دولت توافق ملی فلسطین؛ آشتی تاکتیکی یا توافقی راهبردی؟

اختلاف و دودستگی میان فلسطینی ها همواره یکی از موانع بر سر تحقق آرمانهای ملت فلسطین بوده است. آمریکا و رژیم صهیونیستی از طرفهایی هستند که نهایت استفاده را این اختلافات کرده اند و هر گاه که این دو در راستای وحدت تلاش کرده اند آمریکایی ها و صهیونیستها کارشکنی ها خود را آغاز کرده اند.در سایه اختلافات میان فلسطینی ها رژیم صهیونیستی به شهرک سازی و تغییر بافت جمعیتی ادامه داده و مسجد الاقصی و دیگر مقدسات را تهدید کرده است.

اختلافات میان حماس و فتح هفت سال پیش به اوج خود رسید. اختلاف نظر بین این دو گروه عمده فلسطینی سرانجام به درگیری مسلحانه آنها در نوار غزه و اخراج ماموران تشکیلات خودگردان فلسطینی از این بخش از اراضی فلسطینی در ژوئن سال ۲۰۰۷ منجر شد و سرزمین های فلسطینی در کرانه باختری و نوار غزه را عملا تحت اداره دو «دولت» متفاوت قرار داد. در واقع سازمان آزادیبخش فلسطین در کرانه باختری رود اردن و حماس در غزه کنترل مطلق را در دست گرفتند. اختلاف این ها بر سر کیفیت بازگرداندن سرزمین های اشغالی می باشد.

تشکیلات خود گردان به ویژه فتح و گروه هایی که از سال 1990 وارد مذاکره شدند و پیمان اسلو را امضا کردند، تصور می کردند که با روش های دیپلماتیک می توانند بخشی از سرزمین اشغالی را بازگرداند. حماس، جهاد اسلامی، کلیه گروه های جهادی، حتی جنبش خلق و انتفاضه و دهها گروه اسلام گرا و ملی گرا فلسطینی منشعب شده از فتح و غیره، این ها در این طرف قرار داشتند و اعتقادشان بر این بود که رژیم صهیونستی گاهی با جنگ و گاهی با روش های نرم سعی می کند سرزمین را برای همیشه در اختیار بگیرد. لذا این فریب را نباید خورد و این اتفاق همانطور که دیدیم به تنش های بالایی رسید.

در این دوران کشورهای منطقه از جمله مصر بر اوضاع فلسطینی ها تاثیر گذار بودند. در دوره رژیم حسنی مبارک این رژیم سیاست خصمانه علیه دولت غزه داشت و در محاصره رژیم صهیونیستی علیه ساکنان این منطقه با آن همسویی می کرد.با شروع حوادث بهار عربی در سال 2011 این دو به تکاپو افتادند تا مانع از خشم توده های فلسطینی که از دودستگی به تنگ آمده بودند شوند.با روی کار آمدن اخوان المسلمین در مصر پس از انقلاب ژانویه 2011 اوضاع به نفع غزه تغییر پیدا کرد. در همین دوره زمزمه های توافق میان حماس و فتح آغاز شد. در نشستی که به نشست قاهره معروف شد هیئت‌های دو طرف در این نشست در مورد مسائل زیر به توافق رسیدند:

1-  هماهنگی با رئیس شورای ملی فلسطین برای دعوت از کمیته تهیه قانون انتخابات شورای ملی جهت برگزاری نشست طی یک هفته از این تاریخ به منظور بررسی موارد غیر قابل حل در قانون و ارائه سند نهایی پس از توافق بر سر آنها به کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین جهت تصویب آن طی یک هفته.

2- صدور فرمان رئیس کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین درباره تشکیل کمیته انتخابات شورای ملی در خارج با توافق با همه گروه‌ها طی یک هفته از زمان تصویب قانون انتخابات توسط کمیته اجرایی، به منظور آغاز فعالیت این کمیته به محض تشکیل آن.

3- تشکیل دادگاه انتخابات شورای ملی فلسطین با همان سازوکار تشکیل دادگاه انتخابات مجلس قانونگذاری و صدور فرمان رئیس کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین در این باره.

4- توافق طرفین برای رایزنی درباره تشکیل دولت وفاق ملی فلسطین به ریاست «محمود عباس» بر اساس توافقنامه قاهره و اعلامیه دوحه به گونه‌ای که ظرف مدت 3 ماه از زمان تشکیل این دولت، انتخابات برگزار شود.

5- اقدام عباس به صدور فرمان تشکیل دولت وفاق ملی و فرمان تعیین زمان برگزاری انتخابات پس از گذشت 3 ماه از زمان تشکیل دولت.

پس از این توافق حوادث زیادی بر طرفین به ویژه دولت  غزه گذشت زیرا محمد مرسی که به مثابه حامی آنها محسوب می شد از قدرت کنار زده شد و حماس در مصر به شدت زیر فشار قرار گرفت.

طی هفته های گذشته تلاش های گروههای فلسطینی برای وحدت قوت گرفت و به امضای توافق میان طرفین منجر شد.عواملی که در شکل گیری این تحولات موثر بود حوادث منطقه ای از جمله حوادث سوریه و مصر، آشکار شدن خلف وعده های رژیم صهیونیستی و تعهداتی که نسبت به تشکیلات خودگردان داشت.

 مذاکرات سازش نتیجه ای برای فلسطینی ها به دنبال نداشت اکثر اعضای تشکیل خودگردان به ویژه شخصیت های ملی گرا از اینکه نه تنها فرصتی برای بازگشتن سرزمین فلسطین پیش نیامده است، بلکه روند سازش موجب شده است که فرصت را برای رژیم صهیونیستی آماده تر کند نگران هستند. رژیم صهیونیستی با سرعت بیشتر ماهیت و هویت فلسطین را با ساختن شهرک های جدید  و توسعه شهرک های قبلی تغییر می دهد. اینها خطر بزرگی است. چرا که یکباره ممکن است فلسطینی ها با این اختلافات متوجه شوند اصلا سرزمینی باقی نمانده است. مذاکرات میان امریکا و صهیونیست ها و تشکیلات خود گردان در جریان بوده است که البته  حماس از این مذاکرات حمایت می کرده است. اما این مذاکرات  به نقطه ای رسید که رژیم صهیونستی همان دو دولت را نپذیرفت.

 در زمان بوش تمام چارچوب ها و معیار دو دولت مشخص شد، اما صهیونیست ها نپذیرفتند در کرانه باختری دولت فلسطین و مناطق 1948 در اختیار صهیونیست ها باشد. بلکه  صهیونیست ها اراضی تحت اشغال خود را توسعه دادند. همین الان همه اقداماتی را که انجام می شود با یک ترفند رژیم صهیونستی به نفع آنها تغییر پیدا می کند. لذا سیاست این رژیم هیچ تغییری نکرده است. در همین منطقه نیز صدها شرکت و توسعه شهرک های دیگر و دیوار حائل وجود دارد که در واقع اصلا سرزمینی برای فلسطینی ها نمانده است. در فرمول دو دولت که در حال پیاده شدن است، اصلا سرزمینی نیست که فلسطینی ها بخواهند در ان دولت شکل بدهند. همین دو دولتی را که فلسطینی ها پذیرفتند به نتیجه نرسید. این ناکامی تشکیلات خودگردان بوده است که مجددا با حماس در کنار هم نشسته اند.

دولت توافق ملی به این شکل ظهور پیدا کرد که هیئت جنبش فتح متشکل از «عزام الاحمد»، «مصطفی البرغوثی»، «بسام الصالحی»، «جمیل شحاده» و «منیب المصری» با هیأت حماس متشکل از «موسی ابومرزوق»، «اسماعیل هنیه» و «غازی حمد» توافقنامه آشتی موسوم به اعلامیه الشاطئ را امضا کردند که مفاد آن شامل:

 1-تاکید بر پایبندی به تمامی آنچه در توافقنامه قاهره و الحاقیه‌های آن و توافقنامه دوحه ذکر شده است و همچنین مرجعیت قرار دادن این توافقنامه‌ها.

2- محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین رایزنی درباره تشکیل دولت توافق ملی از تاریخ اعلام شده آغاز و طی مدت زمان قانونی که ۵ هفته تعیین شده است، با استناد به توافقنامه قاهره و اعلامیه دوحه تشکیل این دولت را اعلام می‌کند.

3- بر همزمانی برگزاری انتخابات مجلس قانونگذاری، ریاستی و شورای ملی تاکید شد و عباس مامور تعیین زمان برگزاری انتخابات پس از رایزنی با گروه‌های ملی است و مقرر شد انتخابات پس از گذشت حداقل ۶ ماه از زمان تشکیل دولت، برگزار شود همچنین مقرر شد این موضوع در نشست آتی کمیته فعال سازی سازمان آزادی بخش فلسطین بررسی و اقدامات لازم برای برگزاری آن انجام شود

4- توافق بر سر تشکیل کمیته فعال سازی و توسعه سازمان آزادی بخش فلسطین به منظور اجرای ماموریت‌های این کمیته طی مدت ۵ هفته از تاریخ تشکیل آن ، حاصل شد و همچنین تداوم برگزاری نشست‌های این کمیته مورد تاکید قرار گرفت

5- کمیته آشتی جمعی؛ ازسرگیری فوری فعالیت کمیته آشتی جمعی و کمیته‌های فرعی آن با استناد به مفاد توافقنامه قاهره

6- تاکید بر اجرای مفاد توافقنامه در خصوص پرونده آزادی‌های عمومی و دعوت از کمیته آزادی‌های عمومی در کرانه باختری و نوار غزه برای ازسرگیری فوری فعالیت‌های خود و اجرای تصمیمات

7- توافقات قبلی در خصوص از سرگیری فعالیت‌های مجلس قانونگذاری مورد تاکید قرار گرفت.

بر اساس این توافق رایزنی درباره اسامی وزیران کابینه توافق ملی فلسطین آغاز شد که در نتیجه نخست وزیر و اعضای کابینه توافق ملی شامل رامی الحمد الله نخست وزیر و وزیر کشور، زیاد ابوعمرو معاون نخست وزیر و وزیر فرهنگ، محمد مصطفی معاون نخست وزیر و وزیر اقتصاد، شکری بشاره وزیر دارایی و برنامه ریزی، ریاض المالکی وزیر امور خارجه، سلیم السقا وزیر دادگستری،عدنان الحسینی وزیر امور قدس، رولا معایعه وزیر گردشگری، جواد عواد وزیر بهداشت، خوله الشخشیر وزیر آموزش و پرورش، علام موسی وزیر ارتباطات و حمل نقل،مفید الحساینه وزیر مشاغل عمومی و مسکن، شوق العیسه وزیر کشاورزی و امور اجتماعی و اسیران، هیفاء الاغا وزیر زنان، مامون ابو شهلا وزیر کار، نایف ابو خلف وزیر حکومت محلی،یوسف دعیس وزیر اوقاف در برابر محمود عباس سوگند یاد کردند.

همچنین علی ابودیاک به عنوان دبیر کل کابینه با درجه وزیر انتخاب شد. این درحالی است که رژیم صهیونیستی به سه وزیر غزه را اجازه حضور در مراسم سوگند نداد.

هیفا الاغا وزیر زنان کابینه توافق ملی فلسطین

مفيد الحساينة وزی مشاغل عمومی و مسکن

سليم السقا وزیر دادگستری دولت توافق فلسطین

مأمون ابو شهلا وزیر کار کابینه دولت توافق

شکاف در صفوف صهیونیستها پس از سوگند دولت توافق ملی

درحالی که سیاستمداران راست افراطی رژیم صهیونیستی دولت وفاق ملی را دولت تروریستها دانستند اما چپ های این رژیم خواستار صبر در برابر این کابینه شدند.

یائیر لبید وزیر دارایی رژیم اسرائیل اعلام کرد: باید مدتی صبر کرد و این دولت را مورد ارزیابی قرار داد و از واکنش های شتابزده پرهیز کرد و باید به گونه ای عمل کرد که دوباره حماس به زبان گلوله روی نیاورد.

اما اوری آرئیل وزیر مسکن این رژیم گفت: تشکیل دولت فلسطین نتیجه شکست کشاندن مذاکرات از سوی فلسطینی هاست امروز ابومازن با قاتلان اسرائیلی ها توافق کرده است و نشان داد که علاقه با صلح با اسرائیل ندارد.باید شهرک سازی معلق شده فعال شود و واکنشی کوبنده داده شود.

دانی دنون معاون وزیر جنگ رژیم صهیونیستی نیز موضع مشابه آرئیل اتخاذ کرد و این دولت را حامی تروریست معرفی کرد.

زهافا گولوون رهبر میرتز خواستار فرصت برای توافق سیاسی شد و پرهیز از واکنش انفعالی که با منافع اسرائیل در تعارض باشد شد.

نفتالی بنت وزیر اقتصاد رژیم صهیونیستی و رئیس حزب خانه یهود نیز به دولت توافق ملی حمله کرد و آن را حکومت تروریستها خواند. وی گفت: زمان دفاع به پایان رسیده است و باید موضع هجومی اتخاذ کنیم.

آویگدور لیبرمن خواستار صبر و پرهیز از مواضع تند از سوی دیگران شد.

همزمان با اعلام تشکیل دولت وفاق ملی فلسطین رژیم صهیونیستی از نگرانی خود از به رسمیت شناخته شدن آن، پرده برداشت.   

بر این اساس "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر این رژیم از جامعه جهانی خواست دولت وفاق ملی فلسطین را به رسمیت نشناسند. این در حالی است که دولت جدید فلسطین متشکل از وزیران جنبش های حماس و فتح به چندین سال اختلاف بین گروه های فلسطینی پایان می دهد.

نتانیاهو در نشست امروز خود با اعضای کمیته روابط خارجی و دفاع کنیست رژیم صهیونیستی بیش از همه از رویکرد اتحادیه اروپا در قبال فلسطین ابراز نگرانی کرد. وی گفت دولت های اروپایی در حالی که حمله علیه یهودیان در بروکسل را محکوم می کند، به تشکیل دولت وحدت فلسطینی نیز روی خوش نشان می دهد.

به ادعای نخست وزیر رژیم صهیونیستی در دولت جدید فلسطین حماس حضور دارد که از نظر این رژیم یک گروه تروریستی است. از این رو همپیمانان غربی تل آویو نباید این دولت را به رسمیت بشناسند.

تماس تلفنی ابومازن با محمود عباس

پس از مراسم سوگند ابومازن به طور تلفی با اسماعیل هنیه معاون رئیس دفتر حماس گفتگو و از تلاش های وی برای پایان دودستگی تقدیر کرد.

واکنش حماس و جهاد اسلامی

اما هنوز ساعتی از مراسم سوگند کابینه توافق ملی نگذشته بود که صلاح البردویل عضو حماس از اظهارات رامی الحمدالله و اینکه وزارت اسیران به هیئت اسیران تقلیل پیدا کرده است انتقاد کرد و آن را کودتا علیه آشتی خواند و افزود: الحمدالله هنگامی با زبان سیاسی به دور از توافق سخن گفت دو موضوع را زیر سئوال برد نخست اینکه وی از برنامه سیاسی سخن گفت و دیگر اینکه وزارت اسیران را لغو و آن را به هیئت تبدیل کرد و وزارت اسیران را به سایه برد و این نشان دهنده نیات خوبی نیست.

در همین حال مامون ابو شهلا که به عنوان وزیر کار در کابینه توافق ملی انتخاب شده است به علت مغایرت با تخصص خود از پذیرفتن این سمت خودداری کرد.

خالد البطش عضو جنبش جهاد اسلامی ضمن استقبال از تشکیل دولت توافق ملی آن را سرآغازی برای پایان اختلافات و پشت سرگذاشتن تاریخ سیاه ملت فلسطین که پوششی برای ادامه جنایات صهیونیستها بود است.

از برآیند وقایع تشکیل دولت توافق فلسطین می توان اینگونه استنباط کرد که دولت توافق ملی گرچه افق جدیدی را پیش روی فلسطینی ها می گشاید اما واقعیت این است که توافقات فلسطینی همواره شکننده بوده است و زیاد دوام نمی آورد. گواه این مدعا را می توان در موضع گیری صلاح البردویل عضو حماس و نیز کناره گیری وزیری از غزه از دولت توافق ملی دانست. مسئولان فلسطینی بارها با یکدیگر توافق کرده اند اما هنوز جوهر توافق خشک نشده است اقدامی مغایر با آن انجام داده اند. در گذشته هنگامی که توافق قاهره رخ داد دولت تشکیلات خودگردان برخی از اعضای حماس را در کرانه باختری بازداشت کرد.

به عبارت دیگر می توان گفت که اعتماد لازم هنوز میان فلسطینی ها به وجود نیامده است و با وجود اینکه در برابر دوربین های تلویزیونی لبخند می زنند و دستان یکدیگر را خیلی محکم می فشارند اما دیدگاه واقعی نسبت به یکدیگر ندارند. جدای از آن نگرش متفاومت مسئولان را نیز نباید از یاد برد زیرا مسئولانی که در کرانه باختری و رام الله هستند همواره مذاکره و سازش را ترجیح داده اند اما مسئولانی که در غزه به سر می برند چندان با سازش با رژیم صهیونیستی اعتقادی ندارند به ویژه که حماس اعلام کرده است که هرگز اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد هر چند که از تنش با رژیم صهیونیستی نیز استقبال نمی کند. به هرحال باید منتظر روزهای آتی بود تا سیر حوادث مسیر فلسطینی ها را به کدام سمت و سو هدایت می کند و کابینه توافق تا چه اندازه توافق و تفاهم را میان فلسطینی ها تقویت می کند.

عباس پس از تشکیل دولت وفاق اعلام کرده که این دولت به کلیه پیمانهای قبلی با اسرائیل پایبند است. این به معنی این است که دولت وفاق ملی به طور ضمنی اسرائیل را به رسمیت می شناسد. این موضوعی است که چالش اساسی برای حماس به شمار می رود. در واقع مشروعیت حماس و پایگاه اجتماعی آن نزد فلسطینیان بر اساس پایبندی به مقاومت و عدم به رسمیت شناختن اسرائیل استوار است. به نظر می رسد در صورتی که دولت وفاق ملی بتواند به کار خود ادامه بدهد احتمال انشقاق در حماس وجود دارد که در چنین صورتی وضعیت دولت وفاق و صف بندی گروههای فلسطینی وارد دور جدیدی خواهد شد.

....................

فرزاد فرهاد توسکی