محصولی که در خشکسالی آب بازی می کند/ کشت ذرت دشتهای جنوب لرستان را برشته کرد

به گزارش خبرنگار مهر، این روزها برداشت ذرت از مزارع شهرستانهای مختلف استان در حالی آغاز شده که همچنان این سوال اذهان را آزار می دهد که در شهرستانهایی که با بحران آب مواجه هستند دلیل گسترش کاشت این محصول چیست.

بی توجهی به الگوی کشت متناسب با ظرفیت، آب و اقلیم مناطق مختلف استان بارها از سوی متولیان امر مورد انتقاد قرار گرفته اما همچنان با کم توجهی و عدم نظارت جدی شاهد از بین رفتن سرمایه های استان به قیمت و بهای سودهای ناچیز کوتاه مدت هستیم.

در حالی کشاورزان به سمت کشت ذرت و برنج در دشتهای جنوبی لرستان می روند که دلیل این موضوع از سوی آنها سود ناشی از فروش این محصولات عنوان می شود ولی این سوال مطرح است که ارزش سفره های آب زیرزمینی و مایه حیاتی که پای این مزارع هدر می رود چقدر است؟

کاشت محصول برنج در شهرستانی مانند پلدختر و یا ذرت دانه ای و علوفه ای در شهرستانی چون کوهدشت در حالی رخ می دهد که نه تنها روستاهای این شهرستانها که حتی شهرها نیز از چالش کم آبی در امان نمانده ولی آب موجود به راحتی صرف محصولاتی می شود که نه استراتژیک هستند و نه کشت آنها در این منطقه ضرورتی دارد.

اظهار نظر مدیرجهاد کشاورزی پلدختر: فعلا آب به اندازه کافی داریم!

در این میان اظهار نظر برخی متولیان امر که مسئولیت نظارت در این حوزه را بر عهده دارند نیز در نوع خود جالب است به طوریکه مدیر جهاد کشاورزی پلدختر می گوید: ذرت یکی از محصولات آبدوست است که در این شهرستان کشت می شود و به علت اینکه دارای تولید مناسب و قیمت خوبی بوده در سال های اخیر مورد اقبال کشاورزان آبی کار شهرستان پلدختر قرار گرفته است.

مزارع ذرت کوهدشت

علی خادمی در اظهار نظری قابل تامل می گوید:  با توجه به این که عمده منبع تامین آب این محصول از طریق آبهای سطحی تامین می شود خوشبختانه در سطح شهرستان "در حال حاضر" آبهای سطحی به اندازه مورد نیاز برای کاشت این محصول وجود دارد.

وی معتقد است که علی رغم اینکه مشکل کمبود آب و کم شدن دبی سراب ها و چشمه ها در کل کشور و استان و شهرستان کاملا مشخص و مشهود است ولی به دلیل اینکه شهرستان پلدختر در خروجی آب استان قرار دارد در حال حاضر مشکل به حد بحرانی نرسیده و بهره برداری انجام می گیرد!

این اظهار نظرها در حالی صورت می گیرد که مطابق آخرین آمار اعلامی از سوی مرجع متولی امر یعنی اداره امور آب شهرستان پلدختر همه رودخانه های این شهرستان طی سال آبی جاری با کاهش چشمگیر میزان دبی مواجه بوده اند و از سوی دیگر آمار چاههای غیرمجاز کشاورزی - که آب را از سفرهای زیرزمینی می مکند - در این شهرستان رو به فزونی گذاشته است.

کشاورزان از گونه های زراعی با نیاز آبی کمتر استفاده کنند

مدیر جهاد کشاورزی پلدختر در پاسخ به سوالی در مورد ضرورت نظارت این نهاد بر اجرای الگوی کشت محصولات در این شهرستان می گوید: با توجه به حساسیت موضوع جهاد کشاورزی به عنوان نماینده بخش کشاورزی و به عنوان مصرف کننده آب بر اهمیت موضوع واقف بوده و از هم اکنون به کشاورزان توصیه می شود که دنبال توسعه و کشت محصولات زراعی با نیاز آب بالا نباشند و سعی شود با تغییر الگوهای کشت از گونه های زراعی با نیاز آبی کمتر استفاده شود.

خادمی با اشاره به مشکل کم آبی در کل کشور تصریح می کند: استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار بارانی و قطره ای راندمان آبیاری را افزایش می دهد.

خادمی جلوگیری از هدر رفت آب از منبع آبی تا مزرعه را از راههای استفاده بهینه از آب عنوان کرده و یادآور می شود: کشاورزان باید در مسیر کشت گونه های زراعی با نیاز آبی کمتر و کاهش سطح زیرکشت گونه های گیاهی برنج، ذرت و صیفی جات حرکت کنند.

اثرات سوء خشکسالیها از سال 78 تاکنون گریبان پلدختر را گرفته است

رئیس منابع آب شهرستان پلدختر نیز در این رابطه به مهر می گوید: اثرات سوء خشکسالیها در شهرستان از سال 1378 تا کنون و کاهش شدید منابع آب سطحی و زیر زمینی، لزوم ایجاد تغییرات در روش کشت و نحوه آبیاری این محصول آبدوست را ضروری کرده است.

اکبر مهری خواستار توجه بیشتر متولیان امر برای تغییر الگوی کشت در بخش کشاورزی می شود و ادامه می دهد: با توجه به وجود بحران آب در اکثر مناطق کشور و لزوم استفاده صحیح از منابع آب باید راههای استفاده بهینه از آب در بخش کشاورزی مورد توجه قرار گیرد.

مهری یادآور می شود: باتوجه به شرایط خشکسالی سنوات اخیر لزوم برنامه هایی در زمینه استفاده آب در بخش کشاورزی و استفاده از آب های نامتعارف، استفاده از آبیاری های تحت فشار بیش از پیش نمایان است به طوریکه در مصرف آب کشاورزی باید به دنبال افزایش بهره وری باشیم.

وی معتقد است که در کشاورزی اگرچه افزایش سطح زیرکشت و کاشت محصولات آبدوست افزایش درآمد کشاورزی را در پی دارد ولی با روند افزایشی افت سطح آب های زیرزمینی و افزایش هزینه های استخراج آب در آینده نه چندان دور علاوه بر کاهش کیفی آب ها از کمیت آنها به شدت کاسته شده و کشاورزی به سوی ناپایداری بیشتری سوق پیدا می کند.

اهرم فشار و ابزاری در دست سازمان جهاد کشاورزی وجود ندارد

عظیم دادگر کارشناس حوزه زراعت استان لرستان نیز به برنامه های سازمان جهاد کشاورزی برای کاهش کشت محصولات آبدوست اشاره کرده و می گوید: بر اساس طراحی که در این بخش صورت گرفته به دنبال کاهش و حذف کاشت محصولات و گیاهان آبدوست هستیم.

وی معتقد است در این مسیر متاسفانه عملا اهرم فشار و ابزاری که در دست سازمان جهاد کشاورزی باشد و کشاورز را وادار کند که به توصیه های کارشناسان این سازمان عمل کند وجود ندارد.

دادگر معتقد است که برخی از کشاورزان تنها به منافع خود فکر می کنند و ادامه می دهد: ما شاهد هستیم کشاورز الیگودرز به جای کاشتن گندم سراغ هویچ می رود و در خرم آباد نیز دو سال است که محصولات آبدوستی چون هندوانه و سیب زمینی کاشته می شود.

این کارشناس کشاورزی با یادآوری اینکه کشاورزان را باید به سمت تولید محصولات استراتژیک سوق داد یادآور می شود: ما به عنوان متولی برنامه الگوی کشت را اعلام می کنیم ولی کسی که باید این برنامه را اجرا کند کشاورز است که نمی توان او را مجبور به اجرای برنامه کرد.

دادگر می گوید زمانی نهاده های بخش کشاورزی که از سوی جهاد توزیع می شود ارزان بود و توزیع نهاده ها مانند کود می توانست به عنوان ابزاری برای ترغیب کردن کشاورزان به سمت الگوی کشت مورد نظر باشد ولی در حال حاضر با بالا رفتن قیمت نهاده ها استفاده از این ابزار نیز کارگر نیست.

کشت محصولات آبدوست آب شرب کوهدشت را تهدید می کند

وی با یادآوری اینکه برخی کشاورزان حرفهای کارشناسی و برنامه ریزی سازمان جهاد کشاورزی برایشان ملاک عمل نیست اضافه می کند: متاسفانه به دلیل اینکه کشت محصولات آبدوست سود بیشتری دارد کشاورزان به این سمت سوق پیدا کرده اند.

دادگر ادامه می دهد: اینکه کشاورز تنها به سود خود فکر می کند موجب شده که ما در شهرستانهای جنوبی استان شاهد توسعه کشت ذرت باشیم به نحویکه کشاورز به جای اینکه به سود پایین کاشت گندم قناعت کند به دنبال سود بالای کاشت ذرت می رود.

وی می گوید: در شهرستان کوهدشت جلسات زیادی با فرماندار، امام جمعه و نماینده شهرستان گذاشتیم و با کشاورزان صحبت کردیم ولی متاسفانه نتیجه چندانی نگرفته ایم به طوریکه امروز کشت ذرت و چغندر در این شهرستان آب شرب مردم و در آینده سکونت مردم شهرستان را تهدید می کند.

ضرورت استفاده از ابزارهای تشویقی

دادگر با یادآوری اینکه باید کاشت محصولاتی چون گندم و کلزا که آب کمتری نیاز دارند ترویج داده شود می افزاید: به نظر می رسد باید در قیمت های خرید تضمینی تفاوت قیمت میان محصولات آبدوست و محصولات متناسب با الگوی کشت را پوشش دهیم تا بتوان در کشاورز ایجاد رغبت کرد.

وی به استفاده از اهرم های تشویقی برای ترغیب کشاورزان به کشت محصولات متناسب با ظرفیتهای منطقه تاکید دارد و معتقد است که در صورت بی اثر بودن این رویکرد می تواند با تصویب قوانین مورد نیاز رویکرد برخوردی را نیز در دستور کار قرار داد.

این  کارشناس حوزه زراعت استان یادآور می شود: در مجموع به اعتقاد من اگر بتوانیم قیمت های خرید تضمینی محصولات با نیاز آبی پایین مانند کلزا را بالا ببریم کشاورز نیز دیگر به دنبال کشت محصولات آبدوستی چون چغندر، سیب زمینی و ذرت نخواهد رفت.

به هر روی استمرار بی توجهی به کاشت محصولات آبدوست در بخش کشاورزی که 90 درصد آب کشور و استان را می بلعد چالشی جدی بوده که مرز بحران را نیز گذرانده است به طوریکه در شهرستان کوهدشت در استان لرستان شاهد رکودرشکنی فرونشست زمین در کشور هستیم، موضوعی که به افت سطح آبهای زیرزمینی برمی گردد و موجب خودسوزی زمین نیز شده است.