تصویری که ما از مفهوم رند یا مسیح داریم، غربی‌ها ندارند

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم معرفی کتاب «گهی حجاب و گه آیینه» شامل ترجمه ایتالیایی اشعار فارسی از رودکی تا عصر قاجار، سه‌شنبه شب 22 مهر با حضور ایمان منسوب بصیری مترجم اشعار، کارلو چرتی رایزن فرهنگی ایتالیا در ایران و کلارا کورونا در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

منسوب بصیری در ابتدای این نشست گفت: ادبیات ایتالیایی، حوزه‌ای از رمانس و رمانس هم متعلق به ادبیات لاتین است. تمدن رومی نسبت به تمدن یونانی، 2 سده تاخیر داشته است. این تمدن با ترجمه آثار یونانی کار خود را آغاز کرد چون در بدو شکل‌گیری، ساختاری نظامی و سیاسی داشت. در ابتدا از مجردات و تفکرات خیال‌انگیز در اندیشه تمدن رومی خبری نبود. پس از ورود اندیشه‌های یونانی به روم، عناصر ادبی یونانی وارد روم شد و برده‌های رومی، ترجمه آثار را شروع کردند. به این ترتیب، آثار هومر به نثر لاتینی ترجمه شد.

وی افزود: لاتینی در بدو امر، زبانی تراش‌خورده بود و ظرافت‌های زبان یونانی را نداشت. پس از آن کم‌کم، شعر رومی شکل گرفت. تنها قالبی که متعلق به رومی‌هاست و از یونانی‌ها گرفته نشده، ساتیر است که گونه‌ای از طنز است. در قرن پنجم پس از میلاد، اقوام وحشی به روم حمله کردند و امپراطوری روم را سرنگون کردند. در آن زمان، زبان لاتینی فروده شده بود، همان‌طور که فارسی میانه در زمان حمله اعراب به ایران فرسوده شده و آماده تبدیل به فارسی نو یا دری شده بود.

این محقق در ادامه گفت:‌ پس از مدتی، استفاده از قافیه در زبان رمانس باب می‌شود. برخی معتقدند قافیه به طور طبیعی وارد ادبیات ایتالیایی شد. آن‌چه ادبیات ایتالیایی نامیده می‌شود، رفته رفته در نواحی جنوب ایتالیا، و مکتب سیسیل گرد یک شاه هنرپرور و ادب‌دوست به نام فدریکو شکل گرفت. در زمان این شاه، مردم ایتالیا، لهجه سیسیلی را برای سخنوری خود انتخاب کردند. در این مکتب، مساله اصلی عشق است. بعد از سیسیل، مکتب فلورانس شکل گرفت و دانته به تولید اثر پرداخت و گفت کدام لهجه، گویش معیار است.

منسوب بصیری درباره کتاب «گهی حجاب و گه آیینه» گفت: در مورد کتاب باید بگویم که تعدادی از اشعاری که بین ادبیات ایران و ایتالیا مضامین مشترک دارند، انتخاب کردم. این اشعار در پایان‌نامه من موجود بود و قرار بود آن‌ها را به ایتالیایی ترجمه کنیم، به‌گونه‌ای که قابل فهم باشند. در ادبیات ایتالیایی جنس وجود دارد. وقتی در زبانی، مادینه و نرینه داریم، دلیل بر آن است که آن زبان توسعه‌یافتگی کمتری دارد و کهن‌الگوهای خود را از دست نداده است. در زبان فارسی نو، مادینگی و نرینگی نداریم. بنابراین اگر شاعر از معشوق بگوید، جنسش در شعر معلوم نیست و مشخص نیست نرینه است، مادینه است یا بی‌جنس. مگر این که به مخاطب شعر عاشقانه فارسی بگوییم این شعر عرفانی است و کلمه شبه‌مصدر استفاده کنیم، یا بگوییم شعر مدحی برای سلطان یا یک مرد است و یا از روی قراین شعر ثابت کنیم برای یک معشوق زن سروده شده است.

مترجم کتاب «گهی حجاب و گه آیینه» گفت: به این دلیل که در زبان ایتالیایی، معشوق بیشتر مونث است، ترجمه شعرها را به مصدر مادینه رجوع دادیم. کاری که در ترجمه این شعرها انجام شد این بود که ترجمه را بدل به توضیح کردیم. یک مشکل بزرگ هم در ترجمه این شعرها به ایتالیایی، مضامین بود. مثلا مفهوم رند در شعر فارسی، در میان مردم اروپا آن معنی و مفهوم را ندارد که ما برداشت می‌کنیم. یا تصویری که در شعر فارسی از مسیح(ع) وجود دارد، اصلا آن تصویری نیست که اروپائیان و غربیان از مسیح داشته و ارائه می‌دهند.

در ادامه کارلو چرتی نیز گفت:‌ ارتباطات فرهنگی ایران و ایتالیا از قرن سوم و چهارم پیش از میلاد مسیح وجود داشته است. کتاب «گهی حجاب و گه آیینه» هم از نظر من، نمونه‌ای از این همکاری خیلی قدیمی است. این کتاب در شهر جنوا در ایتالیا چاپ شده و ناشرش نیز یکی از معروف‌ترین ناشران شعر در ایتالیاست که از 40 سال پیش فعالیت می‌کند.

این استاد دانشگاه گفت: «گهی حجاب و گه آیینه» در فرهنگ ایرانی معنی زیبایی می‌دهد و در زبان ایتالیایی هم یک معنی دارد. آقای بصیری وقتی شعرهای فارسی این کتاب را به ایتالیایی ترجمه می‌کرد، دانشجوی دکترا در شهر رم بود و تز دکترایش درباره ارتباطات فرهنگی ایران و ایتالیا بود. درست است که اشعار زیادی از فارسی به ایتالیایی ترجمه شده اما چون این کار توسط اساتید ایرانی انجام شده، ترجمه ایتالیایی‌شان گاهی نادرست و بعضا با زبانی دانشگاهی بود. اما ترجمه ایمان منسوب بصیری با یک زبان شیرین انجام شده است.

رایزن فرهنگی ایتالیا در ایران گفت: این نشست، یک پیش‌نشست است؛ پیش‌نشست هفته زبان و فرهنگ ایتالیایی که از هفته آینده شروع می‌شود و برنامه‌های مختلفی را در شهر تهران شامل می‌شود.

کلارا کورونا مدرس زبان ایتالیایی نیز در پایان این برنامه گفت: شعر، بافتار و ساختار ویژه‌ای دارد و حاوی دو بار است، یک بار معنایی و بار زبان‌شناختی. شعر به گونه‌ای، تعریفی دست بالای آزادی است و گفتن ناگفتنی‌ها. شعر برشمردن معانی رازآلود و ابداع در عرصه واژگان است.