تعرض به یک اثر ملی / تلاش برای ماندگاری روستاییان روی یک تپه ایلامی

به گزارش خبرنگار مهر، تپه تل برمی در سال 1347 در فهرست آثار ملی به شماره 403 ثبت شد و نزدیک به سه دهه است که به روستایی تبدیل شده که با فاصله جاده کمربندی بهبهان – اهواز در کنار شهر رامهرمز قرار گرفته است.

از چند روز گذشته بخشداری مرکزی رامهرمز به همراه یک دستگاه "بکهو" در حال کندن جوی کانال فاضلاب است. همچنین اداره و شهرسازی نیز قصد دارد از کنار روستای تل برمی، جاده دسترسی به شهرستان رامشیر را دوبانده کند. در حالی که شورای روستا و بخشداری مدعی هستند حفاری ها برای کانال کشی تا عمق 30 سانتی متری انجام شده است اما مشاهدات عینی از تعرض یک متری حکایت دارد.

مجتبی گهستونی، سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان به خبرنگار مهر درباره پیگیری های انجام شده در این خصوص گفت: در تماس با سرهنگ صادقی فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی خوزستان وی از تعرض های صورت گرفته ابراز نگرانی کرد و گفت که انجام پروژه مورد نظر بدون مجوز صورت گرفته و بخش حقوقی اقدام لازم را انجام خواهد داد. حتی مدیر اداره میراث فرهنگی شهرستان رامهرمز نیز گفته که اقدام قضایی برای شکایت از عوامل تعرض به تپه صورت گرفته است.

وی ادامه داد: تل برمی یا برمک در جنوب شهر رامهرمز و در فاصله یک کیلومتری محله کیمه مکانی که اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رامهرز قرار دارد واقع شده است اما به دلیل اهمیت تپه، تاکنون حفاری های غیرعلمی و غیر مجاز بسیاری بر روی آن صورت گرفته و اشیائی از قبیل مجسمه جانوران و سفال های نقوش و اجسام دیگر به دست آمده است. اين تپه به اعتقاد بسياری از كارشناسان، شهری ايلامی بوده كه در زير خاك مدفون شده است.

وی افزود: تعرض های جدی به تل برمی با آغاز جنگ ایران و عراق و اسکان بخشی از جنگ زدگان بر روی این تپه با خانه سازی و حفاری های غیر مجاز شدت گرفت. در کنار ساخت‌وسازهای بی‌رویه، تأسیس کانال‌های فاضلاب، ساخت خطوط لوله‌ی آب و جاده‌های دسترسی در سال‌های متمادی، هریک به نحوی سبب تخریب و صدمه زدن به محوطه‌ی باستانی تل برمی شده‌اند.

گهستونی ادامه داد: در تاریخ ششم شهریور ۱۳۸۳ این محوطه عظیم به بهانه کشیدن لوله گاز با دو کانال مورد هجمه دیگری قرار گرفت.  از همان ابتدا قرار بود که این مهمانان ناخوانده به صورت موقت در این مکان ساکن شوند اما با صدور مجوزهایی برای برخورداری از آب و برق و گاز و تلفن روز به روز بر علاقمندی آن ساکنین برای ماندن و نرفتن بیشتر شد.

وی گفت: با اینکه در سال 1391 مراحل لایه نگاری این تپه توسط لیلی نیاکان صورت گرفت و مدت زیادی از تعیین عرصه و حریم آن نمی گذشت حفاری غیرمجاز عمیقی تا عمق بیش از 20 متر نفس این محوطه مهم را بند آورد به گونه ای که برای انجام این حفاری از 2 خانه کمک گرفته می شد که منجر به دستگیری و حبس چند نفر شد.

وی افزود: لازمه انتقال اهالی این تپه که بعضی از آنها با اغفال شدن از درون خانه های خود اقدام به حفاری غیر مجاز و تخریب می کنند، انجام اقدامات لازم در قالب تعاونی های مسکن برای پاکسازی محوطه است.  با جلوگیری نکردن از تعرضات و تخریب‌های وسیعی که در عرصه و حریم محوطه صورت گرفته بیم آن می رود که یکی از مدارک منحصر به فرد تاریخ ایلام از بین برود.

انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان طی نامه‌هایی از سازمان میراث فرهنگی خوزستان خواستار خرید تدریجی منازل ساکنان بر عرصه و حریم این محوطه منحصر به فرد باستانی از طریق قانونی شده‌ است.

وسعت این تپه در سال ۱۳۴۷ پانصد و چهل متر شرقی ـ غربی و سیصد و چهل متر شمالی ـ جنوبی یعنی ۱۸ هکتار و حداکثر ارتفاع آن ۱۰ متر گزارش شده است. این مرکز باستانی به تقریب وسط دشت رامهرمز و در سمت راست رودخانه "الله" قرار گرفته است. مطالعات باستانی توسط باستان شناسان خارجی، دوران استقرار جمعیت در این تپه را، شوش متاخر(هزاره پنجم پیش از میلاد) هزاره سوم پیش از میلاد، ایلامی نو(نیمه اول هزاره پیش از میلاد) هخامنش، سلوکی، پارتی، ساسانی و اسلامی، تاریخ گذاری کرده اند.

از این محوطه نیز تعدادی کتیبه به دست آمده از جمله یک کتیبه سنگی به خط میخی متعلق به (هزاره چهارم پیش از میلاد) دو آجر نوشته به خط میخی یکی متعلق به "اونتاش ـ ناپیرشاه" پادشاه قدرتمند دوره ایلام میانه و سازنده "زیگورات چغازنبیل" و دیگری کتیبه ایلامی نو ـ بر آجر نوشته ای که حکایت از بازسازی معبدی به فرمان "شیلهاک اینشوشیناک" قدرتمندترین پادشاه سلسله "شوتروکیدها" در دوره ایلامی میانه دارد.

همچنین در تل برمی گِل نوشته ای به دست آمده که به دلیل کوچکی، زیاد نمی توان آن را قرائت کرد اما از روی نوع نوشتار آن را به دوره "ایلام نو" منسوب می کنند.

به گفته کارشناسان امروزه به کمک تل برمی این امکان ممکن شده است که الگوی رابطه متقابل سرزمین مرتفع (انشان) و سرزمین کم ارتفاع (شوش) در طول زمانی طولانی در یک ناحیه واسط میان پایتخت های ایلام باستان ـ شوش و اَنشان ـ را پیگیری کرد.

موقعیت دشت رامهرمز این امر را القاء می کند که در نتیجه افزایش مبادلات میان دشت خوزستان و سرزمین مرتفع فارس جمعیت در "تل برمی" افزایش چشمگیری یافته است. مهمترین استقرار جمعیتی در شرق خوزستان در هزاره سوم پیش از میلاد در تل برمی شکل گرفته است. داده های باستان شناسی از وجود یک شهر مهم در (نیمه دوم هزاره سوم پیش از میلاد) در "تل برمی" حکایت می کنند. تا کنون هیچ معبد یا ساختار شهری متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد در حوزه تمدن ایلام حفاری و مطالعه نشده است. کاوش های باستان شناسی در "تل برمی" می توانند، اطلاعات منحصر به فردی در خصوص معماری مذهبی و شهری سرزمین ایران در (هزاره سوم پیش از میلاد) ارایه بدهند.

در دوره ایلام میانه (هزاره دوم پیش از میلاد) بخش اعظم جمعیت دشت رامهرمز در شهر مرکزی که امروزه بقایای آن به "تل برمی" معروف است زندگی می کردند. در این دوره ساختمان های عمومی و مناطق مسکونی این شهر "تل برمی" ۱۸ هکتار را شامل می شدند.

بر اساس ماده  ۵۵۸ از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی( تعزیرات ومجازات های بازدارنده)مصوب دوم خرداد ۱۳۷۵ فصل نهم تحت عنوان تخریب اموال تاریخی،فرهنگی مقرر گردیده است: هرکس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه ها و مجموعه های فرهنگی، تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است،یا اماکن مذکور،که مستقلاً نیز واجد عینیت فرهنگی، تاریخی یا مذهبی باشد خرابی وارد آورد؛ علاوه برجبران خسارت وارده به حبس ازیک الی ۱۰ سال محکوم می شود.

روشن است که برای هرگونه فعالیت عمرانی در محدوده آثارثبت شده درفهرست آثارملی ایران کسب مجوز ازسازمان میراث فرهنگی الزامی است. بنابراین اگر فرد یا نهاد دولتی یا خصوصی بدون مجوز در محدود اثر ثبت شده اقدامی کند و پس از کسب مجوز ضوابط حفاظتی آثارثبت شده را رعایت کند مجرم محسوب می شود و قابل تعقیب فضایی خواهد بود.

قانونگذار برای مسدود کردن تمام راههای احتمالی تخریب آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران در اصلاحات سال ۱۳۷۵ تحت ماده ۵۵۸ عملا عدم امکان صدور مجوز تخریب حتمی از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور را مورد تایید و تاکید قرار داده و تخریب اثر را مطلقا جرم محسوب دانسته است.