آبخیزداری است.

عضو هیئت علمی گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه لرستان عدم بهره برداری از اراضی شیب دار متناسب با استعداد این اراضی را از عوامل فرسایش خاک در لرستان دانست.

به هر روی آنچه که امروز برای زاگرس حیاتی است؛ حفظ پوشش خاک است زیرا از بین رفتن این نعمت ارزشمند تبعات و مشکلات زیادی را در این منطقه به دنبال خواهد داشت که در پی آن سیل و خشکسالی می تواند کمر اقتصاد جوامع محلی را خم کند.