روزشمار انقلاب در قاب‌های ماندنی/خاطرات انقلابی اراک که با دوربین ثبت شد

به گزارش خبرنگار مهر، بخش بزرگی از حافظه تصویری ملت ایران شامل صف های بهم پیوسته روزهای اعتراض به دیکتاتوری شاه است، دست های آغشته به خون برادر است که رو به آسمان گرفته شده است.

انقلاب ایران، تحولی عظیم بود که دنیا را تحت شعاع قرار داد. این حرکت عظیم با حضور پررنگ مردم در کنار رهبران مبارز شکل گرفت و حالا هرجا که نامی از انقلاب ایران می آید، مشت های گره شده و غریو فریاد الله اکبر مردم نیز به همراهش می آید.

اما به غیر از حافظه بشر که صندوقچه ای از این خاطرات و تصاویر است، این عکس ها و فیلم های یک دوره یا حادثه است که آن دوره را برای همیشه زنده نگه می دارد. بنابراین نقش تصویربرداران روزهای تاریخی برجسته است. افرادی که سندهای تاریخی برای آیندگان را به روایت دوربین تدوین کردند.

محمدحسین جمالزاده یکی از این افراد است که با تمام سختی های موجود در آن روزها، دوربین بدست گرفته و لحظه هایی را ثبت کرده که ارزش بالایی دارند.

جمال زاده پدر معنوی عکاسی اراک

این عکس ها نشان می دهد که مردم اراک در روزهای انقلاب دوشادوش سایر شهرهای کشور در به ثمر رسیدن انقلاب نقش داشتند.

جمالزاده که 41 سال است دوربین در دست دارد و به نوعی پدر معنوی عکاسی اراک محسوب می شود، می گوید: اولین جرقه مبارزات آشکار و اعتراض به وضع موجود در اراک توسط دانشجویان زده شد.

وی ادامه می دهد: روز 17 دی سال 1356 بود که در مدرسه عالی علوم ( دانشگاه اراک) جشنی به مناسبت روز اهدای آزادی سیاسی به زنان گرفته شده بود و تعدادی سخنران نیز به برنامه دعوت شده بودند.

جمالزاده اضافه می کند: در میان سخنرانی یکی از خانم ها، دانشجویان معترض با ورود به سالن شروع به شعار دادن کردند، افرادی که در سالن حضورداشتند اولین بار بود که با چنین صحنه ای روبرو می شدند و خیلی ها ترسیده بودند و فرار کردند.

وی ادامه می دهد: سه روز پس از این جریان نیروهای گارد از تهران به اراک آمدند و دانشگاه علوم را محاصره کردند تا تحرکات دانشجویی را زیر نظر بگیرند.

حساسیت نسبت به دانشجویانی که محاسن بلند داشتند

این عکاس اراکی می افزاید: بعد از آن تصمیم گرفته شد باشگاهی ورزشی برای دانشجویان ساخته شود تا به نوعی سرگرم باشند.

جمالزاده با بیان اینکه این باشگاه در سه راه ارامنه (میدان 17 شهریور) در محل فعلی بیمه ساخته شد، اظهار می کند: دانشجویان روزها در باشگاه ورزش می کردند و شب ها به دیوارنویسی ادامه می دادند.

وی ادامه می دهد: همین تحرکات دانشجویان باعث شد که بقیه مردم نیز در جریان بیشتری از رخدادهای کشور قرار بگیرند تا کم کم معلمان، دانش آموزان و حتی کارگران به جمع معترضان بپیوندند.

بیشتر مسیر راهپیمایی خیابان امام، خیابان ملک و باغ ملی بود

جمالزاده می گوید: حرکت های گسترده مردمی و اعتراض های اقشار مختلف مردم چون دبیران، پزشکان، بازاریان و کارگران در اراک از شهریور 57 شدت گرفت، بیشتر مسیر راهپیمایی در آن روزها خیابان پهلوی ( خیابان امام)، خیابان ملک ( شهید رجایی) و باغ ملی بود.

وی تاکید می کند: در آن دوره دوربین های دیجیتال به شکل امروز نبود، فیلم ها 12 تایی بود و باید در کادربندی دقت می کردید تا در فرصتی که بود تعداد بیشتری عکس ثبت کنید.

جمالزاده  ادامه می دهد: البته تعدادی فیلم هم از آن دوران دارم که فیلم سوپر هشت، سه دقیقه ای هستند، به دلیل اینکه آن فیلم ها باید می رفت آلمان و انگلیس شسته می شد، هزینه و وقت زیادی می برد.

وی می گوید: من در ابتدا عکاس ادارات بودم ولی با آغاز درگیری ها تصمیم به عکاسی از حرکت های مردمی گرفتم و بعنوان عکاس خبری فعالیت خود را در روزنامه های اطلاعات و آیندگان آغاز کردم.

نزدیک به 700 عکس از آن دوران دارم

جمالزاده با بیان اینکه نزدیک به 700 عکس از آن دوران دارم، تصریح می کند: البته به دلیل اینکه تعدادی از عکس ها را به صورت  فیلم و خام به تهران می فرستادم، عکس برخی از درگیری ها را در اختیار ندارم بعد از آن بود که تصمیم گرفتم عکس ها را ظاهر کنم و به تهران بفرستم و اصل فیلم را پیش خود نگه دارم.

وی که به دلیل عکاسی از راهپیمایی ها و حرکت های مردمی دو بار توسط ماموران دستگیر شده بود، بیان می کند: نیروهای گارد علاقه ای به ثبت این تصاویر نداشتند و من چون عکاس خبری بودم، معمولا یک فیلم خام هم همراه داشتم تا اگر دستگیر شدم آن را به ماموران بدهم.

این عکاس پیشکسوت درباره دستگیری اش در دوران عکاسی می گوید: یک بار در اختتامیه درس قرآن در مدرسه حاج تقی خان دستگیر شدم، البته این کلاس ها در کنار درس قرآن به تشریح مسائل انقلاب برای نوجوانان نیز می پرداخت.

جمالزاده می افزاید: ماموران معتقد بودند به دلیل عکاسی از خرابکاران باید پاسخگو باشی و من چون عکاس اداری هم بودم با وساطت یکی از سرگردها بدون دردسر آزاد شدم.

اگر می خواهی دستگیرت نکنیم باید کراوات بزنی

وی ادامه می دهد: برای بار دوم وقتی که در روبروی آموزش و پرورش اراک از تجمع انقلابی ها عکاسی می کردم توسط نیروهای شهربانی دستگیر شدم ولی این بار فیلمی که فقط دو عکس داشت به آنها دادم و گفتم من تازه شروع به عکاسی کردم و فیلم اصلی را نزد خود نگه داشتم.

جمالزاده می گوید: در آن زمان مردم به افرادی که کراوات داشتند حساس بودند و به همین دیلی شهربانی به من گفت اگر می خواهی دستگیرت نکنیم باید کراوات بزنی. آنها می دانستند که کراوات زدن باعث حساس شدن مردم نسبت به من می شود و مردم مانع عکاسی من می شوند.

وی ادامه می دهد: از آنجایی که عکاسی از این وقایع مهم برایم حیاتی بود تصمیم گرفتم با کراوات عکاسی کنم هرچند مردم گاه برخوردهایی با من داشتند و به من می گفتند ساواکی! ولی این تنها راه برای حفظ عکس ها از دست نیروهای نظامی بود.

جمالزاده با بیان اینکه بیشتر راهپیمایی هایِ اراک در حمایت از راهپیمایی های تهران انجام می شد، می افزاید: عظیم ترین راهپیمایی مردم مربوط به 20 و 21 آذر ماه 57 مصادف با عاشورا و تاسوعا بود.

این عکاس دوران انقلاب اظهار می کند: در روز هشتم بهمن که قرار بود امام به ایران برگردد، عده ای از مردم اراک با چند اتوبوس و تعدادی وانت که از مواد غذایی چون نان و ماست محلی پر بود، عازم تهران شدند که خبر رسید فرودگاه را بسته اند.

وی اضافه می کند: در همان روز عده ای از مردم و روحانیون کفن پوش راهپیمایی کردند و در مسجد حاج آقا صابر متحصن شدند و تا باز شدن فرودگاه به تحصن خود ادامه دادند.

شهادت دو جوان به ضرب گلوله در کنارم تأثیر گذارترین لحظه زندگیم بود

جمالزاده می گوید: در روز 12 بهمن زمانی که خبر ورود امام به اراک رسید مردم به خیابان ها آمدند و شعار " خمینی خدا نگهدار تو، بمیرد دشمن خونخوار تو" سر دادند و جشن گرفتند.

وی بیان می کند: در تمام لحظه هایی که در کنار مردم عکاسی می کردم، زمانی که دو نفر از جوانان اراک در باغ ملی به ضرب گلوله شهید شدند تاثیرگذارترین لحظه عکاسی و زندگی من بود. در آن روز نظامیان موتورها و دوچرخه های مردم را جمع کردند و آتش زدند.

جمالزاده همچنین از روز 26 دی نیز یاد می کند و می گوید: صبح آن روز در اراک راهپیمایی عظیمی شد و راهپیمایی تا مدرسه عالی علوم ادامه داشت، بعد از اقامه نماز ظهر مردم به ساواک که در مکان باغ فردوس "سپاه فعلی" بود حمله کردند. البته ساواک به دلیل شرایط کشور مکان خود را تخلیه کرده بود.

وی ادامه می دهد: غروب همان روز در باغ ملی اراک شادی وسرور برپا شد و مردم اقدام به پایین آوردن مجسمه شاه کردند که در همان زمان گاردی ها به مردم حمله کردند و تیراندازی شروع شد، در این روز سه نفر شهید و نزدیک به 15 نفر مجروح شدند.

جمالزاده می گوید: مجسمه شاه در روز 20 تا 21 بهمن توسط نظامیان پایین آورده شد.

وی ادامه می دهد: پس از پیروزی انقلاب مردم شروع به پایین آوردن نام میدان ها و خیابان ها و تعویض نام آنها کردند.

عکس های دوران انقلاب بیانگر تاریخ یک ملت است

جمالزاده که تمام این خاطرات را با دوربین خود ثبت کرده است، می افزاید: تمام این عکس ها تک تک بیانگر یک خاطره است و تاریخ این ملت است. این عکس ها، انقلاب را در اراک زنده می کند.

این عکاس اراکی می گوید: عکاسی عشق است و اگر عاشق نباشی نمی توانی لحظه ای را ثبت کنی.

به عکس ها که نگاه می کنی همه چیز گویا است، راهپیمایی مهر 57 توسط معلمان یا راهپیمایی اقشار مختلف و بازاریان در خیابان شاهپور و شازند، راهپیمایی هایی که توسط نظامیان اسکرت می شد، عزای عمومی و حضور مردم به نشانه اعتراض به حمله به حرم امام رضا (ع)، راهپیمایی کارگران کارخانه های مختلف اراک و... همه با دوربینی انداخته شده که نامش مامیا و مدلش c330 بوده است.

عکس ها را که نگاه می کنی انگار در خیابان های انقلاب 57 اراک قدم می زنی، خیابان هایی که از دریچه دوربینی که مالامال از عشق بوده عبور کرده است، صداهای تاریخی انقلاب ایران هنوز بلند است: " الله اکبر"، " مرگ بر شاه" و... صداهایی که تا ابد در ورق های تاریخ باقی خواهد ماند.

......

گزارش: سمیه انصاری فر