دو روی سکه ای بنام توریسم درمانی/ تحفه هایی که گردشگران سلامت به ارمغان می آورند

به گزارش خبرنگار مهر، آذربایجان شرقی در چند سال گذشته با ایجاد بسترها و زیرساختهای مناسب به یکی از قطب های گردشگری سلامت در کشور تبدیل شده است، به طوریکه 80 درصد گردشگران خارجی در این استان، گردشگر سلامت هستند، گردشگرانی که بیشتر ازکشوهای همجوار به ویژه جمهوری آذربایجان و نخجوان به این استان و مراکز درمانی آن مراجعه می کنند و از این حیث رتبه دوم جذب توریسم درمانی ایران را به خود اختصاص داده است.

همین جایگاه و نقش صنعتی بنام توریسم درمانی در توسعه اقتصادی استانی گردش پذیر چون آذربایجان شرقی، نشان دهنده ضرورت توجه به زوایای پیدا و پنهان چنین پدیده ای است که علاوه بر تاثیرات اقتصادی، می تواند در حوزه های اجتماعی و فرهنگی نیز اثرگذار باشد و چه بسا با وجود منافع اقتصادی حاصل از محل چنین فعالیت هایی، شاهد پدیده های فرهنگی و اجتماعی نامطلوبی باشیم که چندان با ذائقه و فرهنگ ایرانی مطابقت ندارد، پدیده هایی مانند ترویج پوشش های نامناسب و برخی ناهنجاری های امنیتی که در کنار تمام مزایای دیگر گردشگری سلامت می توان به آنها پرداخت.

مهدی تقی زاده یکی از شهروندان تبریزی در همین خصوص معتقد است: هرچند که حضور اتباع خارجی از کشورهای مجاوری چون آذربایجان موجب توسعه مراکز درمانی و پزشکی و رونق مکان های اقامتی چون هتل ها و مهمان پذیرها شده است، اما در کنار آن شاهد بروز برخی رفتارهای نامناسب و زننده از سوی این افراد هستیم که ناخودآگاه بر فرهنگ و وجهه قالب شهر نیز سایه انداخته است.

تقی زاده که از اصناف پوشاک بازار تبریز است، در ادامه گفت: نوع پوششی که برخی از توریست ها دارند موجب ترویج بدحجابی میان جوانان شهر شده است و براحتی می توان آثار آن را در میادین عمومی مشاهده کرد، البته این موضوع تنها بخاطر حضور این گردشگران در سطح شهر نیست و معلول عوامل دیگری نیز می باشد اما در مواردی چون ازدحام مراجعه کنندگان به مطب پزشکان، برخی مشکلات در خصوص کمبود دارو، نابسامانی خدمات حمل و نقل این افراد و حتی در برخی موارد سوء استفاده های صورت گرفته و پراکندگی برخی از اتباع خارجی در مناطق و نواحی نه چندان خوشنام شهر، همگی از جمله اثرات سوء ورود و خروج بی برنامه گردشگران سلامت به شهر هستند.

این شهروند تبریزی در تشریح این موارد با بیان نمونه ای تصریح کرد: برای نمونه در یکی از نقاط پایین شهر که فردی بنام شکسته بند و درمانگر امراض استخوانی و حرکتی افراد فعالیت می کند، با همکاری برخی از همین افراد به ظاهر گردشگر، موادی را به عنوان داروها و پمادهای التیام بخش دردهای عضلانی از ترکیه وارد کشور می کند که علاوه بر نبود نظارتی بر واردات و قیمت آنها، هیچ گونه کنترلی در مورد محتویات این مواد و یا اثرگذاری آنها صورت نمی گیرد و این در حالی است که بسیاری از افراد سالخورده و بیمار شهر مشخصات و شماره این افراد را بصورت گسترده میان خود پخش می کنند و هیچ مرجع قانونی و درمانی نیز بر فعالیت آنها نظارت ندارد.

غفلت های صورت گرفته در حوزه گردشگری سلامت

رئیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی  نیز در خصوص غفلت های صورت گرفته در حوزه گردشگری سلامت اظهار داشت: موضوع فرهنگ سازی در خصوص توریسم درمانی بین اقشار و اصناف مختلف از جمله مواردی است که در مورد آن غفلت شده است چرا که بر اساس پژوهشی جهاد دانشگاهی، 40 درصد اقتصاد آذربایجان شرقی و بویژه تبریز وابستگی مستقیم به صنعت گردشگری دارد و بسیاری از بیمارستان های خصوصی و حتی دولتی با وجود مشکلات متعددی که در داخل کشور وجود دارد با تکیه بر درآمدهای حاصل از توریسم درمانی به فعالیت های خود ادامه می دهند.

تراب محمدی افزود: بحث حمل و نقل عمومی و رانندگان فعال در این حوزه موضوع دیگری است که اکنون به معضل و مافیایی بزرگ بدل شده و بسیاری از آژانس های مسافرتی را با مشکل مواجه کرده است بطوریکه حتی برخی از بیمارستان ها و پزشکان اقدام به کددهی به این رانندگان می کنند و در برخی موارد این رانندگان حتی در امور درمانی بیماران نیز دخالت می کنند.

عضو شورای مشورتی گردشگری کشور ادامه داد: اسکان گردشگران سلامت نیز از جمله مواردی است که گاه تاثیر ناخوشایندی در تصورات از شهر اولین ها بجا می گذارد چرا که اکنون روزانه بطورمتوسط 300 نفر از این افراد بدون داشتن مکانی برای اقامت در میادین شهری سرگردان هستند و در برخی موارد نیزدر مکان های نامناسب و غیر مجاز اسکان می یابند که این خود موجب ایجاد برخی تنش ها و مشکلات فرهنگی و اخلاقی و حتی گاه مسایل امنیتی می شود که توسعه هتل آپارتمان ها، چه در بیمارستان ها و چه در ساختمان های راکد و دارای ویژگی های هتل آپارتمان، می تواند راه حل مشکل اسکان گردشگران باشد.

محمدی نبود نظام آماری مشخص در خصوص این بیماران، نامشخص بودن تعرفه درمانی برای گردشگران سلامت و نیز توزیع ناعادلانه و بی ضابطه این بیماران در میان مراکز درمانی را از دیگر حلقه های مفقوده زنجیره توریسم درمانی دانست و گفت: بنظر می رسد پیش از ورود به این حوزه بایستی در مورد این مسایل کار کارشناسی و برنامه ریزی های دقیق صورت می گرفت تا اکنون می توانستیم بهره برداری مطلوب از این حوزه را انجام دهیم.

فرصت طلایی که در صورت بی برنامگی به تهدیدی جدی تبدیل خواهد شد

عضو انجمن علمی گردشگری ایران نیز با غیرکاربردی دانستن خروجی همایش ها و کارگاه ها و مقالات متعدد در خصوص توریسم درمانی اظهار داشت: خروجی اجرایی این اقدامات چندان مناسب نبوده است و اگر روند فعلی نیز ادامه یابد این فرصت طلایی به تهدیدی جدی در حوزه های مختلف تبدیل خواهد شد چرا که نبود زیرساخت ها، برداشت های متفاوت و سلیقه ای سازمان ها و نبود نظام جامع سلامت و گردشگری مانع تحقق هدفگذاری های صورت گرفته در حوزه توریسم درمانی شده است.

کریمی با اشاره به اجرایی نشدن آیین نامه ابلاغی وزارت بهداشت در مورد توریسم درمانی گفت: بدلیل وجود حلقه های متعدد در این حوزه با مشکلات بسیاری در خصوص فرهنگ سازی مناسب برای بهره برداری بهینه از فرصتی با عنوان توریسم درمانی روبرو هستیم و در نشست های متعددی که برای بررسی مسایل این حوزه در استانداری برگزار شد قرار بر این گردید که سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متولی این امر باشد که بیشتر حالت یک مسکن مقطعی را داشت و نتایج چندان مطلوبی از آن حاصل نشد.

این استاد دانشگاه در خصوص راه کارهای ساماندهی وضعیت موجود در حوزه توریسم درمانی خاطرنشان شد: ایجاد یک سیستم مدیریتی واحد و پرهیز از برخوردهای سلیقه ای در سازمان های مربوطه، تسهیل فرآیندهای کلان از سوی دولت و واگذاری امور اجرایی به بخش خصوصی، آموزش و فرهنگ سازی اقشار مختلف که با گردشگران سلامت در ارتباطند، طراحی بسته های استاندارد برای بیماران این حوزه و ارایه برنامه های مشخص برای مباحث حاشیه ای مخصوص این بیماران و اتخاذ یک نظام استرتژیک بازاریابی در حوزه توریسم سلامت ازجمله خلاء های موجود هستند که بایستی با پرهیز از موازی کاری و در کمیته هایی مانند حمل و نقل ، بهداشت و حتی امنیت بررسی و برای آن راهکار ارایه شود.

معاون درمانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز توریسم درمانی را تابعی از صنعت توریسم و نه چیزی مستقل از آن دانسته و گفت: ابتدا بایستی بسترهای لازم اعم از زیرساخت های فرهنگی، اقتصادی و امنیتی برای توسعه صنعت توریسم ایجاد گردد تا متعاقباً انتظار تحقق برنامه ریزی های صورت گرفته در حوزه سودآوری چون توریسم درمانی را داشت چرا که ارزآوری این حوزه دو و نیم برابر صنایع مشابه است.

قاسمی با انتقاد از برخی رویکردها نسبت به نقش این دانشگاه در بحث توریسم درمانی تصریح کرد: از ابتدای طرح موضوع ساماندهی وضعیت توریسم سلامت، با سازمان های متعدد از جمله استانداری، سازمان میراث فرهنگی، وزارت امور خارجه، سازمان حمل و نقل و ارگان های اطلاعاتی و امنیتی وارد تعامل شده ایم اما بدلیل نوعی بی برنامگی در حوزه گردشگری سلامت و فعالیت های سلیقه ای، اکنون شاهد یروز مشکلاتی چون ازدحام در مراکز درمانی، ترجیح بیماران خارجی به بیماران داخلی، برخی کمبودها در حوزه دارو و نیز بروز برخی ناهنجاری ها و تخلفات در انتقال این بیماران به مراکز درمانی و شکل گیری شبکه های غیرمجاز در بخش حمل و نقل هستیم.

معاون درمانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز در ادامه تصریح کرد: البته نمی توان تمام مشکلات در حوزه درمان چون شلوغی مطب پزشکان، کمبود دارو و یا بالا بودن تعرفه های درمانی را به بحث گردشگری سلامت ارتباط داد و برخی از این موارد متاثر از مشکلات و وضعیت داخلی کشور است.

وی با اشاره به عملکرد دانشگاه علوم پزشکی تبریز در حوزه رسیدگی به تخلفات زیرمجموعه شبکه سلامت در حوزه توریسم درمانی گفت: تلاش کرده ایم بحث نظارت بر زیرمجموعه های تحت نظر دانشگاه را که با توریسم و بویژه توریسم درمانی در ارتباط هستند، تقویت کنیم و در بحث بررسی تخلفات و رسیدگی به آنها نیز با جدیت فعال هستیم .

بنظر می رسد گردشگری سلامت نیز مانند بسیاری دیگر از پدیده های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی که بدون زمینه سازی های مناسب و سنجش تمام جوانب در کشور ما ترویج یافته اند، چندان بصورت برنامه ریزی شده و جامع مورد توجه قرار نگرفته و اکنون بتدریج پیامدهای پنهان آن درقالب تحفه های ناهنجار اجتماعی و فرهنگی از چمدان گردشگرانی بنام گردشگر سلامت خارج می شود.

به هر طریق توجه به آثار و پیامدهای جانبی پدیده ای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گردشگری سلامت مساله ای ضروری است چرا که تا کنون متولی واحد و اصلی این حوزه مشخص نبوده و همین امر موحب شده ای صنعت در لفافه مزایای اقتصادی خود، اثرات منفی را نیز در حوزه های فرهنگی و اجتماعی موجب شود و همانند دو لبه بران تیغی است که پیشگیری از آثار سوء و نامطلوب آن، انجام اقدامات مطالعاتی و زمینه سازی های فرهنگی، آموزشی و اجتماعی مدون و جامعی را می طلبد.

------------------------------------------------------------------
گزارش از حسن عبداللهی