به گزارش خبرنگار مهر، ماجراهای سیلاب لرستان از دوشنبه هفته گذشته شروع شد، وقتی که بارندگی ها با تداوم خود آبگرفتگی معابر و رودخانه های استان را به همراه داشت تا به یکباره سه ساعت بارندگی رگباری موجب سیلابی شدن بسیاری از شهرستانهای لرستان شود.
وقوع سیلاب در شهرستانهای لرستان اگرچه خسارات مالی جدی به ویژه در دو شهرستان کوهدشت و پلدختر به همراه داشت ولی در خرم آباد تلفات جانی این سیلاب موجب شکل گیری وقایع حوادث تلخی شد.
در اوج بارندگی ها دو خودرو که یکی از آنها حامل سه دانش آموز و معلم لرستانی مرکز شبانه روزی عشایری ویسیان بود از روی پل شورآب سقوط کردند تا این حادثه پنج قربانی به همراه داشته باشد، قربانیانی که هنوز اجساد دو تن از آنها پیدا نشده و از سرنوشت معلم روستایی نیز اطلاعی در دست نیست.
در این راستا استاندار لرستان با تشکیل تیمی خواستار بررسی دقیق علل وقوع حادثه و رفع نواقص احتمالی در این زمینه شد، موضوعی که دستمایه خبرگزاری مهر برای پیگیری علل وقوع حادثه از طریق کارشناسان این حوزه شد.
نقش عوامل انساني در تشديد خسارات سيل در لرستان
رضا ميرزايي دانشجوي دكتراي زمين شناسي و كارشناس ارشد منابع آب زیرزمینی شركت آب منطقه اي استان لرستان در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص وضعيت سيل خيزي استان و سیلاب هفته گذشته در شهرستان خرم آباد اظهار داشت: استان لرستان به لحاظ قرارگيري در زاگرس مياني و شرايط زمين شناسي؛ آب و هوايي و همچنين ويژگيهاي فيزيوگرافي و توپوگرافي حوضه هاي آبخيز آن يكي از استانهاي سيل خيز كشور است كه طي ساليان گذشته بارها با وقوع سيلابهاي شديد فصلي متحمل خسارات زيادي شده است.
وي با اشاره به نقش عوامل انساني در تشديد خسارات سيل گفت: يكي از عواملي كه مي تواند موجب تأثير گذاري منفي بر جريان رودخانه ها و ويژگيهاي هندسي بستر و در نهايت تشديد حالت سيلابي و بروز خسارات جاني و مالي شود ايجاد سازه هاي عرضي نامتناسب و اقدامات عمراني بدون مطالعات هيدرولوژي بر روي رودخانه هاست.
ميرزايي بيان داشت: طي سالهاي اخير با سرعت بخشيدن به كارهاي عمراني بدون هيچگونه مطالعات هيدرولوژي؛ بخشي از بستر رودخانه هاي استان لرستان در داخل شهرها و روستاها تغيير كاربري داده شده و يا سازه هاي عرضي نامتناسب در داخل بستر آنها ايجاد شده است.
این کارشناس ارشد منابع آب ادامه داد: اين كار باعث تغيير هندسي بستر و كاهش مقطع و پهناي رودخانه ها شده كه در موقع بارندگيهاي شديد مي تواند موجب بالا آمدن سطح تراز آب و سيل گرفتگي منازل، خيابانها، معابر و تأسيسات مجاور و در نهايت تخريب زير ساخت ها و تلفات مالي و جاني شود.
طراحي و اجراي نامتناسب پل شورآب
ميرزايي در خصوص علت حادثه دلخراش سيلاب مورخ ۲۹ مهر ماه منطقه شوراب خرم آباد كه منجر به مرگ پنج نفر از هموطنان شد اظهار داشت: در وقوع سيلاب رودخانه شوراب و خسارات جاني و مالي ناشي از آن دو عامل اساسي مؤثر بوده است.
تبدیل رودخانه به پارکینگ
وی افزود: بک عامل مربوط به عوامل طبيعي شامل خصوصيات فيزيكي و توپوگرافيک حوضه آبريز رودخانه شورآب از جمله كوهستاني بودن و شيب تند آن، مساحت كم و شكل گرد و دايره اي حوضه، شرايط زمين شناسي و سازندهاي ريزدانه و نفوذناپذير و شدت بارندگي و رگبارهاي شديد می شود.
میرزایی توضیح داد: مجموع عوامل یاد شده باعث توليد رواناب زياد و سرعت هدايت آن به خارج از حوضه و بروز سيلاب در منطقه شوراب شده است.
كارشناس ارشد شركت آب منطقه اي لرستان به نقش عوامل انساني در وقوع حادثه از جمله در طراحي و اجراي نامتناسب پل شوراب اشاره کرد و افزود: در گذشته و در زمان احداث جاده آسفالته خرم آباد به پلدختر بر روي رودخانه شوراب پلي ساخته شده كه داراي دو دهنه كوچک به ابعاد ۳ در ۱.۸ متر است.
سازه غير استاندارد پل شورآب ظرفيت آبگذري سيلاب هاي كوچک را هم ندارد
وی ادامه داد: در دو سال اخير با تعريض جاده بدون هيچگونه مطالعات هيدرولوژي حوضه آبريز بالادست و شناخت و اطلاع از دبي سيلابي رودخانه؛ پل نيز تعريض شده و بخش جديدي در قسمت ورودي با دو دهنه به ابعاد ۲.۷ در ۲.۶ متر به پل قديمي اضافه و يك سازه نامتناسب قيفي شكل و غير استاندارد ايجاد شده كه متأسفانه ظرفيت آبگذري سيلاب هاي كوچک با دوره بازگشت حتي كوتاه مدت را هم ندارد.
ميرزايي گفت: در شب حادثه در اثر بارش شديد در حوضه سيل خيز شوراب و بروز سيل؛ پل شوراب توان و ظرفيت عبور سيلاب را نداشته و با بالا آمدن سطح تراز آب و سرريز از روي پل ضمن بستن جاده آسفالته؛ تخريب گاردريلهاي محافظ پل، تعداد دو خودروي سواري كه با سرنشينان در داخل سيل به دام افتاده بودند را با خود برد.
پلهایی که بدون مطالعات هيدرولوژي ساخته می شوند
وي گفت: تعداد زيادي از پلهايی كه در گذشته و طي سالهاي اخير بر روي رودخانه هاي دائمي و غير دائمي استان لرستان احداث شده؛ بدون مطالعات هيدرولوژي و محاسبات هيدروليک رودخانه ها بوده و اين سازه ها ظرفيت آبگذري سيل هاي با دوره برگشت حتي كوتاه مدت را هم ندارند.
بتن ریزی کف رودخانه خرم آباد
ميرزايي با بيان اينكه خشكسالي و سيل دو روي يك سكه هستند اظهار داشت: اگر در چند سال اخير خسارات مالي و جاني قابل توجهي در رابطه با سيل در استان لرستان رخ نداده فقط به علت كاهش بارندگيها و خشكساليهاي يك دهه اخير بوده است.
وی گفت: با توجه به سيل خيز بودن استان و همچنين تغيير كاربريهاي نامتناسب، تخريب پوشش گياهي و تجاوز به حريم و بستر رودخانه ها در استان و عملكرد ضعيف دستگاههاي اجرايي ذيربط در آينده بايد منتظر بروز خسارات جبران ناپذير و دلخراش ناشي از سيل در استان لرستان باشيم.
سوابق تاريخي سيل و حوادثی که نباید به سادگي از كنار آنها گذشت
ميرزايي به اشاره به سوابق تاريخي سيل در رودخانه هاي استان گفت: در پانزدهم بهمن ماه سال ۱۳۸۴ به دنبال ۴۸ ساعت بارندگي مدام در قسمت علياي حوضه كشكان؛ سيل مهيبي در رودخانه كشكان رخ داد كه به استناد آمارهاي موجود بيش از هشتاد ميليارد تومان خسارت به زير ساخت هاي استان به ويژه شهرستان پلدختر وارد كرد كه پس از گذشت حدود ۹ سال از آن حادثه هنوز بخش زيادي از آثار تخريبي آن ترميم و بازسازي نشده است.
ميرزايي بيان داشت: در طراحي سازه هاي آبي كه بر روي رودخانه ها احداث مي شوند؛ لحاظ کردن اطلاعات دقيق هيدرولوژي رودخانه و حتي پيش بيني طغيانهاي استثنايي امري كاملا ضروري و لازم است.
وی افزود: در اين برهه زمانی انجام كارهاي عجولانه و بدون مطالعه به هيچ وجه پذيرفتني نيست؛ لذا نبايد به سادگي از كنار اين گونه حوادث دلخراش گذشت؛ بلكه مسئولين ذيربط بايستي پاسخگوي اين گونه خسارات مالي و جاني باشند.
این سخنان در حالی مطرح می شود که پش از این نیز خبرگزاری مهر در گزارشهای مختلفی ضمن هشدار در زمینه سیل خیزی لرستان از وضعیت ساماندهی رودخانه ها در استان ابراز نگرانی کرده بود.
با این حال به دنبال خشکسالیهای سالهای گذشته و با توجه به اینکه از سیلاب سال ۸۴ شهرستان پلدختر تاکنون حادثه جدی که بتوان نام آن را سیل نهاد در استان لرستان رخ نداده بود شاهد غفلت مسئولان از سیل خیزی برخی شهرستان های استان بودیم.
این در حالیست که شهرستان پلدختر در بهمن ماه سال ۸۴ شاهد خسارت بارترین سیلاب ۵۰ سال گذشته لرستان بود تا این سیلاب با آبدهی بیشینه سه هزار و ۹۰ مترمکعب در ثانیه خساراتی معادل ۸۰۰ میلیارد ریال بر جای بگذارد که همین حادثه نشان می داد استان لرستان مستعد وقوع سیلابهای مخرب است، موضوعی که از نظر مسئولان تا حدودی دور ماند.
کم توجهی به این مخاطره طبیعی در شهرستانهای مختلف استان پیش از این نگرانی کارشناسان را نیز برانگیخته بود به طوریکه برخی از آنها هشدار داده بودند که مراکز شهری این استان در صورت وقوع سیلاب شاهد خسارات جدی خواهند بود.
کم توجهی به مباحث پیشگیرانه در این حوزه، اجرای پروژه های فاقد مطالعه و کارشناسی، غفلت از توجه به پدیده سیل در روند ساخت و سازها، عدم ساماندهی اصولی و درست رودخانه های استان و ... از جمله مواردی بوده که به دلیل غفلت مسئولان از احتمال وقوع سیل در استان رخ داده است.
این در حالیست که لرستان سرزمینی کوهستانی با شیب متوسط حدود ۱۱ درصد بوده و به لحاظ شرایط آب و هوایی و وجود بارش های شدید و سیل آسا، گسترش سازنده های زمین شناسی ریزدانه و نفوذ ناپذیر، ویژگیهای خاکشناسی و همچنین دخل و تصرف های انسانی در حوضه های آبخیز آن به صورت تغییر کاربریهای غیراصولی در بستر و حریم رودخانه ها، برداشت های بی رویه مصالح رودخانه ای و تخریب پوشش گیاهی، یکی از نقاط سیل خیز کشور با پتانسیل بالاست.
سیل رودخانه شورآب و قربانی شدن پنج نفر در حالی رخ داد که به نظر می رسد فراموش کرده بودیم رودخانه های لرستان همیشه اینقدر آرام نیستند که طی سالهای خشکسالی بوده اند.
