دیدگاه‌های نظری باید در عمل مفید باشند/ حکایت ساده لوحی که پوست هندوانه را برسرچوبی می گرداند

دکتر محمد بقایی ماکان در مورد اینکه در چه مرحله ای آرای متفکران می تواند از عرصه نظری به عرصه عملی گذر کند به خبرنگار مهر گفت: کانت جمله معروفی دارد که می گوید: «حقیقت آن است که در عمل مفید افتد.» این نظر را اکثر اندیشمندان، فیلسوفان و جامعه شناسان مورد تأیید قرار داده اند.

وی افزود: در زندگی روزمره نیر شاهدیم بسیاری از واقعیت های موجود با آنچه حکیمان به صورت جملات قصار در روزگاران گذشته یا ایام معاصر گفته اند  که بسیار هم بر دل می نشیند ولی با همه ارزشی که به لحاظ نظری دارند با آنچه واقعیت های زمانه حکم می کند تطابق ندارند. برای مثال سعدی آنجا که می فرماید: «نه همین لباس زیباست نشان آدمیت»  امروزه در جوامع متمدن خریداری ندارد.

این نویسنده و مترجم ادامه داد: زیرا آراستگی و مرتب بودن که لازمه آن پوشش مناسب در هر زمانی است در قرن حاضر نشانه بهره مندی از مدنیت و لاجرم آدمیت است. از این مختصر می توان نتیجه گرفت که دیدگاه های نظری زمانی ارزشمند می شوند که به قول کانت در عمل مفید افتند. در غیر اینصورت به این می مانند که کسی تصور کند همه خزائن جهان در اختیار اوست، ولی چنین کسی فقط در عالم خیال متمول است.

این محقق و پژوهشگر مسائل فرهنگی در مورد اینکه ارزیابی اینکه تفکری در عرصه نظری قابل کاربست به عرصه عملی است بر عهده چه نهادهایی است هم اظهار داشت: به کارگیری نظرات مطرح شده از سوی چهره های اندیشمند در هر جامعه ای، نخست باید بر اساس آنچه در بالا گفته شد مورد ارزیابی نهادهای مسئول قرار گیرد، تا چه باید کردِ آن مشخص شود و نحوه کاربرد آن معلوم گردد.

این نویسنده و محقق تصریح کرد: چنانچه نهادهای ذیربط به خصوص نهادهای فرهنگی از این اصل غافل بمانند و گمان کنند که هر دیدگاه نظری زیبا و برانگیزاننده احساسات انسانی قابلیت عملی دارد، در حقیقت تلاشی است که نهایتاً به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. تجربه بزرگی که از این حیث در سالهای اخیر در کشور ما وجود داشته است موضوع گفتگوی تمدن ها بوده که به لحاظ نظری ایده ای زیبا و برانگیزاننده عواطف انسانی بوده است و حتی سازمان ملل نیز یک سالی را به این موضوع اختصاص داد.

بقایی یادآور شد: ولی در عمل مفید نیفتاد. زیرا چه باید کردِ این ایده مشخص نبوده و پیدا نبود. در حالی که تشنجات داخلی جامعه ایرانی را به ستوه در آورده بود از گفتگو با نمایندگان فرهنگ های دیگر چه سودی عاید مردم کشور می شد.

وی افزود: پرداختن به چنین تفکراتی به تمثیلی می ماند که می گویند ساده لوحی پوست هندوانه ای را برسرچوبی می گرداند به خیال آنکه کار مفیدی انجام می دهد حال آنکه وضعیت نامناسب او سبب خنده عابران شده بود.