ژانر فیلم

خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: سازمان توسعه سینمایی سوره می‌کوشد تا علاوه بر حضور موثر در بخش تولید و اکران آثار سینمایی، در حوزه اندیشه و تولید فکر با توجه به کمبودهای فاحش و قابل ملاحظه سینمای ایران، گام‌هایی موثر بردارد. توجه به ضرورت تعریف بنیان‌های فکری و عقیدتی و پر کردن جای خالی منابع علمی و آکادمیک شایسته برای استفاده سینماگران هدفی است که سازمان توسعه سینمایی سوره در پی تحقق آن است. سینمای ایران در دهه چهارم حیات نظام جمهوی اسلامی بیش از هر چیز به تقویت حوزه اندیشه و طرح مسائل عقیدتی و تئوریک و پاسخ‌گویی به آن‌ها در پرتوی سیاست‌گذاری‌های فرهنگی این نظام دارد.

کتاب «ژانر فیلم» اثر بری لنگفورد، نخستین اثر از مجموعه‌کتاب‌های سینمایی است که سازمان توسعه سینمایی سوره چاپ می‌کند و با توجه به تعاریف و اهداف ذکر شده، می‌کوشد فقدان منابع مکتوب را در این زمینه تخصصی جبران کند.

ژانر، واژه‌ای فرانسوی به معنای نوع یا گونه در همه سطوح فرهنگ فیلم به کار برده می‌شود؛ در تولید فیلم، در تبلیغات و بازار فیلم، و نیز در مطالعات سینمایی دانشگاهی. اما معنا و مفهوم آن در هیچ‌یک از آن‌ها یکسان نیست. در سطحی عمیق‌تر ژانر انگاره‌ای نامشخص و مبهم باقی می‌ماند که به طرز گیج‌کننده‌ای در هیچ تعریفی نمی‌گنجد و از نظر فلسفی آرمان‌گرایانه است. کتاب پیش‌رو تلاش دارد نشان دهد که، به رغم وجود چنین مشکلاتی، ژانر کماکان ابزاری ضروری و مهم برای فهم نحوه تولید و مصرف گونه‌های مختلف فیلم و نیز رابطه بسیاری گسترده آن‌ها با فرهگ و جامعه در اختیار ما قرار می‌دهد.

کتاب «ژانر فیلم» علاوه بر فهرست نمایه، منابع و فیلم‌شناسی‌اش، دارای 3 بخش اصلی و 12 فصل با این عناوین است: بخش اول (الگوهای کلاسیک) شامل فصل‌های «وسترن: ژانر و تاریخ»،‌ «موزیکال: ژانر و فرم»، «فیلم جنگی: ژانر و ملت»، «فیلم گانگستری: ژانر و جامعه». بخش دوم (فانتزی‌های مرحله گذار) شامل فصل‌های «سینمای وحشت» و «فیلم علمی - تخیلی» و بخش سوم (ژانرهای پساکلاسیک) شامل فصل‌های «فیلم نوآر»، «اکشن بلک‌باستر»، «ژانر: شکستن چارچوب‌ها» و «نتیجه‌گیری: ترا ـ ژانر».

دو فصل ابتدایی کتاب هم در مقدمه و پیش‌درآمد آن قرار دارند و به این ترتیب هستند: «چه کسی به ژانر نیاز دارد؟» و «پیش از ژانر: ملودرام». پشت جلد این کتاب، چند جمله زیر درج شده است:

این گشت کوتاه در ویدئوکلوپ محله ما، بیش از هرچیز، بیانگر آن است که ژانر بیش از آن‌که یک حقیقت باشد یک فرایند است،‌ فرایندی که در آن دیدگاه‌ها،‌ نیازها، و علایق متفاوت می‌توانند به نتایج بسیار متنوع و پیش‌بینی‌نشده‌ای منجر شوند و در عمل نیز چنین می‌شود. ژانرها نه زاده، بلکه ساخته می‌شوند.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

یکی دیگر از عناصر بسیار تاثیرگذار تثبیت موقعیت اسپیلبرگ به عنوان یک فیلمساز مولف «بسیار جدی» ژانر تاریخی در پی موفقیت عظیم فهرست شیندلر بود. به گفته داهرتی (4 ـ 303: 1999) در فیلم‌های اسپیلبرگ، که جایگاه بسیار ویژه و یگانه‌ای در میان «بچه‌های سینما» دارد، حتی پیش از فهرست شیندلر اشاره‌ها و ارجاع‌های متعددی به جنگ دیده می‌شود. علاوه بر این، از همان دوران جوانی اسپیلبرگ، جنگ یا تصویر جنگ، که توسط تلویزیون خلق و ترویج داده می‌شود، نقشی اساسی در تخیل خلاقانه او داشته که از طریق رویکرد اسطوره‌ای شخصی اسپیلبرگ با دقت و ممارستی طاقت‌فرسا برجسته شده است.

قصه جنگی نجات سرباز رایان به شکل غیرمعمولی در یک چارچوب آشکارا گذشته‌نگر روایت می‌شود: فیلم با تصویر یک مرد مسن آغاز می‌شود (در صحنه‌های پایانی فیلم، در بازگشت به او در می‌یابیم که همان سرباز رایان است) که در گورستان بزرگ سربازان کشته‌شده در جنگ به آرامی و با دشواری پیش می‌رود و در برابر یکی از هزاران سنگ قبر زانو می‌زند. دوربین آرام به روی چهره غمگین و اندوهگینش می‌رود، سپس قطع می‌کند به «ششم ژوئن، 1944» و بلافاصله پس از آن ستایش‌شده‌ترین بخش نجات...، یعنی فصل بیست و پنج دقیقه‌ای درخشان و خیره‌کننده پیاده شدن متفقین در ساحل اوهاما.

این کتاب با 616 صفحه، شمارگان 2 هزار و 500 نسخه و قیمت 21 هزار و 900 تومان منتشر شده است.