خصوصی‌سازی نمایشگاه کتاب؛ آری یا خیر؟

به گزارش خبرنگار مهر، بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران از 16 تا 26 اردیبهشت ماه در مصلای امام خمینی(ره) برگزار شد. به نظر می‌رسید خرید در نمایشگاه امسال هدفمند تر شده است؛ گرچه تعداد مخاطبان، کمتر از سال‌های پیش بود و گرانی نسبی کتاب و پایین آمدن قدرت اقتصادی مردم در این خرید کمتر بی‌تاثیر نبوده و نیست.

بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران نیز با همه خوبی‌ها و بدی‌هایش به خط پایان رسید. امسال برگزاری نشست‌های سرای اهل قلم به اتحادیه ناشران سپرده شده بود. سرای اهل قلم کودک و نوجوان نیز نشست‌هایی را برگزار کرد و انجمن فرهنگی ناشران کودک، عهده‌دار برگزاری این جلسات بود.

گرچه انجمن‌های دیگر مرتبط با کودک چون انجمن نویسندگان کودک نامه نوشتند و معترض شدند که چرا انجمن فرهنگی ناشران، آنها و دیگر نهادهای کودک را جدی نگرفته و در برگزاری این نشست‌ها سهمیم نکرده‌اند. حالا در این گیرودار بعضی معتقدند نه تنها نشست‌ها و سرای اهل قلم که کل نمایشگاه کتاب را بهتر است به بخش خصوصی واگذار کرد. محسن هجری، یکی از این افراد است.

محسن هجری، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به این‌که بهتر است نمایشگاه کتاب تهران به بخش خصوصی منتقل شود گفت: خوب است که دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد، خود را کنار بکشند و مسئولیت برگزاری نمایشگاه را به بخش خصوصی واگذار کنند. بی‌گمان، این بخش بهتر می‌تواند نمایشگاه کتاب را اداره و با مخاطبان ارتباط برقرار کند.

نویسنده رمان «چشم عقاب» به این‌که بخش دولتی، انضباط مالی چندانی ندارد اشاره و بیان کرد: واقعیت این است که اگر دولت و ارشاد بخواهند، نمایشگاه کتاب را اداره کنند، همین که سالی یک بار و در تهران، چنین نمایشگاهی برگزار شود کافی است چون بخش دولتی از انضباط مالی چندانی برخوردار نیست و دغدغه بازگشت سرمایه ندارد.

به گفته هجری، بخش خصوصی دغدغه بیشتری برای برگشت سرمایه دارد و طبیعتا نمایشگاه کتاب را با هزینه کمتر و سودآوری بیشتر برگزار می‌کند. اگر نمایشگاه به این بخشواگذار شود ما می‌توانیم هر فصل، یک نمایشگاه، در استان‌های مختلف داشته باشیم.

نویسنده «اقلیم هشتم» در پاسخ به این‌که در بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران، مسئولیت سرای اهل قلم کودک به انجمن ناشران فرهنگی کودکان و نوجوان سپرده شد و انجمن‌های دیگر که مرتبط با کودک بودند اعتراض کردند و موارد مشابه گفت: مشکل اینجاست که ما تمرین واگذاری به بخش خصوصی را نداریم؛ خود بخش خصوصی هم تمرین لازم در این زمینه را ندارد. بدون شک باید فضا و زمینه‌ای برای این کار فراهم شود.

هجری معتقد است اگر نمایشگاه به بخش خصوصی سپرده شود در یک بازه زمانی 10 ساله، همه چیز به‌سامان می‌شود. اما برای هرچیز تمرین لازم است. بنابراین خوب است دولتمردان به بخش خصوصی حمایت و به آن اعتماد کند.

او همچنین به مشکلات توزیع کتاب اشاره و بیان کرد: یکی از مشکلات عمده ما توزیع است. به این معنی که کتاب به راحتی در اختیار علاقه‌مندان قرار نمی‌گیرد. پس ساخت کتابخانه، تجهیز کتابخانه مدارس و برگزاری نمایشگاه‌های فصلی به کمرنگ شدن این مشکل کمک می‌کند.

بخش خصوصی تمرین لازم برای کارهای بزرگ را ندارد

اما در این میان هستند کسانی که با خصوصی شدن نمایشگاه کتاب موافق نیستند. یکی از این افراد فریده خلعتبری، مدیر انتشارات شباویز است. به گفته او اگر نمایشگاه به بخش خصوصی واگذار شود، همه چیز در اختیار جماعتی خاص از دوستان قرار می‌گیرد. همان‌طور که بهترین غرفه‌ها در سالن کودک و نوجوان در اختیار اعضای انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان است.

به گفته خلعتبری، ما هنوز تجربه کارهای بزرگ چون برپایی نمایشگاه کتاب را نداریم و باید با تمرین کارهای کوچک شروع کنیم. برای مثال، سالی که گذشت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کار عجیبی کرد و غرفه ایران در نمایشگاه کتاب بولونیا را به انجمن تصویرگران سپرد. وزارت ارشاد و انجمن تصویرگران، تجربه موفقی را پشت سر نگذاشتند.

مدیر نشر شباویز در ادامه بیان کرد: نمی‌دانم چرا ارشاد مسئولیت غرفه ایران در بولونیا را به انجمن تصویرگران سپرد. اصلا اینها که ناشر نیستند، چطور می‌توانند معرف غرفه ایران و کتاب های ایرانی باشند؟ انجمن تصویرگران می‌تواند درباره تصاویر کتاب‌های کودک و نوجوان سخن بگوید و نظر بدهد، اما کتاب مقوله گسترده‌تری است و تنها تصویر را شامل نمی‌شود. من نمی‌‌دانم در موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران چه اتفاقی افتاده و مدیریت جدید چرا تا این اندازه آشفته است؟

خلعتبری معتقد است: بهتر است همچنان، وزارت فرهنگ و ارشاد، برگرزارکننده نمایشگاه کتاب باشد اما مقرراتی وجود داشته باشد که همه چیز در انحصار یک نهاد یا انجمن قرار نگیرد؛ روابط بر ضوابط حاکم نشود و همه بتوانند از امکانات یکسان بهره ببرند. نه این‌که بر سر در غرفه من در نمکایشگاه کتاب، تبلیغ غرفه دیگری را بیاویزند؛ مگر اینجا حریم من نیست چون پول نداشته و برای تبلیغ هزینه نکرده‌ام باید تبلیغ ناشر دیگری که پولدار است بر سر در غرفه من آویخته شود.

هادی خورشاهیان، نویسنده کودک و نوجوان و از کارکنان وزارت فرهنگ و ارشاد نیز با خلعتبری، هم عقیده است. به گفته او نیز بخش خصوصی، کارهای بزرگ چون برگزاری نمایشگه کتاب را تجربه و تمرین نکرده است.

نویسنده رمان «من کاتالان نیستم» به این‌که من مخالف خصوصی‌سازی نیستم گفت» من با خصوصی‌سازی مخالف نیستم اما معتقدم در شرایطی که نهادهای مدنی، تجربه چندانی در زمینه کارهای بزرگ ندارند، برگزاری مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی چون نمایشگاه کتاب و جشنواره فیلم فجر را دولتی نگه داریم و بخش‌های کوچک‌تر چون سالن ناشران دانشگاهی یا کتاب‌های کمک آموزشی و ... را به بخش خصوصی واگذار کنیم تا با اجرا و تمرین کارهای کوچک خود را برای تجربه‌های بزرگ آماده کند. .