ترکیه، لحظه ای تاریخی و سکوت خبری/ گذار از سیستم پارلمانی به ریاست جمهوری

انتخابات ریاست جمهوری ترکیه از ساعت هشت صبح امروز به وقت استانبول آغاز شده و تا این لحظه رسانه های این کشور و دیگر کشورها فقط به آغاز این انتخابات اشاره کرده و خبر دیگری در مورد اینکه وضعیت مشارکت مردم در پای صندوق های رای به چه شکل است منتشر نشده است.

دلیل این سکوت خبری آن است که بر اساس قوانین موجود در ترکیه رسانه های این کشور تا ساعت پایان انتخابات و اعلام نتایج نمی توانند خبری را در خصوص انتخابات مخابره کنند.

در این میان به غیر از خبر آغاز انتخابات تنها مطلبی که در مورد انتخابات ترکیه منتشر شده اظهارتی است که "رجب طیب اردوغان" نخست وزیر ترکیه، پیش از آغاز انتخابات بیان کرده و انتخابات امروز را لحظه ای تاریخی برای ترکیه توصیف کرده است.

این اولین باری است که مردم ترکیه بصورت مستقیم اقدام به انتخاب رئیس جمهور کشورشان می کنند. پیش از این انتخاب رئیس جمهور بر عهده پارلمان بود. با انتخاب رئیس جمهور از سوی مردم قرار است سیستم حکومتی در ترکیه نیز تغییر کرده و از سیستم پارلمانی به ریاست جمهوری درآید یعنی پس از این رئیس جمهور قدرت اصلی در ترکیه خواهد بود.

در انتخابات امروز 53 میلیون نفر از مردم ترکیه واجد شرایط رای دادن هستند و 160 هزار حوزه رای گیری نیز برای این رقابت ها تعیین شده است. گفته می شود نتایج انتخابات ساعاتی بعد از پایان رقابت ها اعلام می شود اما با این وجود کمیسیون مستقلی که در امر انتخابات ترکیه فعال باشد وجود ندارد.

فهرست اولیه و موقت نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ترکیه 17 تیر ماه منتشر شد و فهرست نهایی نامزدهای این انتخابات نیز 20 تیر اعلام شد. انتخابات امروز دو مرحله‌ای بوده و در روزهای 10 و 24 آگوست (19 مرداد و 2 شهریور) برگزار خواهد شد. در رقابت های امروز سه نامزد شانس خود را برای ورود به کاخ کامچایا (کاخ ریاست جمهوری) آزمایش می کنند.

این سه نامزد عبارتند از: "رجب طیب‌ اردوغان" نخست وزیر کنونی ترکیه و رئیس حزب عدالت و توسعه، "صلاح‌الدین دمیرتاش" رئیس حزب دموکراتیک خلق‌ (حزب صلح و دموکراسی سابق) و "اکمل‌ الدین احسان‌ اوغلو" کاندیدای مستقل و دبیر کل سابق سازمان همکاری اسلامی.

بر اساس این گزارش، پیش بینی ها حکایت از شانس بالای اردوغان برای پیروزی در رقابت های امروز دارد. دور اول انتخابات ریاست جمهوری ترکیه امروز یکشنبه (۱۰ اوت / ۱۹ مرداد) برگزار می‌شود و در صورتی که هیچ‌یک از نامزدها اکثریت آراء را به خود اختصاص ندهد، انتخابات رئیس جمهوری بین دو نفر اول در تاریخ (۲۴ اوت ۲ شهریور) برگزار خواهد شد.

چه کسی پیروز می شود؟

هرچند در این انتخابات بسیاری از مردم ترکیه اعتقاد دارند نخست وزیر کنونی یعنی اردوغان با کسب اکثریت آراء راهی کاخ چانکایا خواهد شد ولی احسان‌ اوغلو کاندیدای مشترک احزاب سکولار، ملی‌گرا، دموکرات و حتی تا حدودی اسلام‌گرا رقیبی مهم برای اردوغان است. کردها نیز از دمیرتاش حمایت می‌کنند.

برخی از سیاستمداران در ترکیه اعتقاد دارند دمیرتاش و کردها در این انتخابات به دنبال نشان دادن وزن خود هستند و اگر اردوغان وعده‌های لازم را به کردها بدهد کردها به اردوغان رای خواهند داد. هرچند اردوغان هنوز به صورت مشخص درباره کردها اظهار نظری نکرده اما به طور کلی گفته است تمامی شهروندان اعم از کرد و ترک از حقوق مساوی برخوردار خواهند بود.

با توجه به رویدادها و حوادث مهمی که در آن سوی مرزهای ترکیه با عراق و سوریه رخ می‌دهد، انتخابات ریاست جمهوری کنونی در کانون توجه افکار عمومی جهان قرار گرفته و احتمال استقلال کردهای عراق نیز از جمله چالش های آینده رئیس جمهور بعدی ترکیه خواهد بود.

با وجود اعتراضات سال ۲۰۱۳ جوانان و لیبرال‌های طبقه متوسط که از حکومت اردوغان ناراضی هستند، و همچنین مجموعه‌ای از اتهامات فساد اداری و مالی و بروز اختلاف با متحدان اسلامی سابقش فتح الله گولن، بنظر می‌رسد به میزان محبوبیت اردوغان لطمه‌ای وارد نشده چون حزب او در ماه مارس در انتخابات منطقه‌ای به راحتی برنده شد.

تقریبا در همه نظرسنجی هایی که تا پیش از پنجشنبه گذشته منتشر شدند،  اردوغان با ۱۰ تا ۳۰ درصد از احسان‌ اوغلو که در جای دوم قرار داشت، پیش بود. بعد از روز پنجشنبه نظرسنجی ها اجازه انتشار نداشتند. طبق اکثر پیش بینی ها،  اردوغان می‌تواند در همان دور اول انتخابات را ببرد. در این میان رسانه‌های ترک هم به‌نفع اردوغان موضع می‌گیرند. مقامات مسوول انتخابات شبکه دولتی تی‌آر‌تی (TRT) را متهم کرده اند که در حین انجام مبارزات انتخاباتی، زمان مساوی در اختیار نامزدهای دیگر قرار نداده است. بخش اعظم رسانه‌های خصوصی ترکیه هم در مالکیت بازرگانان نزدیک به حزب حاکم است.

بیم ها و امیدها درباره ریاست جمهوری اردوغان

بعضی از آن بیم دارند که برنامه اردوغان برای تقویت جایگاه رئیس جمهوری به‌معنای ادامه گرایش او به اقتدارگرایی باشد. برخورد سفت و سخت دولت او با معترضان در سال ۲۰۱۳، که طی آن ۹ نفر کشته شدند، در عرصه بین‌المللی محکوم شد. از آن زمان تاکنون ده‌ها روزنامه‌نگار به‌خاطر پوشش آن نا آرامی‌ها از کارشان اخراج، یا وادار به استعفا شده اند.

اما بسیاری از مردم ترکیه اعتبار رفاه و رشد اقتصادی ترکیه را به اردوغان می‌دهند. همچنین او کسی دانسته می‌شود که قدرت فراگیر ارتش سکولار و قدرتمند کشور را از بین برده است. ارتش ترکیه در گذشته هرگاه اراده می‌کرد، دولت‌ها را برکنار می‌کرد یا بر سر کار می‌آورد.

-----------------------------

گزارش از عبدالحمید بیاتی