چالش‌های فراروی هنر موسیقی در استان مرکزی/ تریبون موسیقی استان در دست غیربومی‌ها

به گزارش خبرنگار مهر، سالی که گذشت هرچند به اذعان مخاطبان و دست اندرکاران حوزه موسیقی، سال اوج برگزاری کنسرتهای سنتی و پاپ در شهر اراک بود اما در کنار این امر کاستی هایی نیز وجود داشت. به این علت که مثل همیشه در رقابت بین موسیقی سنتی و پاپ، موسیقی پاپ با جلب طرفداران بسیار مقام اول را کسب کرد و در رقابت و حمایت از هنرمندان بومی و هنرمندان پایتخت نشین این هنرمندان پایتخت نشین بودند که یکه تاز میدان موسیقی پاپ شدند و انحصار برگزاری کنسرتها هم در دست تعداد محدودی بود؛ انحصاری که تا شکسته شدن راه طولانی دارد.

هرچند به گفته کارشناسان عرصه موسیقی استان مرکزی در این رقابتها طبیعی است هنر موسیقی پاپ به علت جاذبه زیاد با استقبال مردم روبرو  شود و موسیقی سنتی به علت حرکت نکردن با نیاز روز جامعه از قافله عقب بماند، اما این کارشناسان مهمترین ضعف را در رسانه ها و نشان ندادن سازهای ایرانی از طریق رسانه ملی و فراگیر دانستند.

حمایت هنرمندان بومی استان از دیگر چالش های موسیقی استان است که کارشناسان به آن اذعان دارند، هنرمندانی که فرهنگ به دست آنها ساخته و منتقل می شود اما در این رقابتها از صحنه خارج می شوند به این دلیل که درست در لحظه ای که این افراد اجرای کنسرت دارند در گوشه ای دیگر از شهر اراک بنرها و پلاکاردهای عریض و طویل تبلیغات هنرمندان شناخته شده انجام می شود و در این ماجرا ترجیج مردم و مخاطبان موسیقی واضح و روشن است.

این مشکلات و معضلات گریبان گیر بخش موسیقی در نشستی با حضور رضا ربیعی مسئول انجمن موسیقی استان مرکزی و نوازنده نی، حسین محمودی مجد نوازنده سنتور و مدیر آموزشگاه موسیقی راز و نیاز و مهدی امینی راد نوازنده تار و سه تار و مدیر آموزشگاه موسیقی نوبانگ بررسی شد.

هرچند که استان مرکزی مهد هنر موسیقی است و نوازندگان و آهنگسازانی شهره ای دارد؛ اما موسیقی آن چون موسیقی اصیل ایرانی در انزوا و تنهایی به سر می برد.

نوازنده سنتور استان مرکزی با بیان اینکه استان مرکزی خطه هنر و موسیقی است و آهنگسازان بزرگی از استان مرکزی و خطه فراهان برخاسته اند گفت: به جرات می توان گفت که موسیقی سنتی ایرانی وام دار این هنرمندان است.

رکود موسیقی سنتی و اصیل ایرانی در استان مرکزی

حسین محمودی با بیان اینکه موسیقی سنتی و اصیل ایرانی هم اکنون در استان دچار رکود است، افزود: با توجه به اینکه پایگاه اصلی تحول و پیشرفت موسیقی ایرانی در تهران است؛ اما دیده می شود که استان مرکزی با وجود نزدیکی مسافت و حضور هنرمندان اراکی در تهران و سابقه هنری گذشته، باز هم در این خصوص منفعل است.

وی با بیان اینکه مخاطب موسیقی سنتی در ایران کم است، ادامه داد: اینکه موسیقی ایرانی خیلی مورد توجه مخاطب ایرانی نیست یک مشکل ملی است و تنها منحصر به استان مرکزی و شهر اراک نمی شود، مهجور بودن موسیقی سنتی در صدا و سیما و آشنا نبودن مخاطب ایرانی با سازهای ایرانی در کنار هجمه ماهواره و معرفی سازهای پاپ طبیعی است.

شناخت سازهای و موسیقی ایرانی نیازمند برنامه ریزی بلند مدت است

محمودی با بیان اینکه شناخت سازهای و موسیقی ایرانی نیازمند برنامه ریزی بلند مدت است؛ اظهار کرد: سازهای ایرانی ظرفیت هایی بالایی دارند و در میان آنها سازهایی وجود دراد که در پوشش حجم صدا و ایجاد فضاهای پر هیجان به اندازه پرکاشن های پاپ قدرت دارند.

وی با اشاره به استقبال مردم از موسیقی پاپ گفت: این مسئله دلایل متفاوت دارد، در وهله اول شناخته نشدن سازها و موسیقی ایرانی در مقایسه با گستردگی عرضه پاپ، تغییر دادن ذائقه و سلیقه مردم با توجه به سلیقه مسئول و به تبع آن برگزاری تعداد بالای کنسرت های پاپ از این دلایل است.

دور بودن هنرمند سنتی از نیاز و اقتضای زمان از مشکلات موسیقی سنتی است

این نوازنده برجسته استان یکی دیگر از مشکلات موسیقی سنتی را دور بودن برخی از هنرمندان سنتی از نیاز و اقتضای زمان دانست و افزود: هم اکنون دیده می شود که در موسیقی سنتی، در بخش ترانه و موسیقی شاد کم شده است.

محمودی تاکید کرد: در گذشته اشعار فاخر شاعران با ملودی شاد و مورد پسند مردم عام ساخته می شد تا بتواند مخاطب را حفظ کند؛ و دیده می شد که با راحتی با مردم ارتباط برقرار کرده و در دل مردم جای داشت.

ندیدن نیاز مخاطب باعث شده تا موسیقی سنتی از عوام دور بیفتد

وی تصریح کرد: اما امروزه هنرمندان سنتی فکر می کنند که موسیقی یعنی آهنگسازی پیچیده با اشعار پیچیده و ندیدن نیاز مخاطب باعث شده تا موسیقی سنتی از عوام دور بیفتد.

محمودی با اشاره به اینکه مردم ایران به دنبال فضاهای شاد و مناسب برای تخلیه هیجانات روحی هستند، ادامه داد: برگزاری کنسرت های موسیقی پاپ این شرایط را به خوبی در بین مردم استان فراهم آورده است و در چند سال اخیر شاهد رشد آن بوده ایم.

وی اظهار کرد: البته سابقه برگزاری اولین کنسرت ها در استان مرکزی بیش از 10 سال پیش برمی گردد، دورانی که این اجراها با مشکلاتی روبرو بود و اهالی موسیقی و پیشکسوتان برجسته استان با رعایت اصول و هنجارها به برگزاری آن برای نخستین بارها مبادرت کردند.

محمودی با اشاره به رکود کنسرت ها در یک دوره افزود: هم اکنون دو سالی است که بازار کنسرت ها در اراک داغ شده است ولی این بار این کار از دست اهالی موسیقی خارج شده است و به برنامه گذارانی که بیشترشان دغدغه فرهنگی و هنری ندارند، سپرده شده است.

برخی کنسرت های بی کیفیت فرصت را از برنامه های خوب گروه های معروف استان گرفته است

وی تاکید کرد: برای اینکه فضای موسیقی در استان تغییر کند، امثال اساتیدی چون ربیعی بسیار زحمت کشیده اند، ولی وجود برخی کنسرت های بی کیفیت باعث شده که فرصت از برنامه های خوب گرفته شود و گروه های معروف استان دیگر دل و دماغ کار کردن نداشته باشند.

محمودی با اشاره به اینکه  کسی مخالف برگزاری گروه های غیر بومی نیست، ادامه داد: در همه جای دنیا مرسوم است که هنرمندان معروف تورهای موسیقی دارند؛ ولی نکته اینجاست ورود گروه های خارج از استان چطور برنامه ریزی و هدایت می شود تا در ارتقاء سطح موسیقی استان موثر باشد.

ورود گروه های غیر استانی محدود به سلیقه برنامه گذار شده است

وی تاکید کرد: ورود گروه های غیر استانی محدود به سلیقه برنامه گذار شده است و این سلیقه و نفع مالی اوست که تعیین می کند چه کسی باید به اراک بیاید و دیده می شود که این بخش بر ضوابط حاکم و تصمیم مسئولان نیز تاثیر می گذارد.

محمودی ورود گروه های خارج از استان را دلیلی بر انزوای گروه استانی خواند و ادامه داد: هم اکنون تریبون موسیقی استان به دست کسانی که از خارج از استان می آیند داده شده است.

وی ادامه داد: شاید یکی از دلایل این وضعیت نبود مجموعه و ضابطه خاص برای برگزاری چنین کنسرت هایی باشد و موجب شده که تعدادی از کنسرت های خارج از استان بدون نوبت یا همزمان با کنسرت های بچه های اراک اجرا شود.

برنامه گذار و تهیه کننده موسیقی در کنسرتهای بومی و سنتی سود نمی برد

محمودی گفت: یک اصل وجود دارد و آن این است که برنامه گذار و تهیه کننده موسیقی در کنسرتهای بومی و سنتی سود نمی برد، و این در مورد موسیقی سنتی پررنگ تر است زیرا موسیقی سنتی هیچ توجیه اقتصادی ندارد.

این هنرمند جوان اراکی ادامه داد: البته در این میان نقش هنرمندان موسیقی استان را نباید نادیده گرفت، ناهماهنگ بودن و عدم همکاری و وحدت هنرمندان اراکی باعث ایجاد این رکود نیز شده است.

وی تاکید کرد: اگر هنرمندان استان در اجراهای درون استانی حضور داشته باشند و از دوستان خود حمایت کنند، کنسرت های استان نیز رونق خود را به دست می آورند.

محمودی گفت: هم اکنون افرادی که در موسیقی سنتی و پاپ استان مشغول هستند نیز در شناسایی نیازهای مخاطب و معرفی خود ضعیف عمل کرده اند.

اینکه تریبون دست چه کسی باشد نیز مهم است

وی ادامه داد: باز هم می گویم اینکه تریبون دست چه کسی باشد نیز مهم است، هم اکنون هنرمندان پاپ کشوری در اولویت نسبت به گروه های سنتی قرار دارند و دیده می شود که تهیه کنندگان به غیر از چند گروه خاص در کشور دیگر تمایلی به اجرای کنسرت سنتی ندارند.

محمودی گفت: البته نقش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی را نیز نباید نادیده گرفت، اگر ارگان هر ساله برنامه یا جشنواره ای در معرفی مردمی ترین موسیقی سنتی با حفظ اصالت ها و ارزش ها داشته باشد، هم مردم و هم هنرمند مجال شناختن یکدیگر را پیدا می کنند.

محمودی ادامه داد: مسئله شناخت از آنجایی مهم است که در مواردی دیده شده همزمان با برگزاری کنسرت گروه های خارجی، کنسرت گروه سنتی بومی برپابوده  و استقبال از گروه بومی بیشتر  بوده است.

در ادامه نوازنده برجسته تار وسه تار استان نیز گفت: اینکه کنسرت های خارج از استان برگزار می شود مشکل نیست و نمی توان آن را با نگاه حذفی دید، زیرا وقتی که این کنسرت استقبال می شود یعنی موسیقی و هنرمندش توانسته جایگاه خود را پیدا کند.

مهدی امینی راد افزود: البته دیدن افراد معروف نیز یکی از دلایل استقبال از موسیقی پاپ و سنتی گروه های خارج از استان است.

وی ادامه داد: قطعا برنامه گذار همیشه به فکر فروش بلیت و پرکردن صندلی هایش است پس طبیعی است که به دنبال هنرمندان تهرانی می رود، وقتی که سود اقتصادی دغدغه اصلی است جایی برای این سئوال که چرا هنرمندان خارج از استان کنسرت های بیشتری دارند، باقی نمی ماند.

تهیه کنندگان بخشی از درآمد کنسرت ها را برای حمایت از موسیقی استان صرف کنند

امینی راد با بیان اینکه برگزاری این کنسرت ها و سود سرشار از زاویه دیگر می تواند برای موسیقی استان مفید باشد، تاکید کرد: اگر  تهیه کنندگان بخشی از درآمد را برای حمایت از موسیقی استان صرف کنند و آن پول کلانی که از اجرای کنسرت های گاه بی کیفیت خارج از استان بدست می آورند در اراک هزینه کنند، شاهد اتفاقات خوبی در بخش هنر موسیقی استان خواهیم بود.

وی برگزاری کنسرت خارج از استان را در کنار چالش ها یش یک فرصت عنوان و یادآور شد: این کنسرت ها و استقبال از سوی مردم، فرصتی برای هنرمندان استان است تا بروند و کارها را ببینند و یک نگاه بیرونی به خود داشته باشند تا متوجه شوند دلیل استقبال گسترده مردم از این کنسرت ها چیست.

این هنرمند جوان استان یکی دیگر از عوامل بی رونقی و کمرنگ شدن کنسرت های گروه های بومی را پایین بودن قیمت بلیت های دانست و افزود: من نمی دانم بر چه مبنایی گروه های تهرانی بلیت 40 تا 60 هزار تومانی می فروشند و گروه های استانی 10 تا 15 هزار تومانی.

هم اکنون گیشه در موسیقی حرف اول را می زند

امینی راد ادامه داد: به جرات می توان گفت که هم اکنون گیشه در موسیقی حرف اول را می زند و در تصمیم گیری های این حوزه هنرمند و ارشاد هیچ حقی ندارد و تهیه کننده و حامیانی که ارتباط آنها با دنیای هنر جای بحث دارد، این نقش ها را در دست دارند.

وی اظهار کرد: در این باره که چرا موسیقی پاپ جایگاه بهتری دارد نباید خیلی سخت گرفته شود، وقتی که صدا و سیما حتی در مناسبت هایش بیشتر تمرکزش بر موسیقی پاپ است، وقتی که ساز ایرانی در تلویزیون نشان داده نمی شود، نمی توان توقع داشت که موسیقی سنتی در جامعه شناخته شده باشد.

امینی راد ادامه داد: موسیقی سنتی ایران منفرد و در گوشه هاست و هر گونه تغییری در آن با واکنش روبرو می شود.

وی فضای بسته حاکم بر موسیقی سنتی را زا دیگر عوامل انزوا این موسیقی عنوان و تاکید کرد: وقتی خود هنرمندان موسیقی سنتی پذیرش نقد و نوآوری در موسیقی را ندارند نمی توان بیش از این انتظار داشت، بعنوان مثال کافی است یکی از هنرمندان جوان یک سیم به یکی از سازها اضافه کند بعد از آن است که  با خیل واکنش های منفی روبرو خواهد شد.

نبود مکان مناسب برای اجرا از دیگر مشکلات کنونی استان مرکزی

امینی راد نبود مکان مناسب برای اجرا را از دیگر مشکلات کنونی استان عنوان و ادامه داد: ما در اراک سالن استاندارد موسیقی نداریم، فرهنگسرای آئینه تنها سالن مناسب است که آن هم ظرفیت پایین دارد.

امینی راد انزوای هنرمندان استان را از معضلات کنونی موسیقی استان عنوان و ادامه داد: امروز بهترین هنرمندان استان در خانه نشسته اند و فعالیت آن ها معطوف به تدریس شده است.

این هنرمند اراکی اضافه کرد: البته هزینه های اجرای کنسرت از سالن تا عدم استقبال مردم در عرضه نکردن هنر این استادان موثر است ولی نباید اجازه داد تا هنر منزوی شود.

هنرمند متعلق به خودش نیست و نباید از دنیای هنر دور بماند

وی بیان کرد: هنرمند متعلق به خودش نیست و نباید از دنیای هنر دور بماند و باید به ارائه آثارش بیندیشد، هم اکنون استان بهترین نوازندگان و آهنگسازان را دارد ولی هرگز به فکر ارائه آلبوم و آثار خود نبوده اند.

امینی تاکید کرد: حرکت و پویایی هنرمند در ارتقا هنر موسیقی استان بسیار تاثیر دارد.

مسئول انجمن موسیقی استان مرکزی نیز با بیان اینکه موسیقی به دلیل تحولات و نظرات مختلف در طول تاریخ دچار تحول شده است، گفت: موسیقی هرگز نتوانسته جایگاه اصلی خود را در ایران پیدا کند.

رضا ربیعی برخی مشکلات موسیقی را در سطح ملی و برخی از مشکلات را مربوط به مجموعه استانی عنوان کرد و افزود:  مشکلاتی چون نبود سالن استاندارد و اجراهای بی برنامه کنسرت ها در استان مرکزی همه در سایه یک تیم تصمیم گیرنده واقعی حل خواهد شد.

وی ادامه داد: هم اکنون متولی اصلی هنر اداره کل فرهنگ و ارشاد استان است و در زمینه موسیقی شورای موسیقی متشکل از معاونت فرهنگی، رئیس اداره امور هنری و کارشناس موسیقی اداره فرهنگ و اراشد استان و دو تن از اعضای انجمن موسیقی تصمیم گیری می کنند.

ربیعی بیان کرد: با وجود اینکه تصمیم گیری با این شوراست ولی گاه دیده می شود عوامل خارجی بر تصمیم های آن تاثیر گذاشته و مصوبات شورا در نظر گرفته نشود.

چندماهی است که از شورا استعفا داده ام

وی با اشاره به استعفای خود از شورا گفت: به همین دلیل چندماهی است که به همین دلایل از شورا استعفا داده ام و شورا تصمیم هایش را بدون نظر من بعنوان مسئول انجمن اتخاذ می کند و البته در این مدت یکبار هم از من سئوال نشد علت استعفایت چه بود.

ربیعی ادامه داد: نظارت بر روی موسیقی به صورت کامل صورت نمی گیرد و هم اکنون شاهد هستیم که تهیه کننده با ذائقه و سلیقه خود برای یک کنسرت اقدام می کند و خارج از برنامه و با رابطه نه بر اساس ضابطه اقدام می کند. 

وی گفت: برگزاری یک کنسرت باید با مجوز ارشاد صورت بگیرد ولی هم اکنون ارگان های دیگر نیز بدون هماهنگی به برگزاری کنسرت اقدام می کنند.

مسئول انجمن موسیقی استان تصریح کرد: در حال حاضر در استان مرکزی فقط انجمن موسیقی و یک موسسه فرهنگی هنری اجازه برگزاری کنسرت های بالای 500 نفر را دارند ولی دیده می شود که تعدادی از افراد مجوز اجرای کنسرت را از موسسه های تهرانی که مجوز اجرا در کشور را دارند در ازای مبلغی می خرند.

ربیعی با تاکید بر اینکه هنرمندان بومی باید نقش پررنگ تری در تصمیم گیری های حوزه موسیقی استان داشته باشند، ادامه داد: پر واضح است که دیدگاه تهیه کنندگان با هنرمندان متفاوت است و مسئله مادی برای آن ها مهم تر از توسعه و ارتقا موسیقی است، نگاهی که مدتی است برموسیقی استان حاکم شده است.

حمایت از هنرمندان استان از سوی اداره ارشاد ضعیف است

وی با بیان اینکه حمایت از هنرمندان استان از سوی اداره ارشاد ضعیف است، اظهار کرد: در انتخاب گروه و اجرای کنسرت ها تهیه کننده حرف اول را می زند و برای همین موسیقی فاخر به حاشیه رانده شده است.

ربیعی ادامه داد: من بعنوان فردی که باید پاسخگوی هنرمندان باشم با این سئوال روبرو هستم که چرا ارشاد به جای حمایت از هنرمند از برنامه گذار پشتیبانی می کند و چرا برخی کارکنان ارشاد هنرمندان را به حاشیه رانده اند؟

وی با اشاره به اینکه تفاوت در نرخ بلیت یکی از معضلات موسیقی استان بود، افزود: تا چندی پیش به دلیل عدم نظارت درست هر موسسه ای به راحتی نرخ بلیت را به صورت اختیاری تعیین می کرد، حتی در مواردی این قمیت برای کنسرت های خارج از استان به 60 هزار تومان هم می رسید.  

ربیعی گفت: اما خوشبختانه مدتی است سازمان صنایع و معادن وارد شده و یک ناظر قبل از اجرا بر تعیین قیمت بلیت نظارت دارد به طوریکه ما در  چند هفته گذشته شاهد این بودیم که در یکی از کنسرت ها، مقداری از پول بلیت فروخته شده به مردم برگردانده شد.

وی افزود: یکی از دغدغه های اهالی موسیقی استان هزینه سلیقه ای بود که بنیاد تعاون نیروی انتظامی از هنرمندان استان برای تامین امنیت سالن می گرفت که در این خصوص با پیگیری های بعمل آمده از طریق استانداری بنا شد از این پس فرمانداری تعیین کننده این نرخ آن هم به صلاحدید باشد.

انجمن موسیقی استان مرکزی از سال 89 خودگردان شد

ربیعی در ادامه خاطرنشان کرد: انجمن موسیقی استان مرکزی از سال 89 خودگردان شده است یعنی باید هزینه های خود را از طریق برگزاری کنسرت ها یا به صورت مشارکتی با موسسه ها یا بعنوان برپاکننده تامین کند، در این خصوص تاکنون حمایت مادی از سوی ارشاد نشده است.

وی افزود: در حال حاضر 457 نفر در موسیقی استان فعال هستند که البته همین تعداد  می تواند سالن را برای اجراهای بومی پر کند و یک حرکت و حمایت باشد.

 مسئول انجمن موسیقی استان مرکزی ادامه داد: استان مرکزی در دو سال گذشته جزو استان های فعال درعرصه موسیقی بوده است و این نشان از علاقه و پتانسیل مخاطب دارد، بنابراین با نیازسنجی مناسب می توان عرصه فعالیت هنرمندان استان را فراخ تر کرد.

صدای موسیقی استان مرکزی در هیاهوی موسیقی هنرمندان ملی شنیده نمی شود هنرمندان جوان و با استعدادی که با حمایت مسئولان می توانند خوش بدرخشند و فرهنگ موسیقی اصیل ایرانی را به دنیا معرفی کنند اما این پتانسیل فرهنگی در استان مهجور مانده است.

شاید اینطور تصور شود که برگزاری کنسرت های متعدد دلیل بر توسعه این بخش بوده است؛ اما به جرات می توان گفت برگزاری بدون برنامه و حمایت بیش از اندازه از کنسرت های خارج از استان و انحصاری بودن برگزاری کنسرتها می تواند هنرمندان استان را به انزوا بکشاند، هنرمندانی که هنوز برای اجرا و عرضه کنسرت خود نیاز به هزینه شخصی دارند و هیچ حامی مالی چون شرکت های پوشاک و مواد غذایی و رستوران ها که در کنسرت های گروه های خارج از استان ظاهر می شوند، ندارند.

البته که نباید از نقش خود هنرمندان در این عرصه غافل شد؛ ولی هر تحرکی نیاز به نیروی محرکه دارد که بخش عظیمی از آن در برنامه ریزی و حمایت ارشاد و تعامل با این ارگان با هنرمندان شکل می گیرد.