به گزارش خبرنگار مهر، قدمت تاريخي سکونت در شهر شاهرود بر اساس گمانه زنی‌های باستان شناسان به هزار سال قبل از ميلاد مسيح مي رسد که آثار به دست آمده در حفاری های تپه بلوار خود گواهی بر این مدعاست.
بر اساس شواهد و مدارك تاريخي موجود، تشكيل هستۀ اوليه شهر به دليل دفاع از مهاجمان روي تپه های كم ارتفاع در دامنۀ كوه های شمالي و غربي ساخته شد و به تدريج رشد و توسعه يافت.
به استناد برخي متون تاريخي و معماري موجود، شهرستان شاهرود چهار راه عبور كاروان هاي غرب به شرق (جادۀ ابريشم) و شمال به جنوب ایران بوده است.
در حال حاضر در شهرستان شاهرود پنج موزۀ فعال در زمینۀ تاریخی، طبیعی و معنوی آمادۀ پذیرایی از گردشگران و تاریخ دوستان به خصوص در تعطیلات نوروز پیش رو، وجود دارد که به صورت مختصر به معرفی آنها می پردازیم.
موزۀ باستان شناسی و مردم شناسی شاهرود
این موزه به عنوان گنجینه ای از آثار تاریخی و فرهنگی شهرستان در خیابان فردوسی جنب شهرداری قرار دارد. ساختمان این موزه در سالهای ۱۳۰۶- ۱۳۰۷ ه. ش به عنوان بلدیه ساخته شد. این بنا به شمارۀ ۱۸۸۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. زیر بنای این ساختمان حدود ۴۶۸ متر مربع در دو طبقه به سبک معماری اواخر دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی بنا شده است.
بخش باستان شناسی موزه در طبقه همکف و شامل چهار اتاق و راهرو است که آثاری از دوره های پیش از تاریخ، قبل از میلاد مسیح و اسلامی در آن وجود دارد.
در این بخش، آثاری از تپه های تاریخی شهرستان از جمله تپه سنگ چخماق بسطام و تپه بلوار شاهرود به نمایش درآمده است. بخش مردم شناسی این موزه شامل ابزار کارهای سنتی در زمینۀ تولیدی، دامداری، کشاورزی، پوشاک، پخت نان، زیورها، دست بافته ها و نیز اسناد و قباله ها، وسایل تعزیه خوانی و طب سنتی و تصاویری از فعالیت ها و شئون گوناگون مردم شناسی است که بیانگر ژرفا و زوایای زندگی مردم این خطه است.
موزۀ عرفان شرق بسطام
موزۀ عرفان شرق در سال ۱۳۸۹ از سوی اداره ميراث فرهنگي، صنایع دستی و گردشگری شهرستان شاهرود در مجموعۀ تاريخي بسطام افتتاح شد.
بنای این موزه معروف به گنبد غازان خان مربوط به سال های ۶۷۰ تا ۷۰۳ ه. ق است. طبق نوشته های کتب مختلف، غازان خان گنبدی برآرامگاه امام زاده محمد (ع) و گنبدی نيز برای آرامگاه بايزيد بنا کرد و در نظر داشت که جسد بايزيد را بدانجا منتقل کند. پلان گنبد غازان خان مربع شکل و به ضلع ۷.۵ متر است که در نمای شمالی و شرقی آن طاقنماهايي تعبيه شده که با ايجاد سايه روشن، بنا را از حالت يکنواختی و کسل کننده در آورده است.
بر فراز بنا گنبد زيبا و جالب مخروطی شکل قرار گرفته که دارای پوششی از کاشی های فيروزه ای بوده و اخیراً توسط ادارۀ میراث فرهنگی، صنایع دست و گردشگری مرمت شده است. ايوان بنا در جنوب بقعه قرار داشته و دارای مقرنس های گچی ظريف است.
در اين موزه كتاب هاي نفيس قديمي، قرآن هاي خطي، ابزار روشنايي (شمعدان) و اشياي هديه به آستان مقدس امامزاده محمد (ع) بسطام به نمايش در آمده. اشیاء دیگری مانند ظروف چینی دورۀ صفویه، درب های منبت کاری شده و غیره در معرض دید علاقمندان قرار گرفته است.
موزۀ تاریخ طبیعی شـاهرود
موزه هاي تاريخ طبيعي بازگو كننده تاريخ طبيعت و جهان آفرينش هستند، لذا در اين قبيل موزه ها نمونه هاي جالب و ارزنده كليه آثار خلقت اعم از بي جان و جان دار به روش هاي معمول علمي نگهداري و در معرض ديد عموم قرار مي گيرد.
موزه تاريخ طبيعي شاهرود در بهمن ماه سال ۱۳۸۹ در بنایی به مساحت ۲۰۰ متر مربع تأسيس و راه اندازي شد. این موزه در ابتدای بزرگراه شاهرود – بسطام در کنار ادارۀ حفاظت محیط زیست شهرستان شاهرود قرار دارد.
در این موزه ۴۲ گونه از جانوران اعم از پستانداران، خزندگان و پرندگان به صورت تاکسیدرمی نگهداری می‌شوند که به غیر از تعدادی از پرندگان که منشأ دریایی دارند سایر گونه‌های موجود بومی این شهرستان هستند. از آن جمله می توان به قوچ و ميش، کل و بز، آهو، گربه سانان برگرفته از مناطق حفاظت شدۀ خارتوران، خوش ییلاق و منطقۀ شکار ممنوع تپال اشاره کرد.
هدف اساسي از تأسيس موزۀ تاريخ طبيعي شاهرود بالا بردن سطح دانش و اطلاعات عمومي مردم دربارۀ عالم حيات و عظمت جهان آفرينش و قدرت خالق يكتا، حفظ ميراث ارزندۀ طبيعي منطقه و كمك به افزايش جاذبه هاي توريستي شهرستان بوده و محلّی مناسب برای بازدید علاقه مندان به محیط طبیعی به ویژه گردشگران است. این موزه همه روزه از ساعت ۹ صبح الی ۱۳ و در تعطیلات نوروز پذیرای مسافران و گردشگران عزیز است.
موزۀ آب شاهرود
موزۀ آب شاهرود به عنوان نخستین موزۀ خصوصی کشور در زمینۀ فن آوری صنعت آب و سازه های آبی در سال ۱۳۹۰ افتتاح شد. این موزه در فضایی به وسعت ۴۷۰ متر مربع در محل تکیۀ تاریخی برنجی واقع در خیابان مصلی شاهرود، بالغ بر ۳۰۰ شئ مرتبط با صنعت آب را به نمایش گذاشته است. موزۀ آب شامل سه تالار کوچک متصل به هم بوده که تالار اول در مورد فرهنگ و تمدن کهن آب ایران، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند.
موزۀ مردم شناسی مزج
موزۀ مردم شناسی مزج نیز با تلاش دهیار وقت و مردم فرهنگ دوست آن با همکاری ادارۀ میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان شاهرود تجهیز و در بهمن ماه سال ۱۳۸۹ آغاز به کار کرد.
این موزه در بنای حمام قدیمی روستا دایر شده و از فضاهای آن نيز براى نشان دادن جلوه های مردم شناسی، کشاورزى، دامداري، پوشاک، وسایل و ابزار آلات سنتی استفاده کرده است.
آثار به نمايش درآمده در اين موزه، مربوط به زندگى گروه خاصى نبوده و سعى شده آیينه تما‌م نماى زندگى ساده و صمیمی مردم روستا باشد.
روستای تاریخی مزج در ۵۴ کیلومتری شمال شرقی شاهرود قرار دارد.
علیرضا اسلام پناه
نظر شما