۱۶ تیر ۱۳۹۲، ۹:۰۸

مسجد مهم­ترین مرکز و پایگاه تبلیغ و ترویج معارف دینی است/ نقش مسجد در ترویج معارف مهدوی

 مسجد مهم­ترین مرکز و پایگاه تبلیغ و ترویج معارف دینی است/ نقش مسجد در ترویج معارف مهدوی

خبرگزاری مهر ـ گروه دین و اندیشه: مسجد را می­‌توان مهم­ترین مرکز و پایگاه تبلیغ و ترویج معارف دینی در اسلام دانست. از جمله معارف دینی و اعتقادی مهم و تأثیرگذار در زندگی فردی و اجتماعی و سیاسی مسلمانان، معارف مهدوی است.

مسجد از لحاظ لغوی به معنای محل سجده و کرنش در برابر خداوند است. در اصطلاح عبادتگاه و جایگاه ویژه‌­ای برای عبادت و نیایش خداوند متعال به‌ شمار می­ رود. از این رو یکی از مهم­ترین کارکردهای مسجد، کارکرد عبادی آن است. مسجد را می­‌توان نخستین مرکز و پایگاه عبادت و پرستش خداوند متعال دانست؛ چرا که بنابر آیه 96 از سوره آل عمران: «إنّ اوّلَ بیتٍ وُضِعَ للنّاسِ للّذی ببکّة مبارکاً و هدیً للعالمینَ»، اولین خانه‌­ای که برای عموم مردم بنا شد تا در آن مردم به عبادت و پرستش خدا بپردازند، کعبه بود.

در روایتی نقل شده است که مردی از امیرمؤمنان علی(ع) پرسید: آیا خانه کعبه، اولین خانه ­ای است که در زمین ساخته شده است؟ امام(ع) فرمود: «خیر، پیش از آن هم خانه ­هایی بود، لکن خانه کعبه نخستین خانه مبارکی است که برای پرستش و عبادت مردم بنا شده است».[1] کارکردهای مسجد، منحصر به عبادت و نیایش نیست؛ بلکه مسجد همواره آثار متعدد و مختلفی داشته است. در این میان، یکی از کارکردهای مهم، کارکرد آموزشی و تبلیغی مسجد است. مسجد همواره محلی برای آموختن و آموزش دادن علم و دانش و تبلیغ معارف الهی و دینی به شمار می­‌رود. تعلیم و تعلّم در مسجد از زمان پیامبر اکرم(ص) و صدر اسلام وجود داشته است.

در روایتی از پیامبر خدا(ص) نقل شده است که فرمود: «کسی که صبحگاهان، روانه مسجد شود تنها به این خاطر که خیری را فرا بگیرد یا آموزش دهد، پاداش کسی را دارد که عمره کاملی را به جا آورده است و کسی که شبانگاه راهی مسجد شود تنها با این هدف که خیری را فرا گیرد یا آموزش دهد، اجر کسی را دارد که حج کاملی را بجا آورده است».[2] در روایت دیگری چنین شخصی همچون مجاهد در راه خدا دانسته شده است.[3] در زمان پیامبر اسلام(ص) نخستین مکانی که تعلیم و تعلّم دانش در آن صورت می‌گرفت، مسجد بود. رسول گرامی اسلام(ص) هم اولین معلم این مدرسه بود. پیامبر(ص) در اوقات مختلف بعد از نماز در مسجد می­ نشستند و اصحاب دور او حلقه می­زدند و کسب علم و دانش می­‌کردند.

در روایتی ابی رفاعه نقل می‌­کند نخستین بار زمانی که رسول خدا(ص) در مسجد بالای منبر بود، خدمت او رسیدم و گفتم: یا رسول الله(ص) مردی غریب هستم که چیزی از معارف دین نمی­دانم. در همان حال پیامبر(ص) از منبر پایین آمد و روی چهار پایه‌­ای نشست و هر چه می‌­خواستم به من آموخت و دوباره به منبر برگشت.[4]

بعد از رحلت رسول اکرم(ص) نیز مسجد همواره مکانی برای تعلیم و تعلم و تبلیغ و ترویج معارف و احکام دینی بود. ائمه معصومین(ع) نیز جلسات درس و تعلیم و تعلّم معارف دین در مسجد برگزار کرده، حیات علمی و فرهنگی مساجد را حفظ و گسترش دادند، تا جایی که در زمان امام صادق(ع) شاگردان درس ایشان به چهار هزار نفر می­ رسید.

از جمله علوم بسیار مهمی که مسلمانان باید خود بیاموزند و به دیگران نیز آموزش دهند، معارف و اصول دینی و اعتقادی است. اصول اعتقادی مهم­ترین بخش دین به شمار می­‌روند. از این رو آموختن آنها برای هر فرد مسلمان واجب و ضروری است. مسجد را می­‌توان مهم­ترین مرکز و پایگاه تبلیغ و ترویج معارف دینی در اسلام دانست. از جمله معارف دینی و اعتقادی مهم و تأثیرگذار در زندگی فردی و اجتماعی و سیاسی مسلمانان، معارف مهدوی است.

معارف مهدوی، مجموعه معارفی است که مربوط به حضرت بقیة الله الاعظم(عج) و مسئله انتظار و مباحث پیرامون آن است. معارف مربوط به مهدویت، معارف و مباحث مربوط به امامت است. مسئله امامت نیز در راستای معارف الهی و معارف نبوی و یکی از اصول دین است. بر این اساس معارف مهدوی از مسائل با اهمیت اصول اعتقادی دین اسلام به‌ شمار می­رود. از این رو همچنان­ که مسجد بهترین مکان عمومی برای تعلیم و تعلّم معارف اعتقادی است، در راستای آن، مهم­­ترین مرکز ترویج و تبلیغ معارف مهدوی در سطح عمومی نیز محسوب می‌شود. مسجد آموزشگاه مبانی دینی و معارف اسلامی به طور کلی و معارف مهدوی به صورت خاص است.

اگرچه در مکان­های فرهنگی و دینی دیگری مانند مدارس، مؤسسات، دانشگاه­ها و حوزه­های علمیه نیز تعلیم و تعلّم معارف دینی و مهدوی وجود دارد؛ اما نکته­‌ای که وجود دارد این است که معمولاً در چنین مکان­هایی به چنین معارفی، کمتر پرداخته می­شود. آن مقدار نیز که بدان پرداخته می­‌شود به صورت سطحی، کم‌عمق و کم‌اثر است.از طرف دیگر مراکز فرهنگی، مؤسسات، دانشگاه­ها و حوزه­ها به دلیل تخصصی بودن، کمتر در دسترس عموم مردم قرار دارند.می­توان با انجام نظرسنجی و تحقیقات آماری در میان دانش‌آموزان و دانشجویان به مطالب فوق پی‌برد. البته ناگفته پیداست که مراکز و رشته‌­هایی که به صورت تخصصی به معارف دینی و مهدوی می‌پردازند، می­توانند این معارف را به نحو عالی تبلیغ و ترویج دهند؛ اما مشکل آنها عمومی نبودن آنهاست.

بنابراین مساجد بهترین و تأثیرگذارترین مکان برای تیلیغ و ترویج معارف اعتقادی و مهدویدر سطوح مختلف مردمی محسوب می­شوند. چه بسیار افراد بی ­سواد یا کم­سوادی که دارای دانش فراوانی در مورد معارف دینی و مهدوی هستند واین همه را تنها از مسجد و مراسمات مسجد فراگرفته‌اند. مسجد فعالی که توانسته است کارکردهای خود را بروز دهد، می­تواند بیشترین تأثیر را در تبلیغ و ترویج معارف مهدوی داشته باشد. در مسجدی که در مناسبت­‌های مختلف، مجالس مذهبی برپا می‌شود و سخنرانی و جلسات پرسش و پاسخ در آن به صورت مستمر وجود دارد، قطعاً ترویج معارف الهی و مهدوی تأثیر بسزایی دارد.

می‌­توان نقش­ها و اثرات مسجد در تبلیغ و ترویج معارف دینی و مهدوی را در موارد زیر نمایان دانست:

1. مراسم‌ها و سخنرانی­‌ها: که به مناسبت­های مختلف از جمله نیمه شعبان، برگزار و برپا می­‌شود. این مراسم و سخنرانی­‌ها در صورتی که به نحو احسن برگزار شوند، تأثیر فراوانی در ترویج معارف مهدوی در میان اهل مسجد دارند.

2. کانون­های مساجد: کلاس­‌های گوناگونی ازجمله کلاس­هایی مربوط به معارف مهدوی، در ایام تابستان، ماه مبارک رمضان و مناسبت­‌های خاص برای جوانان و نوجوانان برگزار می­‌کنند. این کلاس‌­ها مطمئناً نقش مهمی در آشنایی و فراگیری معارف مهدوی ایفا می­‌کنند.

3. طرح­‌های صالحین: در پایگاه­های مساجد اقدام به برپایی کلاس‌­های متعدد برای جوانان و نوجوانان می‌کنند كه معمولاً در این کلاس­ها به مباحث مهدویت نیز پرداخته می­ شود. این کلاس­ها نیز تأثیر بسزایی در ترویج معارف دینی و مهدوی دارند.

4. جلسات پرسش و پاسخ: در مسجد معمولاً توسط روحانی مسجد برای سطوح مختلف اين جلسه برگزار می­‌شود. برخی از این جلسات به مباحث مهدویت اختصاص دارد. این جلسات ازجمله موارد تأثیر مسجد در ترویج و تبلیغ معارف مهدوی به شمار می­ رود.

بنابراین می‌­توان نتیجه گرفت که مسجد به نوبه خود در تبلیغ و ترویج معارف مهدوی نقش و اثر فراوانی دارد. اگر نقش و تأثیر مسجد را در این زمینه بیشتر از مراکز دیگر ندانیم، کمتر از آنها نیز نیست. مسجد همواره مهم­ترین مرکزی بوده است که در آن معارف مهدوی، تبلیغ و ترویج شده و می­‌شود.*

پی نوشت:

[1]. طباطبائی سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج 3، ص 551.

[2].ری شهری، فرهنگنامه مسجد، ص103ـ 105.

[3]. همان، ص104.

[4]. غلامحسین محرمی، مسجد در جامعه اسلامی، مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی یمین، قم (1379)، ص98.

*نویسنده: رضا باذلی(کارشناس ارشد فلسفه دین)

 

کد خبر 2090888

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha