جای خالی آتش‌بازی در آثار هنرمندان جوان/ له‌نشدن آغداشلو زیر پای دیگران

به گزارش خبرنگار مهر، آیدین آغداشلو در ابتدای صحبت‌های خود در این نشست گفت: در طول این سالهایی که در جشنواره های مختلف هنری به عنوان داور و کارشناس حضور داشتم خیلی خودم را مناسب نمی دانستم که بخواهم در رابطه با جریان هنری کشورمان در گستره فرهنگی معاصر اظهار نظری کنم چرا که خودم را در حد ارائه نظر نمی دانم. اما این را هم می گویم که همواره نسبت به برخی از اتفاقات این حوزه اعتراض هایی داشتم و هر جا لازم بوده اظهار نظر کردم.

جوانان به نحوه عرصه آثار هنری خود توجه کنند

وی با اشاره به آثار شرکت کننده در ششمین جشنواره هنر جوان گفت: طبق معمول چنین جشنواره هایی یک تصویر کلی از شرکت کنندگان برای خودم ترسیم می کنم که شاخصه های قابل حدسی دارد اما پیش از آن می توانم به تک تک آثار جشنواره اشاره کنم که برای آنها زحمت زیادی کشیده شده است. این در حالی است که برگزار کنندگان جشنواره نیز تلاش های خوبی برای هرچه بهتر برگزار کردن جشنواره کشیدند.

این کارشناس هنری با اشاره به فرآیند تولید اثر هنری از ابتدا تا انتها، افزود:  چرخه تولید اثر هنری موضوع بسیار مهمی است که همه هنرمندان جوان باید بیش از اینها به آن توجه کنند. من این امتیاز را داشتم که در دوره کاری خودم جوانان زیادی را بشناسم و به آنها بخش هایی از آموزه های هنری را بیاموزم. یکی از مهم ترین این درس‌ها این بود که همواره به آنها تاکید می کردم غیر از تولید اثر هنری به نحوه عرضه آنها نیز توجه کنند. چرا که این آثار هنری زمانی می تواند به عنوان یک اثر هنری معرفی شود که در دسترس استفاده کنندگان آن نیز قرار گیرد.

چرخه تولید آثار هنری را فراموش نکنیم

آغداشلو در ادامه سخنان خود یادآور شد: به جز وظیفه اصلی دستگاه‌های فرهنگی که باید در به نمایش گذاشتن آثار فرهنگی تلاش زیادی کنند و آثار را از انبارها بیرون بیاورند تا مردم آنها را ببینند، این چرخه عظیم تولید آثار هنری است که باید در رساندن یک کالای فرهنگی به مخاطب دست به اقدامات قابل توجهی بزند. زیرا غیر از این نمی توان به سرنوشت خوب یک اثر هنری در آینده امیدوار بود.

این هنرمند نقاش به موضوع تقسیم وظایف در خلق و تولید آثار هنری اشاره کرد و گفت: این موضوع یکی از مهم ترین کارهایی است که باید در تولید اثر هنری به آن توجه کرد. هنرمند نباید در تولید و خلق یک کالای هنری تنها بماند چون آثار هنری باید به دست مردم، گالری دارها و خریداران آن برسد و این روند جزوی از فرآیند تولید یک اثر هنری است که جای بحث فراوانی دارد و در کشور ما دچار آسیب های فراوانی است که پرداختن به آن در این مجال نمی گنجد.

وی تأکید کرد: ما در این جلسه دو ساعته نمی توانیم موشکافی دقیقی از آنچه در فرآیند تولید یک اثر هنری انجام می گیرد، بپردازیم چراکه جشنواره ای مانند جشنواره هنر جوان مانند خاکریزی است که می تواند بخشی از کار را انجام دهد. از سویی دیگر در مرحله برنامه ریزی فرهنگی هم ملاحظاتی وجود دارد که از جمله آنها می توان به تعریف کردن کارها در یک چارچوب خاص اشاره کرد البته برعکس این ماجرا هم ممکن است اتفاق بیفتد.

زیر پای هچیکس له نشدم

آغداشلو در بخش دیگری از نشست نقد و بررسی آثار جشنواره "هنر جوان" با اشاره به فعالیت‌های چندین ساله خود در عرصه هنر گفت: همیشه در طول این سالها  انصاف را در نوع دیدن کارهای هنرمندان اعمال کرده ام و این عنایت پروردگار است که در این وظیفه حساس زیر پای کسی له نشدم. من معتقدم پشتوانه هنرمند فقط دولت و برنامه ریزی فرهنگی نیست بلکه عرضه درست اثر هنری به جامعه در کنار حمایت ها و پشتوانه های دولتی است که می تواند به عنوان ارکان اساسی حمایت از آثار هنری مورد توجه قرار گیرد.  این یکی از مواردی است که ما کمبودش را حس کردیم.

وی ادامه داد: یکی از بزرگترین معایب ما در کنار مسائلی که به آن اشاره کردم، نبود تحلیل و پشتوانه تحلیلی آثار است یعنی اینکه ما از نقد درست و بی غرض آثار هنری در همه زمینه ها بی بهره‌ایم. این در حالی است که هر اثری که وارد بازار اقتصاد و عرضه هنر شود بدون تردید اگر دارای پشتوانه و تحلیل های علمی نباشد در دام هنرهای دستوری و تزیینی می افتد که نمی توان به آینده آن امیدوار بود. تولید و دریافت اثر هنری به عنوان یک اصل در کارهای هنری مطرح است و ما باید کنکاش کنیم چرا هنرمندان بزرگ اغلب آثارشان شناخته نمی شود. این یکی از گرفتاری های هنری ماست.

رها کردن زمان حال و تبلیغ گذشته گرایی

این کارشناس هنری با انتقاد از کمبود جریان نقد آثار هنری در هنرهای تجسمی کشورمان تصریح کرد: ما تا چه اندازه دراین سالها برگزار کننده جلسات نقد و بررسی آثار هنری در همه زمینه ها بوده ایم؟ آیا در این سالها توانسته ایم به جریان نقد آنچه که در خور شان و شخصیت هنرمندان و آثار هنری آنها است، بپردازیم؟ اینها یکی از گرفتاری های هنری ماست که فقط به این ماجرا نیز بسنده نمی شود. گرفتاری دیگری که ما شروع کردیم رها کردن زمان حال و تبلیغ گذشته گرایی بود و من آرزو می کنم برنامه ریزان فرهنگی از این پس به آنچه که در جامعه معاصر ما می گذرد اعتنا کنند و اجازه کار بیشتر را به جوانان بدهند. البته در این بین آرزوی زیادتر و وسیع تری هم برای خود جوان ها دارم که به این موضوع توجه بیشتری کنند.

آغداشلو در بخش دیگری از صحبت‌های خود از حضور کم تعداد پژوهشگران و هنرمندان شرکت کننده جشنواره جوان در این نشست پژوهشی گلایه کرد و گفت: من خیلی تعجب می کنم که در این نشست صندلی خالی وجود دارد چرا که اگر نیمی از شرکت کنندگان جشنواره جوان هم در این نشست حضور پیدا می کردند در این سالن جای سوزن انداختن نبود. چرا باید این اتفاق بیفتد؟ آیا هنرمندان شرکت کننده در جشنواره صرفا برای دریافت جایزه و بی اعتنا به بازتاب کارهایشان در جشنواره شرکت کرده اند؟ چرا حضور در این نشست ها برای آنها مهم نیست؟ آیا آنها برای رفع تکلیف در جشنواره شرکت می کنند؟

خالی بودن صندلی‌ها نشست پژوهشی موضوع آزار دهنده و غم انگیز

این مدرس دانشگاه ادامه داد: کمتر حضور داشتن من در دانشگاه‌ها طی سال‌های اخیر به این موضوع بازمی گردد که بسیاری از دانشجویان وقتی من در کلاس درس بودم مدام از نمره با من صحبت می کردند و این موضوع برای من به شدت آزار دهنده و غم انگیز بود. اتفاقا همین نوع دیدگاه است که باعث می شود که شاهد صندلی های خالی این نشست پژوهشی باشیم.

وی با اشاره به کیفیت آثار شرکت کننده در جشنواره هنر جوان گفت: بر خلاف تصور من فکر می کردم در این دوره از جشنواره شاهد برگزاری یک رویداد نه چندان پخته ای باشم اما خوشبختانه کارها خوب و قوی بودند و من تاکید می کنم که فقط قوی بودند. بسیاری از کارها در نهایت استادی خلق شده بود، گویی تمامی هنرمندان با تمام وجود آموزه های اساتید خود را  عین به عین در کارهایشان اجرا کرده بودند. این موضوع قابل توجهی است که بتوان از میان آثار 50 اثر را به عنوان کار خوب و ارزشمند انتخاب کرد که این موضوع کمی نیست و اگر تصوری بر دلگرمی نباشد می‌تواند کاری باشد که مورد تقدیر و تجلیل قرار گیرد.

عدم جسارت کمبود واقعی هنرمندان جشنواره جوان

آغداشلو تاکید کرد: کمبود اصلی آثار این دوره از جشنواره کمبود فنی نیست. به نظر من کمبود واقعی در عدم جسارت هنرمندان است و من نمی دانم دلیل این همه احتیاط، مطیع بودن به معلم و مورد قبول یک دوره تاریخی قرار گرفتن چه ضرورتی دارد. مجموعه کارهایی که من در این نمایشگاه و جشنواره دیدم با تمام قوت ها و هوشمندی که داشتند بسیار محتاطانه خلق شده بودند. متاسفانه من هیچ جریانی را در کارها ندیدم.

بحث تعهد و هنرمند متعهد باید بررسی شود

این هنرمند عرصه هنرهای تجسمی تصریح کرد: درباره تعهد و هنرمند متعهد باید حرف زد. لازم است که تعهد هنرمندان جوان ما در یک جایی به ایده و بعد به خلق اثر هنری منتهی شود اما باید بدانیم که هنر متعهد یک امر باطنی است که تحمیل را نمی پذیرد. بنابراین وقتی بحث جوایز نفیس در اولویت قرار می گیرد به طور حتم کارها نیز سفارشی و حالت عقب نشینی به خود می گیرد. آیا کارهایی که امروز به عنوان یک اثر ارزشمند هنر متعهد مورد توجه قرار گرفته از روی تکلیف خلق شده اند؟ به گمان من باید جستجو کنیم که این تعهد در کجاها غایب است که به نظر من این تعهد انسان است که موضع او را در قبال هنر متعهد مشخص می کند.

وی با اشاره دوباره به آثار شرکت کننده در ششمین جشنواره هنر جوان گفت: آثار شرکت کننده در جشنواره برای من نوید دهنده بود اما نمی توانم بگویم که شاهد یک آتش بازی جانانه بودم . این در حالی است که من دوباره به این موضوع تاکید می کنم این است که ما باید تعهد درست را علاوه بر هنرمندان باید از برنامه ریزان بخواهیم. یکی از این خواسته ایجاد انگیزه برای هنرمندان برای جسارت است . جسارتی که دراین جشنواره من کمتر شاهد آن بودم. آخر چرا ما باید به عنوان نمونه شاهد نمایش سه مجسمه ای باشیم که هر سه آنها یک موضوع واحد را پیگیری کردند؟

حوزه اندیشه جوانان ما محدود مانده است

آغداشلو در تداوم سخنان خود درباره تعهد و هنرمند متعهد افزود: اینها نشانه چیست؟ اینها نشانه این است که حوزه اندیشه جوانان ما از همین حالا محدود مانده است. هنرمندان جوان بدعت های خود را نباید در اظهار نظرهایشان بروز دهند. اینها باید در آثارشان نشان دهند که چه می خواهند. آنها باید ثابت کنند که می خواهند فلک را سقف بشکافند و از هیچ چیزی هم نمی ترسند.

این کارشنای هنری در بخش پایانی صحبتهای خود تصریح کرد: وقتی به عنوان یک بیننده در نمایشگاه قدم می زنم جای بدعت و آتش بازی در این مجموعه را خالی دیدم. نکته حائز اهمیت اینکه کسانی که برنامه ریز فرهنگی این مملکت هستند باید این را در نظر بگیرند که باید اجازه داد جوانان آسوده به کار خود در عرصه فرهنگ و هنر ادامه دهند و آرام یاد بگیرند که می توانند به سهم خود جهان را بهبود ببخشند.

انتقاد از نحوه انتخاب دانشجویان رشته های هنری

طاهر شیخ الحکمایی رییس انجمن مجسمه سازان هم در این نشست پژوهشی با تاکید بر فراهم کردن شرایط تولید اثر هنری برای جوانان توسط دولت یادآور شد: در شرایطی هستیم که جامعه ایرانی با توجه به اتفاقات جدیدی که افتاده، مدام به موضوع توجه به نسل جوان و مسائل مربوط به آن می پردازد. این در حالی است که بسیاری از نهادها و ارگان های فرهنگی در کشور ما وجود دارند که متاسفانه مشغول موازی کاری هستند و توجهی به این ماجرا نمی کنند که باید شرایطی را فراهم کرد تا هنرمندان به ویژه هنرمندان جوان بتوانند در یک عرصه گسترده به تولید آثار هنری مشغول باشند.

این هنرمند مجسمه ساز ادامه داد: در حال حاضر شرایطی در دانشگاهها و دانشکده های هنری ما از منظر پذیرش دانشجو وجود دارد که به هیچ عنوان مطابق با معیار کمی و کیفی شرکت کنندگان در کنکور هنر نیست. به دلیل محدودیت های زیادی که پیش از قبولی کنکور برای ورود دانشجویان هنر به دانشکده ها فراهم شده، دیگر کمتر علاقه مندی را می توان یافت که خواهان ورود به دانشکده های هنری از این مسیر سخت و محدود باشد. در حالی که به نظر می آید دیگر وقت آن رسیده این عرصه فراخ تر شده و شرایط برای ورود به عرصه هنر و خلق اثر هنری فراهم شود.

وقتی معلم ریاضی معلم هنر می شود

این مدرس دانشگاه در بخش دیگری از صحبتهای خود با بیان اینکه باید فضای بیشتری در اختیار هنرمندان علاقه مند به هنر مجسمه سازی قرار گیرد، تصریح کرد: بخشی از این فضایی که به آن اشاره کردم به آموزش و پرورش باز می گردد که متاسفانه توجه چندانی به مقوله هنر ندارد. من یادم می آمد که حتی در زمانی که من به عنوان معلم هنر در مجموعه آموزشی فعالیت می کردم، معلم هنر یکی از مدارس معلم ریاضی همان مدرسه بود که برای افزایش میزان دستمزد و یا استراحت آن معلم به وی ارائه شده بود. همین امر به خودی خود بیانگر بی توجهی آموزش و پرورش به مقوله هنر است که در نهایت منجر به کاهش چشمگیر کمی و کیفی آثار هنری می شود.

شیخ الحکمایی با بیان اینکه بسیاری از دانشجویان هنری هم به دیدن آثار شرکت کننده در جشنواره هنر جوان نیامده اند، افزود:  متاسفانه خیلی از دانشجویان هنر در شاخه های مختلف هنرهای تجسمی هم به این نمایشگاه و حتی به رویدادهای دیگر هنری مراجعه نمی کنند. حالا شما فکر کنید با این روند چه میزان از دانشجویان رشته های غیر هنری به دیدن آثار این جشنواره بیایند که به نظر من تعداد بسیار محدودی هستند.

وی گفت : اینها مواردی هستند که باید موانع آنها از سر راه برداشته شود. ما باید فضا را به سمتی هدایت کنیم که دانشجویان و جوانان برای هنر وقت بگذارند و به دیدن آثار این جشنواره و رویدادهای دیگر هنری بیایند. در این راه راحت تر و هموارتر کردن روند خلق آثار هنری منجر به تغییر دادن مسیری خواهد شد که به آن احتیاج داریم.