به گزارش خبرنگار مهر، در دیدار اخیر رئیس کل خانه کشاورز ایران و معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی از اردبیل اصلاح الگوی کشت در این منطقه با هدف کاهش مخاطرات کشت تک محصولی سیب زمینی و استفاده بهینه از اراضی مورد تاکید قرار گرفت.
در نتیجه مقرر شد وزارت جهاد کشاورزی، خانه کشاورز ایران، صاحب نظران و متخصصین امر بویژه محققین در حوزه آب و خاک و زراعت با هم اندیشی های تخصصی راهکار عملی را برای این مهم ارائه کنند.
علاوه بر این آغاز عملیات مطالعات فنی و علمی در مقیاس هشت هزار هکتار از اراضی شور اردبیل از دیگر توافقات این دیدار بود تا ضمن اصلاح الگوی کشت مناسب برای احیای ساختار و بافت دشت اردبیل اقدام شود.
براین اساس کشت چغندر ریشه ای در پنج قطعه از اراضی دشت اردبیل با رعایت ایزولاسیون چغندر بذری و با استفاده از روش های نوین آبیاری انجام و همزمان مطالعات علمی و تحقیقی ادامه می یابد تا ضمن رعایت استفاده بهینه از آب کشاورزی امکان تغییر الگوی کشت و تامین خوراک کارخانه قند مغان در سال های آتی بطور جدی تصمیم گیری شود.
این پیشنهاد از سوی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل نیز در رسانه ها تائید شده است و البته مورد تبع برخی کارشناسان حوزه کشاورزی است و در عین حال نظرات مغایری نیز با آن شنیده می شود.
برخی فعالان حوزه کشاورزی اردبیل به یاد دارند که زمانی اردبیل یکه تاز تولید چغندر بذری کشور بود و ۹۰ درصد نیاز بازار کشور را تامین می کرد اما برنامه ریزی ها به سمتی رفت که نه تنها این یکه تازی از دست استان خارج شد بلکه بعد از سال ها رکود در تولید و کشت این محصول به تازگی کاشت چغندر قند بر روی میز کار مدیران قرار گرفته است.
دشت اردبیل مستعدترین نقطه در کشور برای کاشت چغندر
عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان اردبیل با استناد به پژوهش های انجام شده، دشت اردبیل را مستعدترین منطقه برای کاشت بذر چغندر در کشور می داند.
عیسی شاهی زارع در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: سال ۱۳۱۰ پژوهشی توسط فردی به نام «پولاک» که آلمانی الاصل بود در کل کشور با هدف شناسایی مناطق جغرافیایی مستعد کشت بذر چغندر قند انجام شد و در نتیجه دشت اردبیل را به عنوان بهترین منطقه در کشور برای کاشت بذر شناسایی کرد.
به مرور اردبیل در صدر تولید کنندگان کشور قرار گرفت تا جایی که همین چند سال پیش ۹۰ درصد نیاز بذری کشور از اردبیل تامین می شد. وی با اذعان به اینکه در ادامه نتایج این پژوهش کاشت بذر در این دشت انجام شد، اضافه کرد: به مرور اردبیل در صدر تولید کنندگان کشور قرار گرفت تا جایی که همین چند سال پیش ۹۰ درصد نیاز بذری کشور از اردبیل تامین می شد.
به گفته شاهی زارع تنها ۱۰ درصد برای ایجاد رقابت با ارقام خارجی واردات داشتیم و اردبیل در آن زمان حتی توان تامین ۱۰۰ درصدی بذر را نیز داشت.
واردات بی رویه سنگ پای تولید داخل
تاسف عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان از این است که در سال های اخیر عدم کنترل واردات بذر و اجازه تولید به استان های دیگر موجب سقوط پی در پی رتبه تولیدی این استان شد تا جایی که امروز تنها ۱۰ درصد از بازار در دست استان است.
اینکه چرا مسئولان استان در آن مقطع نسبت به این موضوع بویژه واردات بی رویه اعتراضی نکردند و اجازه دادند به سادگی رتبه اردبیل به شدت تنزل کند جای بحث دارد.
شاهی زارع مزیت اصلی این منطقه را شرایط اقلیمی آن می داند و تاکید دارد که حتی در بدترین حالت راندمان تولید دوبرابر نرم جهانی بود و بذر تولیدی دشت اردبیل اغلب بارور است.
مسئله اینجاست که در وضعیت فعلی نیز مشکل واردات و تولید در استان های دیگر به قوت خود باقی است و با وجود اینکه دشت اردبیل نیاز کشور به بذر چغندر را سیراب می کرد اما در نهایت همین برنامه ریزی ها آفت مزارع چغندر بذری اردبیل شد.
موانع قانونی تولید چغندر ریشه ای
نکته به همین جا ختم نمی شود. پیشنهاد استاندار اردبیل ترویج چغندر ریشه است آن هم به دلیل اینکه بازار خرید آن از پیش آماده است و چغندر تولیدی می تواند خوراک کارخانه قند مغان باشد. با این وجود شاهی زارع مهم ترین مشکل در مدیریت تولید چغندر قند را انحصار دشت اردبیل به تولید بذر عنوان کرد و افزود: اردبیل نمی تواند به دلیل منع قانونی در تولید ریشه اقدام کند.
عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان تصریح کرد: این در حالی است که حتی تولید در استان های دیگر به دلیل شرایط اقلیمی اقتصادی نیست؛ اما منع ای در این تولید ایجاد نمی شود و بازار واردات نیز به شدت داغ است.
وی تاکید دارد در صورتی که این انحصار برچیده شود در طول دو سال می توان الگوی کشت دشت اردبیل را تغییر داد و وضعیت منابع آبی و خاکی این منطقه را متحول ساخت.
اردبیل نمی تواند به دلیل منع قانونی در تولید ریشه اقدام کند. طبق اظهارات این فعال کشاورزی پیشنهادات باید توام با رفع موانع قانونی باشد و به نظر می رسد مطالعات جامع ای که برای الگوی کشت این محصول است پیش از این انجام شده و دهه ها تجربه موفق کشت چغندر بذری و ریشه ای اثبات کرده است که می توان در دامن دشت اردبیل این محصول را پروراند.
اما معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی جهاد کشاورزی استان اردبیل نظر مغایری با کشت این محصول دارد تا نشان دهد که نیازها بیش از تکرار مطالعات قبلی یکدستی در برنامه ریزی و انسجام در اجرای طرح ها است.
مصرف آبی چغندر بیشتر از سیب زمینی است
اصغر پرتوی در خصوص دلایل توقف کشت چغندر قند به خبرنگار مهر گفت: استان اردبیل پایلوت تولید بذر کشاورزی است و برای تولید انواع بذر قابلیت ویژه در این منطقه وجود دارد بطوریکه امسال با وجود خشکسالی بذر گندم آبی هشت استان را تامین کردیم.
وی افزود: با این وجود برای کشت مجدد چغندر قند علاوه بر جهاد کشاورزی باید دانشگاه ها و محققین کشاورزی نظر مثبتی نشان دهند که جلسات متعدد تشکیل شد و در نهایت به نظر می رسد رغبتی وجود ندارد.
پرتوی در پاسخ به اینکه آیا کشت این محصول از نظر مصرف آبی مقرون به صرفه است بر خلاف تاکیدات شاهی زارع که می گوید از نظر مصرف آبی، حفاظت از بافت خاک و محیط زیست کاشت این محصول مقرون به صرفه است معتقد است نه تنها مصرف آبی آن بیش از سیب زمینی است بلکه باید در کشت به امراض و بیماری های آن نیز توجه داشت.
تکلیف نامشخص کارخانه قند مغان
یکی از دلایل اصلی تاکید به کشت چغندر قند در اردبیل علاوه بر تجربه کشت این محصول و سازگاری آن با اقلیم منطقه فعالیت کارخانه قند مغان در شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان است.
عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان معتقد است تولید ماده اولیه کارخانه قند مغان شامل ریشه چغندر در خود استان به مراتب مقرون به صرفه تر است.
شاهی زارع تاکید دارد که اگر بتوان کشت ریشه را در دشت اردبیل آغاز کرد فعالیت کارخانه قند افزایش یافته و این کارخانه عمده ترین مشتری فروش ریشه خواهد بود.
علاوه بر این تاکیدات باید اضافه کرد هزینه پایین تولید موجب می شود استقبال از خرید چغندر قند استان به جای خرید از استان های دیگر رونق گیرد.
در وضعیتی که عمده تلاش و تاکید مسئولان استان ایجاد واحدهای صنعتی تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی است و این موضوع حتی در نظریه پایه توسعه استان نیز تاکید شده است، قصه چغندر قند باید از آخر به اول خوانده شود. چرا که واحد فرآوری مهیا است و محصول کاشته نمی شود.
علاوه بر این تاکیدات مسئولان کشاورزی استان به کاشت محصولات با مصرف آبی پایین است. بیلان منفی دشت اردبیل موجب شده این تاکیدات تمامی برنامه ریزی ها را جهت داده و حتی اردبیل برای اولین بار در تاریخ خود کشت زعفران و پسته را تجربه کند.
سوال اینجاست که وقتی تجربه کاشت چغندر قند در اردبیل چم و خم کار را برای زارع سهل کرده بهتر نیست به جای تجربه نو کاشت محصولاتی که برای بازار فروش آن به نظر نمی رسد برنامه ریزی منسجمی صورت گرفته باشد و در عین حال برخوردار از صنایع تبدیلی و بسته بندی در استان نیست، محصولی که بازار فروش و فرآوری آن از قبل آماده است برنامه ریزی شود؟
اراضی کشت چغندر قند در حالی می تواند شکوفایی در کشاورزی اردبیل به دنبال داشته باشد که تمامی موانع از مرحله کشت تا مرحله فروش و فرآوری آن رفع شود.
به نظر می رسد مطالعات خانه کشاورز و وزارت جهاد کشاورزی باید به این مهم توجه داشته و با نگاه همه جانبه نسبت به ترویج کشت یک محصول خاص در یک منطقه خاص تصمیم گیری کنند.
............................
گزارش: ونوس بهنود
نظر شما