آبی که از تالاب بین المللی اراک دریغ می شود/ کم شدن حق آبه تالاب نگرانی بزرگ برای محیط زیست

به گزارش خبرنگار مهر، تالاب میقان یکی از اکوسیستم های ویژه استان مرکزی در نزدیکی شهر اراک است. بیشترین شهرت این تالاب به دلیل وجود گونه های گیاهی و حضور پرندگان مهاجر است. فصل بهار فرصتی است برای بهره بردن از چشم انداز زیبای این تالاب اما تمام زیبایی های این زیست بوم ارزنده، این روزها در سایه زمزمه های کم شدن حق آبه آن به یک نگرانی بزرگ برای اهالی و دوستداران محیط زیست تبدیل شده است.

پس از کم آبی ها و زدن سد و بند بر روی حوزه های آبریز تالاب میقان، تصمیم بر این شد تا مشکل کمبود آب تالاب از طریق پساب فاضلاب شهر اراک تامین شود.

هرچند این طرح در زمان استاندار و مدیران دولت پیشین انجام می گرفت ولی گویا با تمام مخالفت های منطقی و به حق دوستداران زیست بوم تالاب، این طرح به طور جدی در حال پیگیری است و قرار است پساب فاضلاب شهر اراک در زمان مدیران دولت تدبیر و امید نیز به کشاورزان فراهانی فروخته شود.

به دلایلی چون بارش باران این روزها تالاب میقان روزهای پرآبی را پشت سر می گذارد ولی نگرانی اهالی محیط زیست از روزهای تابستان و کاهش حق آبه تالاب و هجوم دوباره ریزگردها به شهر اراک است.

مدیرعامل خانه سازمان های مردم نهاد استان مرکزی در این باره به خبرنگار مهر گفت: هم اکنون تالاب میقان به دلیل بارندگی ها و بالا رفتن مصرف آب توسط مردم شهر اراک و افزایش فاضلاب تقریبا تا 90 درصد آبگیری شده است.

به دلیل بالا بودن سطح آب هنوز حضور پرنده ها در این منطقه چشمگیر است

سیاوش آقاخانی با بیان اینکه به دلیل بالا بودن سطح آب در دریاچه تالاب هنوز حضور پرنده ها در این منطقه چشمگیر است، افزود: نزدیک به سه هزار پرنده در این روزها در تالاب حضور دارد که منظره های زیبایی را خلق کرده است.

وی با اشاره به اینکه برخی تصور می کنند دیگر مشکل کم آبی تالاب حل شده است، اظهار کرد: این وضعیت در چنین فصلی از سال و با توجه به بارش ها بسیار طبیعی است و اگر اینطور نبود باید باعث نگرانی می شد؛ در حالی که تابستان به دلیل تبخیر بالای تالاب دوباره با کمبود آب مواجه می شود.

وجود دو هزار چاه عمیق و غیرعمیق در منطقه

آقاخانی ادامه داد: به دلیل وجود سد و بندهای خاکی و سدهای کوچک آبخیزداری بر سر راه آبی که به طور طبیعی به تالاب می ریخت و وجود دو هزار چاه عمیق و غیرعمیق در منطقه، تالاب با مشکل کم آبی و خشکی مواجه شد.

وی گفت: این تالاب نیاز به تامین آب از طریقی دیگر داشت که به همین منظور پساب فاضلاب اراک به عنوان منبع دائمی و ثابت برای تامین آب تالاب در نظر گرفته شد.

آقاخانی پساب فاضلاب را تنها حق آبه تالاب عنوان و تصریح کرد: متاسفانه هم اکنون مشاهده می شود که برای همین پساب نیز برنامه ریزی ها و طرح هایی در حال پیگیری است و قرار است این آب به کشاورزی تعلق گرفته و مقدار حق آبه تالاب نیز کاهش یابد.

رعایت شدن حق آبه  تالاب تنها خواسته کنونی حفظ حیات تالاب

وی رعایت شدن حق آبه را تالاب تنها خواسته کنونی برای حفظ حیات تالاب دانست و اظهار کرد: با اجرای این طرح حق آبه تالاب از یک هزار لیتر در ثانیه به 150 تا 300 لیتر در ثانیه می رسد که بسیار ناچیز است.

آقاخانی ادامه داد: هرچند که هم اکنون با سرریز 700 لیتر پساب در ثانیه به تالاب با خشکی 70 درصد دریاچه در تابستان مواجه هستیم بنابراین 150 لیتر یعنی یک چهارم آب کنونی که یک تهدید مهم برای حیات تالاب بشمار می آید.

مدیرعامل سازمان های مردم نهاد استان توضیح داد: اگر بخشی از پساب ورودی به تالاب به کشاورزی تعلق بگیرد، طبیعی است که در سال های آینده با کاهش و خشکی بیشتر مواجه می شود و به علت بافت نمکی تالاب با طوفان ریزگرد سولفات سدیم مواجه خواهیم شد که یک فاجعه زیست محیطی است.

دکتر ابتکار در سفر خود به اراک بر آن تاکید داشت

آقاخانی با اشاره به تلاش موسسه های مردم نهاد و محیط زیست در خصوص رعایت حق آبه تالاب گفت: اهمیت این موضوع به حدی بود که دکتر ابتکار در سفر خود به اراک بر آن تاکید داشت و ما هم اکنون از وی می خواهیم که قول هایی را که در این خصوص دادند عملی کنند و این یک مطالبه جدی از وی است.

وی بیان کرد: نگرانی کنونی تنها گیاهان و پرندگان تالاب نیست بلکه حفظ اکوسیستم تالاب و جلوگیری از خشکی آن در ارتباط با سلامت و جان مردم اراک است.  

آقاخانی طرح انتقال پساب فاضلاب برای کشاورزی را طرحی غیرکارشناسی عنوان و تصریح کرد: استفاده از این پساب برای کشاورزی نامناسب است زیرا به دلیل دارا بودن فلزات سنگین در آن امکان تصفیه مناسبش وجود ندارد و محصولی که به وسیله آن آبیاری شده است، محصول سالمی نخواهد بود.

ممکن نیست آبی را به کشاورز فروخت و بعد برایش تعیین کرد که چه چیزی بکارد

مدیر موسسه زیست محیطی کیمیای سبز ادامه داد: توجیه مسئولین این است که این آب برای زراعت چوب و درختکاری بکار خواهد رفت؛ اما این ممکن نیست که آبی را به کشاورز فروخت و بعد برایش تعیین کرد که چه چیزی بکارد قطعا کشاورزان زیر بار این بخش نخواهند رفت.

آقاخانی دلایل اصلی تاکید مسئولین بر تخصیص حق آبه تالاب به کشاورزی را در دو مورد کلی دانست و افزود: مسئولین و مدیران فکر می کنند آب ورودی به میقان به کویر رفته و از بین می رود در حالیکه این آب علاوه بر حفظ تالاب آب های زیرزمینی منطقه را تقویت می کند.

وی ادامه داد: برنامه دیگر مسئولین استفاده بهتر از این آب و بهره گرفتن از آن در تولید است درحالی که طبق استاندارد محیط زیست استفاده از این پساب برای کشاورزی ممنوع است.

آقاخانی تاکید کرد: مشکل کمبود آب در کشاورزی باید با برنامه جامعی که اصلاح روش های آبیاری و تامین منابع جدید را به دنبال دارد، حل شود.

استفاده از سیستم نوین آبیاری به جای غرقابی

وی اضافه کرد: استفاده از سیستم نوین آبیاری به جای غرقابی، تغییر الگوی کشت و کشت محصولاتی که نیاز به آب کمتری دارند و اصلاح الگوی مصرف آب در جامعه، کارهایی است که می توان برای مواجهه با کمبود آب پیش برد، نه اینکه آب حیاتی و مورد نیاز یک منطقه را به منطقه دیگری برد.

آقاخانی گفت: پساب فاضلاب تنها منبع تامین آب در تالاب میقان است و با از دست دادن منابع طبیعی آب با احداث سد و بندها، این تنها منبع مصنوعی باید با حساسیت بیشتری حفظ شود.

رعایت حق آبه تالاب ها یک قانون است

یکی از اعضای فعال موسسه زیست محیطی سبز اندیشان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: رعایت حق آبه تالاب ها یک قانون است و باید هر ساله از رودخانه ها و آبریزهای منتهی به تالاب و همچنین فعالیت های کشاورزی، عمرانی و صنعتی بخشی به عنوان حق آبه به تالاب تعلق بگیرد و تالاب میقان نیز از این قاعده مستثنی نیست.

محمدرضا خالقی افزود: بر سر راه حوزه آبریز میقان، بندها و سدهای خاکی چون دین کبود، نوازن و سنجان زده شده است که آبی را که از طریق آن ها به تالاب می رسیده را به حداقل رسانده است.

وی تاکید کرد: خشکسالی، سدسازی، احداث چاه های عمیق و غیرعمیق تعادل آبی در تالاب را به هم زده، بنابراین ورودی آب به تالاب کافی نیست و به دلیل تبخیر بالا، تالاب در بیشتر اوقات سال خشک است.

برداشت بی رویه سولفات سدیم از دیگر عوامل خشکی تالاب

خالقی برداشت بی رویه سولفات سدیم را از دیگر عوامل خشکی تالاب عنوان و ادامه داد: این امر موجب شده که در مکان های استخراج سولفات، استخرهایی پدید بیاید  و آب تالاب وارد آن شده و کم کم تبخیر شود.

وی با بیان اینکه تالاب برای ادامه حیات به آب نیاز دارد، افزود: هم اکنون به دلیل بارش وضعیت تالاب مساعد است اما خیس نگه داشتن سطح تالاب در تمام طول سال در وضعیت خشکسالی کنونی و کم آبی، چالشی جدی است.

خالقی ادامه داد: نزدیک به سه سال است که پساب تصفیه خانه اراک که البته نیمی از آن نیز تصفیه نمی شود وارد تالاب می شود و در کنار تمام خسارت های وارده تنها منبع دائمی آب تالاب محسوب می شود.

آب ورودی برای حیات تالاب میقان در سال باید 31 میلیون مترمکعب باشد

این فعال محیط زیست با اشاره به تاکید دکتر ابتکار بر نگاه کارشناسی و توجه به پساب ورودی به تالاب گفت: طبق گفته مدیر کل محیط زیست استان آب ورودی برای حیات تالاب میقان در سال باید 31 میلیون مترمکعب باشد که این برابر با سرریز تمام پساب فاضلاب شهر به تالاب است.

خالقی خاطرنشان کرد: هرچند تالاب باید حیات طبیعی داشته باشد و از طریق سیلاب ها آب مورد نیازش تامین شود، اما با شرایط کنونی و وجود سدهای خاکی بر سر راه تالاب، پساب تنها منبع و آخرین راه نجات تالاب است.

وی با بیان اینکه فعالان و دوستداران محیط زیست و تالاب میقان به دنبال آب شیرین و گرم برای تالاب نیستند، افزود: هرچند آب ورودی پساب به دلیل گرمی و شیرین بودند موجب برهم زدن اکولوژیک تالاب شده و همین باعث سبز بودن گیاهان در فصل سرما و به تبع آن ماندگاری پرندگان مهاجر و غافلگیری آن ها از سرما و یخ زدگی در زمستان گذشته شد.

اعتبار طرح برای انتقال پساب ورودی به میقان به دشت های فراهان آغاز شده

خالقی با انتقاد از طرحی که به دنبال توقف و کاهش ورود پساب به تالاب است، اظهار کرد: هم اکنون اعتبار طرح برای انتقال پساب ورودی به میقان به دشت های فراهان آغاز شده که از لحاظ زیست بومی طرح درستی نیست.

وی ادامه داد: این طرح از لحاظ بهداشتی و اجتماعی نیز اشکال دارد زیرا از طرفی این آب به طور کامل تصفیه نمی شود و برای آبیاری مناسب نیست، همین طور کشاورزی که بابت آب پول داده هرگز زیر بار طرح های جهاد کشاورزی برای تعیین کاشت محصول نخواهد رفت.

خالقی گفت: هم اکنون پساب فاضلاب اراک متولیان مختلفی در بخش های کشاورزی، زیباسازیِ شهرداری، صنعت و.. پیدا کرده است و هربخشی سهم خود را از آن می خواهد.

وی ادامه داد: نبود دید جامع اکوسیستمی نسبت به یک پدیده زنده چون تالاب، اصلی ترین مشکلی است که تالاب را تهدید می کند.

تالاب هنوز زیبایی های بهاره خود را دارد

خالقی گفت: با تمام این ها تالاب هنوز زیبایی های بهاره خود را دارد و منطقه ای مناسب برای پرنده نگری و عکاسی است، هرچند باید در تقویت اکوتوریست تالاب و فرهنگ سازی در جهت گردشگری مسئولانه و سالم تلاش بیشتری کرد.

تالاب میقان با تمام جذابیت های بهاری، پرواز پرندگان و دریاچه ای پر از آب، اوقات خوشی را برای طبیعت گردان مهیا کرده، اما همین آرامش و زیبایی در گرو تامین آب و کم نشدن حق آبه تالاب میقان است که سالهاست به طور طبیعی از آن محروم شده است.

ارزش گذاری زیست محیطی درست برای تالاب هادر گرو مشارکت مردم و مسئولین است، قطعا هزینه هایی که در آینده برای احیای تالاب میقان و نجات آن از خشکی داده خواهد شد، ده ها برابر بیشتر از سود تولید کشاورزی خواهد بود که امروز بابتش حق آبه میقان مصادره شده است.

......................

گزارش: سمیه انصاری فر