کلاهی که بر سر مالکان بناهای تاریخی کاشان رفت

رئیس سازمان میراث فرهنگی قصد دارد تا از بناهای تاریخی موجود در کشور برای توسعه گردشگری بهره برداری کند به همین علت یکی از طرح های او در سال 93 تغییر کاربری بناهای واجد شرایط و واگذاری آن به بخش خصوصی و مشارکت با مالکان بناهای تاریخی عنوان شده است. طرحی که در دوره روسای قبلی سازمان میراث فرهنگی نه تنها منجر به ورشکستگی مالکان بناهای تاریخی منجر شد بلکه این مالکان نیز اعتمادشان را به سازمان میراث فرهنگی برای مشارکت در مرمت بناهای تاریخی شان از دست داده اند.

یکی از برنامه های روسای سابق سازمان میراث فرهنگی اجرای طرج مشارکتی 50 درصدی مرمت بناهای تاریخی بود که در سال 89 کلید خورد. به این معنا که برای مرمت بناهای تاریخی 50 درصد سازمان میراث فرهنگی و نهاد طرف قرارداد آنها یعنی صندوق حفظ و احیا مشارکت کند و 50 درصد نیز مالک همان بنا. به هیمن علت اعتباری حدود 500 میلیون تومان در تاریخ 29 آبان ماه سال 89 به حساب اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان واریز شد تا این اداره کل برای اولین بار این طرح را اجرا و اعتبارات لازم را برای مرمت 7 خانه در نایین، 5 خانه در نطنز، 24 خانه در کاشان و ... هزینه کند در روز 17 فروردین سال 90 نیز دوباره مبلغی حدود 310 میلیون تومان به همین اداره کل اختصاص یافت.

از آنجا که این اعتبارات جوابگوی مرمت همه 53 خانه درخواست کنده نبود، فهرست این بناها به 30 خانه که عمده آنها در کاشان بود، کاهش پیدا کرد. قرار بر این بود تا هر کدام از مالکان کار مرمت را شروع کنند و در بین راه سازمان میراث فرهنگی نسبت به تامین هزینه های آنها تا سقف 50 درصد کمک کند. این کمک شامل اخذ پروانه و تغییر کاربری، معرفی برای اخذ تسهیلات بانکی، تامین بخشی از هزینه های مرمت و ... می شد مالکان خانه های تاریخی این کار را به صورت جدی پیگیری کردند.

اما وسط کار بود که متوجه شدن هیچ خبری از دادن اعتبار به آنها نیست و کسانی که پیگیر کارشان بودند از 20 میلیون تومان پولی که قرار بود به آنها داده شود تنها 5 میلیون تومان داده شده و به بسیاری از آنها همین مبلغ نیز ندادند و قول تسهیلات دیگر مانند معرفی به بانک هم انجام نشد. اداره میراث فرهنگی کاشان که به آن تفویض اختیار شده بود نیز زیر بار این مسئله نمی رفت.

رفته رفته کار مرمت این بناهای تاریخی ماند و مالکان بناهای تاریخی که کارشان نصفه رها شده بود گرفتار بدهکاری شدند. تا اینکه موریانه‌ها خانه تاریخی آزادمنش را خوردند چون خانه تاریخی آزادمنش کاشان به دلیل ناتمام ماندن عملیات مرمت و تخصیص ندادن اعتبار از سوی سازمان میراث فرهنگی برای حفظ و نگهداری از آن، در معرض حمله موریانه‌ها قرار گرفت.

محمد آزادمنش مالک این خانه تاریخی در کاشان به خبرنگار مهر گفت: طبق قولی که سازمان میراث فرهنگی برای اجرای طرح مرمت مشارکتی به مالکان خانه های تاریخی در استان اصفهان داده بود، قراردادی را با سازمان امضا کردیم که طبق آن می بایست با همکاری 50 درصدی سازمان این خانه مرمت شود.

خانه تاریخی آزادمنش اکنون نه خانه تاریخی است و نه سفرخانه سنتی

وی ادامه داد: اما بعد از گذشت مدتی از شروع عملیات مرمت نه تنها این سازمان هیچ کمکی نکرد بلکه به دلیل تمام شدن اعتبار شخصی و عدم توانایی مالی نتوانستیم عملیات مرمت این خانه را تمام کنیم به همین دلیل اکنون نه تنها این خانه تاریخی خالی مانده و قابلیت زندگی را ندارد بلکه موریانه ها چوب درها و پنجره های این خانه را جویده اند و رطوبت نیز دیوارهای این خانه را در معرض تخریب قرار داده است.

محمدحسین عباسی مقدم، مالک خانه تاریخی عباسیان است او به خبرنگار مهر گفت: مسئول مربوط به طرح مرمت خانه های تاریخی در سازمان میراث فرهنگی وعده داد که چون خانه تاریخی عباسیان بزرگ است و به مرمت طولانی و بیشتری احتیاج دارد به این خانه تا 30 میلیون تومان کمک می شود.

عباسی مقدم بیان کرد: بنابراین برای مرمت این خانه تاریخی 150 میلیون تومان هزینه کرده ایم. چون این خانه که دارای مساحتی بالغ بر 800 متر است  به مرمت گسترده ای احتیاج داشت اما نیمه های کار متوجه شدیم که سازمان میراث فرهنگی هر بار وعده می دهد و می گوید طبق فاکتور نیمی از هزینه ها را پرداخت می کنیم اما این کار را انجام نمی داد.

مرمت خانه تاریخی عباسیان منجر به برگشت چک های مالکش شد

مالک خانه صادقی نیز با وام 200 میلیون تومانی که برای مرمت خانه اش گرفته بود زیر بار قرض رفت به طوری که هر روز طلبکاران جلوی خانه اش صف می کشیدند!

او که دیگر نمی تواند از هیچ بانکی وام بگیرد مجبور شده وامهایی با درصد بالا بگیرد تا آن را جایگزین طلب طلبکارانش کند. این خانه که زمانی قرار بود تا مرکز پذیرایی شود تنها نمی زیبایی دارد و گرنه دیگر سودآور نیست.

کوچکترین خانه تاریخی کاشان هم که به خونه نقلی معروف است به همت مالکش تنها از خطر تخریب نجات یافت نه مرمت اساسی. در این باره، رضوانیان مالک این خانه به خبرنگار مهر گفت: مشکل بناهای تاریخی کاشان این است که مصالح به کار رفته در آنها گران تر از مصالح یک بنای معمولی و یا حتی مدرن است. استادکار این بناها نیز باید متخصص باشند. از سوی دیگر بنای تاریخی در بانکها در اندازه یک خانه کلنگی ارزش دارد و اگر وامی به آن بدهند براساس زمین ملک خواهند داد نه ارزش آن بنا! به همین علت اگر کسی وامی بخواهد باید سند ملک دیگرش را به عنوان وثیغه نزد بانک بگذارد.

وعده و وعیدهایی که به مالکان بناهای تاریخی داده شد آنقدر عملی نشدند که اکنون مرمت بسیاری از این خانه های تاریخی نیمه کاره مانده و یا مالکانش دچار خسران مالی زیادی شدند مانند خانه تاریخی مظفری که کار مرمت را شروع کرد ولی در نیمه راه بانک آن را به دلیل عدم پرداخت قسط ها توسط مالک تهدید به فروش خانه و قرار دادن آن در مزایده کرد.

محمد سهی مالک این بنا به خبرنگار مهر گفت: این خانه قابل فروش نیست چون سند آن در رهن بانک است همچنین از محل فروش غذا در سفره خانه سودی برایمان نمی ماند. از سوی دیگر از نظر بانک سند خانه های خشتی و گلی معتبر نیست و برای دریافت وام مجبور بودم سند خانه اقوام، پسرم و خودم را در اختیار بانک قرار دهم که به دلیل ناتوانی در بازپرداخت وام اکنون بانک قصد مصادره این خانه ها را نیز کرده است.

همین اتفاقات و بلایی که سازمان میراث فرهنگی به سر مالکان بناها تاریخی کاشان با اجرای طرح مرمت مشارکتی آورد باعث شد تا مالکان بناهای دیگر در استان اصفهان نیز از پذیرش شرکت در این طرح خودداری کنند.

خونه نقلی

مانند مالک خانه تاریخی شیخ بهایی که از پذیرش پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی برای شرکت در این طرح و مرمت مشارکتی خانه اش سرباز زد. او در این باره به خبرنگار مهر گفت: وقتی از وضعیت بناهای تاریخی کاشان مطلع شدم دیگر جرات همکاری با سازمان را نداشتم چون می دانستم که به روزگار آنها دچار خواهم شد و در نیمه راه کارشناسان آنها اعلام می کنند که یا مبلغ کمتری می پرازند و یا می روند و دیگر پیدایشان نمی شود!

با توجه به این شرایط اوائل اسفند ماه سال 92 رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از جلب مشارکت بخش خصوصی در مرمت و بهره‌برداری اماکن و بناهای تاریخی خبر داد و گفته بود که در دنیا اگر خانه‌ای به عنوان اثر باستانی شناخته شود به دلیل سازوکارهای درستی که دارند، صاحب آن ملک، خوشبخت می‌شود چون ارزش ملک او چند برابر خواهد شد و اجازه بهره وری اقتصادی را به او می‌دهند اما در کشور ما اگر ملکی ثبت ملی شود، صاحب آن بدبخت می‌شود چون امکان ساخت و ساز و تغییر را به او نمی‌دهیم.تا کی می‌خواهیم به این روند اشتباه ادامه دهیم.

او همچنین به اجرای طرح مشارکت بخش خصوصی در مرمت اماکن تاریخی و بهره برداری از آنها اشاره کرد و گفت: در این طرح از یک طرف از تخریب و آسیب به آثار جلوگیری و از سوی دیگر به ایجاد اشتغال برای جوانان کمک می‌کنیم؛ بر مبنای این طرح سازمان میراث فرهنگی ضوابط و استاندارهای خود را مطرح می‌کند و بخش خصوصی مرمت، نگهداری و بهره برداری از این اماکن را بر مبنای ضوابط مذکور برای مدت معینی در دست می‌گیرد.

عدم اعتماد مالکان بناهای تاریخی به مرمت مشارکتی سازمان میراث فرهنگی و صندوق حفظ و احیای بناهای تاریخی باعث شده تا هر مالکی قبل از امضای توافق نامه با این سازمان از شرکت کنندگان در این طرح نتیجه کار را بپرسند بنابراین قطعا آنها با رضایت مالکان دیگر بناهای تاریخی مواجه نمی شوند. بنابراین شاید رئیس سازمان میراث فرهنگی که وعده مرمت بناهای تاریخی و مشارکت با مالکان آنها را داده از وضعیت موجود خبری نداشته است و یا شاید قصد دارد تا اول رضایت مالکان خانه های کاشان را جلب کند و بعد از مالکان بناهای دیگر بخواهد در این طرح او را یاری کنند.

................

گزارش از فاطیما کریمی