استان مرکزی عاشورایی شد/ آئین‌هایی که روایتگر حقیقتند

به گزارش خبرنگار مهر، این روزها حال و هوایی متفاوت دارد، محرم از نخستین روزش شوری به دل شیعیان حسین (ع) انداخته است که وصفش در کلمات و حرکات نمی آید با این حال ما و گذشتگان ما در تلاش رای نشان دادن، این شور بودیم و هستیم.

آئین های عزاداری رفتارهای شعورمندانه گذشتگان ماست که برخی از آنها تاکنون زنده مانده و حکایت علاقمندی و ارادت به امام حسین (ع) و خاندان و یاران اوست.

آئین های عزاداری در هر نقطه از کشور ماحصل جغرافیا، منش، فرهنگ و نوع زندگی مردمان آن منطقه است و مردم استان مرکزی نیز از این امر مستثنی نیستند و در هر منطقه، شهر و شهرستان و حتی برخی روستاها با امدن محرم و روزهای عزا آئین هایی زنده می شوند که یادگار صمیمی گذشتگان است.

آئین طشت گذاری برای استقبال از ماه محرم

آئین طشت گذاری در استقبال از ماه محرم و برای گرامی داشت تشنگی امام حسین(ع)، حضرت عباس و یارانش در زرندیه ساوه و قبل از ورود به ماه محرم برگزار می شود.
 
در این مراسم یکی از اهالی با سر گرفتن طشتی و چرخاندن آن داخل مسجد و پس از برگزاری عزاداری ، داخل آن آب ریخته  و مردم دست داخل آب می زنند.  
 
 
 در کنار این مراسم، سینه و زنجیرزنی برای امام حسین و یارانش برپا می شود و پیرامون محرم، عاشورا ، و فلسفه قیام امام حسین (ع) از سوی، مداحان، واعظان و نوحه سرایان سخن گفته می شود.
 
آئین علم گردانی در روستای هزاوه
 
اولین روز محرم در استان مرکزی در کنار، سیاه پوش شدن مردم و محله ها و مغازه ها، آئین علم گردانی در روستای دیرینه هزاوه به اجرا گذاشته می شود.

در این آئین 300 ساله علم  داخل حرم آقا سلطان سید احمد (ع) هزاوه، که با پارچه متبرک شده به تربت پاک سید الشهداء و قمر بنی هاشم پوشیده شده است تزئین شده و در مقابل صف سینه زنان قرار می گیرد، علمی که نماد پایداری و رشادت علمدار کربلاست.

اسماعیل شراهی، مدیر آموزش و تحقیقات میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی در این باره گفت: آئین مذهبی علم‌ گردانی توسط هیات سادات روستای هزاوه اجرا می‌شود و شروع این رسم بیرون آوردن علم از محل نگهداری در امامزاده احمد(ع) روستای در شب اول ماه محرم است.

 وی با بیان اینکه ثبت این مراسم در فهرست آثار معنوی کشور در سال جاری بوده است، ادامه داد: عزاداران هیات سادات هزاوه همگی با لباس‌های مشکی و شال‌های سبز در این آیین شرکت می‌کنند و علم عاشورا را به عنوان نماد رشادت علمدار کربلا در روز اول محرم آذین کرده و در میان صف سینه‌زنان عزادار در بین محله‌های روستا به حرکت در می‌آورند.

آئین جغجغه زنی در روستای انجدان
 
این آئین معنوی یکی از رسوم دیرین مردم روستای انجدان است که در عزاداری ماه محرم و در شام غریبان برگزار می شود.

قدمت این مراسم کهن به دوره تیموری و صفویه می رسد و مردم عزادار این روستا در روزهای نهم و یازدهم محرم اجرا می‌شود.
 

در روز نهم محرم مردم محله پایین انجدان با آیین های سوگ و عزا به سمت محله بالا حرکت می کنند و درحالیکه ابزاری چوبی و خراطی شده به نام جغجغه را در دست دارند با نوایی موزون به جای کوبیدن بر سینه، آن را به هم می کوبند.
 
در این مراسم یک مرشد و رهبر است که نوحه های اصیل و خاصی را قرائت می کند و مردم در پاسخ به نوحه ها با اشک و مویه جغجغه می زنند.
 
مراسم سیاهپوشان در روستای عزیزآباد
 
مردم روستای عزیزآباد در اراک هم با برگزاری آئین سیاهپوشان به استقبال ماه محرم روند.
 
در این مراسم که با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی و اهداء لباس و شال سیاه به ریش‌سفیدان روستا همراه بود عاشقان امام حسین (ع) لباس سیاه بر تن کردند و تا اربعین حسینی سیاهپوش باقی خواهند ماند.
 
در این مراسم علاقه‌مندان و عزاداران حسینی به نوحه‌خوانی و اجرای مراسم‌های مذهبی می پردازند.
 
تعزیه اوج هنر عزدارای مردم استان مرکزی
 
استان مرکزی قطب تعزیه کشور است و مرکز این هنر در استان تفرش است.

با آغاز ماه محرم و در امتداد آن در ماه صفر و حتی ایام فاطمیه، گروهها و هیئت های تعزیه خوانی با برگزاری مراسم تعزیه و شبیه خوانی واقعه عاشورا را با هنر بازی، موسیقی، شعر و رنگ روایت می کنند.

اکنون بیش از 100 گروه تعزیه خوان در سراسر استان مرکزی از سوی ارشاد اسلامی استان شناسایی شده است که تلاش برای ساماندهی و توجه بیشتر به این هیات ها وجود دارد. در قالب فعالیت این گروهها و هیئت ها 700هنرمند تعزیه خوان فعالیت می کنند.

هدف اصلی تعزیه زنده نگه داشتن قام عاشوراست

یوسف شاه حسینی کارشناس و پژوهشگر تعزیه می گوید: تعزیه نمایشی است که می تواند حافظ عاشورا باشد و اگر مرتب و به سبک صحیح برگزار شود عاشورا را همیشه زنده نگه می دارد.

وی معتقد است: هدف اصلی تعزیه و تعزیه خوانان از ابتدا حفظ و زنده نگه داشتن عاشورا  و قیام امام حسین(ع) و مظلومیتش بوده است.

تعزیه یادگار علامه مجلسی

استاد رضا حیدری پیشکسوت تعزیه کشور که از خطه تفرش است نیز در اظهار نظری گفته است: تعزیه در ایران با تلاش علامه مجلسی  ترویج یافت. مرحوم علامه مجلسی تعزیه را یکی از راهکارهای شناخت و ترویج  شیعه  می دانست.

حیدری اضافه می کند: در آن زمان کسی حاضر نبود نقش اشقیا را بازی کند و خود مرحوم مجلسی نقش اشقیا را به عهده گرفت و تلاش های آن روزها ثمره اش تعزیه ایست که این روزها برپا می شود.

تعزیه وفس استان مرکزی

در کنار تعزیه تفرش، اراک و شازند، تعزیه وفس از رسوم نمایشی آئینی استان مرکزی است که دارای زوایای فرهنگی و مذهبی متعدد و منحصر به فردی است که سابقه ای بیش از 230 ساله دارد.

این آیین مذهبی با پرده های نمایشی متعدد و ویژگی های نمادین، رنگ و پوشش خاص، علاوه بر داستان مصایب امام حسین(ع) در دشت کربلا، زندگی سایر معصومان را نیز روایت می‌کند و در اجرای آن از اشعاری با زبان محلی روستای وفس (زبان تاتی) استفاده می شود.

آئین طوق گردان در ساوه

در این آئین که در روز سوم ماه محرم برگزار می شود، سوگواران در قالب هیئت های عزاداری ساوه "طوق" هیئت ها را به خانه یکی از صاحبان نذر انتقال داده و پس از ذبح گوسفند، علم را با آب و گلاب شست و شو می دهند و سپس با نوحه خوانی و با تشریفات خاص برای ادای سلام به آستان مقدس سیدعلی اصغر (ع) ساوه منتقل می کنند.

این مراسم با شور و حضور مردم ساوه و حاجت داران برگزار می شود و پس از ادای سلام و احترام در این بارگاه مقدس، طوق را به هیات های عزاداری برمی گردانند.

طوق گردانی در ساوه نمادی از آغاز حرکت و قیام امام حسین(ع) و یارانش و حمایت آنان برای ادامه حرکت قیام عاشوراست.

نخل گردانی در خمین

نخل گردانی رفتار آئینی مردمان مرکزی کشورمان است و در خمین هم مردم یا نخل گردانی، عاشورای حسینی را گرامی می دارند.

در این مراسم مردم نخل 400 ساله ای را در خمین می گرانند.

مراسم نخل‌گردانی از اولین روز ماه محرم با «نخل‌بندی» در امامزاده ابوطالب(ع) خمین توسط بانیان نخل به عنوان نخل دار كه نسل به نسل از گذشته به آنها انتقال یافته و اسامی بعضی از انها بر چوب زیرین نخل کوبیده شده است، در مراسمی آغاز و کار تزیین آن را تا روز عاشورا انجام می دهند.

در فاصله نه روز اول محرم گروههايي از مردم خمين از مرد و زن به همراه كودكان خود براي دادن نذر و نياز، تبرك و زيارت نخل به محل نگهداری آن در امامزاده ابوطالب (ع) مراجعه مي كنند و بسیاری از خمینی ها از نقاط مختلف کشور برای اجرای این آئین به خمین می آیند.

20 آئین محرم استان مرکزی ثبت ملی شد

آئین های محرم در اوج سادگی است اما همان سادگی نشان از ارادتی است که تلاش می شود با هر ابزار و بهانه ای نشان داده شود.

در میان آئین های محرم استان مرکزی، 20 آئین به ثبت ملی رسیده است.

به گفته سرپرست میراث فرهنگی استان مرکزی از این تعداد می توان به تعزیه شهرستان های اراک، تفرش، وفس و علم گردانی شهرستان تفرش، روستای هزاوه و جغجغه زنی روستای انجدان، نخل گردانی شهرستان خمین، نراق وتفرش اشاره کرد که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

از معنویت محرم غافل نشویم

آئین های عاشورایی این روزها به عرصه ای برای اتصال با حقیقتی است که هزاران سال پیش در اوج مظلومیت رخ داد.

این روزها همه جا بوی محرم می دهد همه حرف ها و رفتارهاف همه آئین های دیروز و امروز. برپایی خیمه های عزا و دسته های سینه زنی و زنجیر زنی و سیاه پش شدن ادمها و خیابانها همه این حقیقت را فریاد می زنند که از معنویت محرم غافل نشویم.

...

گزارش شکوفه راستین