این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استانها با عنوان «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می‌توانید در اینجا بخوانید.
به گزارش خبرنگار مهر - ساره نوری: بحران کم آبی و کمبود منابع آبی در کشور، استان البرز و کلانشهر کرج با جمعیتی بیش از ۲ و نیم میلیون نفر بر کسی پوشیده نیست. زنگ خطر بحران کم آبی از مرز شنیدن نیز گذشته است و هر از چند گاهی نصف شدن ذخیره آب پشت سدها شوکی به اذهان عمومی وارد می‌کند.
در اینجا باید توجه شهروندان را به این نکته جلب کرد که محیط زیست سالم در گرو توجه به منابع زیستی آب، هوا و خاک است، ولی متأسفانه البرزنشینان با تشدید آلودگی هوا و افزایش گرد و غبار ناشی از بروز خشکسالی مواجه هستند و با توجه به این شرایط منابع آبی به ویژه رودخانه کرج دیگر جوابگوی تشنگی اراضی کشاورزی نیست به همین منظور باید با مدیریتی جهادی به فکر استمرار حیات رودخانه کرج باشیم تا به سرنوشت دریاچه ارومیه دچار نشود.
در ادامه باید به این نکته اشاره کرد که خطراتی از جمله پایین رفتن سطح سفره‌های آب زیرزمینی، محیط زیست استان البرز را تهدید می‌کند و به همین منظور کلید حل این مشکل در جیب مسئولانی است که باید با نگاهی کارشناسانه، وضعیت منابع آبی را مورد بررسی قرار داده و دقت کنند اقداماتی همچون طرح تونل انتقال آب رودخانه کرج به تهران که قرار است بحران آب را در پایتخت به حداقل برساند باعث کمبود آب در کلانشهر کرج می‌شود و خطرات زیست محیطی زیادی به بار آورد در این صورت منابع ارزشمند آبی که سرمایه‌ای ملی هستند با سهل انگاری در معرض خطر قرار خواهند گرفت.
طرح انتقال آب رودخانه کرج به تهران سال ۸۵ به تصویب رسید
بحران کم آبی مختص یک استان و چند شهر نیست گریبان همه استانهای کشور را گرفته است و در این میان انتقال تونلی آب رودخانه کرج شرایط استان البرز را ویژه‌تر می‌کند حال با تفاسیر ارائه شده اگر اهمیت رودخانه کرج به عنوان رودخانه‌ای که در چهارمین جاده زیبای دنیا جاری است از اهمیت دریاچه ارومیه بیشتر نباشد کمتر هم نیست اما چرا تا کنون کمتر و تقریباً هیچکس به بحران و فاجعه‌ای که در حال رخ دادن برای این شریان بی بدیل است توجهی نکرده است.
برای بررسی وضعیت کم آبی در این استان نوپا و تازه تأسیس باید طرح انتقال آب رودخانه کرج به تهران که با اعتباری بالغ بر هزار میلیارد تومان در سال ۸۵ به تصویب رسید را مو شکافی کنیم.
اجرای طرح انتقال آب رودخانه کرج به تهران آن هم از سد امیرکبیر نتیجه‌ای جز خشک شدن کامل این رودخانه و مسیر ۳۰ کیلومتری آن تا کرج ندارد. حال با گذشت ۹ سال باید شاهد فاجعه زیست محیطی در محور کرج – چالوس که می‌تواند نبض سرمایه گذاری در البرز باشد، باشیم.
طرح انتقال آب کرج به تهران از خروجی سد امیرکبیر که موجب خشک شدن بیش از ۳۰ کیلومتر از این رودخانه می‌شود و کرج را از تنها مزیتش بی بهره می‌سازد، از دوره‌های پیشین برای ما به ارث رسیده است از آن زمان تا کنون این پروژه که بی تردید بودجه آن در حال حاضر بیش از هزار میلیارد تومان شده است در حال انجام است و اقدامی مؤثر برای توقف آن صورت نگرفته است.
آب رودخانه کرج به تهران در شرایط فعلی نیز انتقال می‌یابد اما از انتهای مسیر این رودخانه یعنی بیلقان - کرج، در این شرایط ۳۰ کیلومتر از این رودخانه بی بدیل به حیات خود ادامه می‌دهد اما طرح انتقال تونلی آب کرج به تهران از سد امیر کبیر پروژه‌ای است که آب رودخانه کرج را از خروجی سد توسط تونل به تهران انتقال می‌دهد و بیش از ۳۰ کیلومتر از این رودخانه منحصر به فرد را خشک می‌کند.
مسئولان وقت وزارت نیرو به ویژه مدیران آب منطقه‌ای تهران، آلودگی آب رودخانه کرج توسط واحدهای گردشگری و مسکونی در این مسیر ۳۰ کیلومتری را بهانه‌ای قرار دادند تا بیش از ۵ هزار میلیارد تومان بودجه (البته به نرخ تورم امروز) برای اجرای تونل انتقال آب کرج به تهران هزینه کنند هزینه‌ای که مرگ کرج را استارت زد.
این انتقال فجایع غیر قابل جبرانی را به دنبال دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم؛ رودخانه کرج تنها منبع سطحی تغزیه کننده سفره‌های زیر زمینی آب دشت کرج است و با اجرای انتقال آب این رودخانه از محل سد کرج به تهران و خشک شدن ۳۰ کیلومتر از رودخانه کرج، طبق نظر کارشناسان سفره‌های آب زیر زمینی بیش از ۱۰۰ متر کاهش می‌یابد.
در مسیر ۳۰ کیلومتری رودخانه کرج یعنی از سد امیر کبیر تا بیلقان، حصار، سرحد آباد و کلاک درختان بیشماری وجود دارد همگی از آب رودخانه کرج تغزیه می‌کنند انتقال آب سبب خشک شدن مستقیم این درختان می‌شود و یکی از بزرگترین فجایع زیست محیطی تاریخ ایران در کرج رخ می‌دهد ماهی قزل آلای خال قرمز یکی از منحصر به فرد ترین ماهی‌های دنیا به شمار می‌رود که مهمترین خاستگاه و زیستگاه آن همین مسیر ۳۰ کیلومتری رودخانه کرج است که با انتقال آب رودخانه کرج از طریق تونل، بیش از ۲۰۰ هزار قطعه از این نوع ماهی که اکثر آنها مولد هستند از بین می‌روند و زیستگاه آنها به بیابانی برهوت بدل می‌شود.
در وانفسای بحران کم آبی، آلوده‌تر شدن هوای کرج تا مرز بحرانی یکی دیگر از ده‌ها فاجعه حاصل از انتقال آب رودخانه کرج به تهران از سد امیر کبیر است چرا که یکی از مهمترین مناطق و منابع تولید اکسیژن و تصویه هوای کرج باغات جاده چالوس، حصار، کلاک، سرحد آباد و وسیه است که متأسفانه با خشک شدن این رودخانه همگی خشک می‌شوند.
ابعاد این فاجعه زیست محیطی به اندازه‌ای است که بی تردید هر ۳ میلیون نفر از جمعیت البرز را در بر می‌گیرد حتی کارشناسان معتقدند که این انتقال، به جز اکوسیستم کرج شهریار را درگیر کرده و این منطقه را کاملاً خشک می‌کند.
حیات وحش محور چالوس در معرض خطر جدی قرار دارد
این معضلات تنها بخشی از آثار این فاجعه زیست محیطی است که ارائه شد. گرچه بهانه آب منطقه‌ای تهران و وزارت نیرو برای انتقال آب از سد امیرکبیر و خشکاندن ۳۰ کیلومتر از رودخانه کرج، آلوده شدن آب رودخانه در طول این مسیر توسط واحدهای گردشگری و منازل مسکونی است اما این بهانه‌ای بیش نیست چرا که به فرض صحیح بودن این ادعا، با درصدی از هزینه ۵ هزار میلیارد تومانی پروژه انتقال آب کرج به تهران وزارت نیرو می‌تواند یک خط لوله فاضلاب در حاشیه رودخانه کرج احداث و نسبت به ایمن سازی کیفیت و سلامت رودخانه کرج اقدام کند.
در فصل بحران کم آبی، انتقال آب رودخانه کرج باعث از میان رفتن محیط زیست بخشی از این محور می‌شود محوری که گونه‌های جانوری و گیاهی منحصر به فرد خود را دارد؛ در این خصوص با مدیرکل اداره کل محیط زیست استان البرز گفتگویی ترتیب داده ایم؛ حسین محمدی با اشاره به اینکه پروژه خط انتقال آب توسط تونل از زیر سد در سالهای گذشته اجرا شده است، گفت: این پروژه بدون ارزیابی‌های زیست محیطی انجام شده است پروژه‌های بزرگ مشمول بررسی‌های محیط زیستی هستند این پروژه بدون مطالعه اجرا شده است.
محمدی در ادامه با اشاره به بحران کم آبی که دامان کشور را گرفته است، و با بیان اینکه مقامات استان در مقابل انتقال آب به پایتخت مقاومت کرده اند، افزود: حیات وحش این محور در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت.
محمدی الزام به رعایت حق آبه ها را ضرورتی دانست که باید از سوی مسئولان مربوطه رعایت شود و گفت: حق آبه های کشاورزی، حق آبه های زیست محیطی و دیگر حق آب‌های این محور باید رعایت شود.
وی از این منطقه به عنوان پیشانی زیست محیطی البرز نام برد و در پاسخ به این پرسش که خشک شدن درختان این محور در بروز و تشدید پدیده ریزگردها تأثیری دارد یا خیر؟ گفت: خشک شدن درختان در این محدوده بر روی پالایش ریزگردها و همچنین آلودگی هوای البرز به ویژه کلانشهر کرج تأثیری غیر قابل انکار می‌گذارد.
۵۰ هکتار از دشت اشتهارد در معرض فرسایش بادی است
مدیرکل اداره کل محیط زیست البرز افزود: این محدوده در معرض فرسایش بادی قرار ندارد. کرج با مشکل آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند به همین علت خشک شدن این منطقه پدیده آلودگی هوا را تشدید می‌کند.
این مسئول بیان کرد: فعالیت‌ها باید متناسب با ظرفیت‌های محیط زیستی کشور باشد این در حالی است که در سالهای گذشته از ظرفیت‌های طبیعی استفاده بی رویه کرده ایم این برداشت‌های بی رویه چالش‌های کمبود منابع آبی چه زیرزمینی و چه سطحی را به وجود آورده اند.
وی گفت: ۵۰ هکتار از دشت اشتهارد در معرض فرسایش بادی است و دلیل چنین فاجعه زیست محیطی که عامل گرد و خاک‌های محلی شده است برداشت‌های بی رویه از آب‌های زیر زمینی در وانفسای کم آبی است.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که با توجه به بحران کم آبی چه بر سر پوشش گیاهی استان خواهد آمد؟ گفت: کم آبی اثری غیر قابل انکار بر پوشش گیاهی دارد باید به دنبال احیای مراتع و پوشش گیاهی باشیم.
در ادامه مدیرکل منابع طبیعی استان البرز در خصوص بحران کم آبی در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: با توجه به بارندگی‌های اخیر تلاش اداره کل منابع طبیعی این است که با ارائه برنامه‌های حفاظتی و توسعه‌ای بحث کمبود آب را مدیریت کند و در بخش منابع طبیعی تلاش می‌کنیم که بتوانیم تولید آب کنبم.
حسین میررجبی در ادامه با اشاره به بحران کم آبی و تأثیر این پدیده روی پوشش گیاهی گفت: بحث تولید آب بحثی جدید و نویی است معتقدیم اگر پوشش گیاهی تقویت شود و از طرفی فعالیت‌های آبخیزداری انجام شود می‌توانیم سفره‌های آب زیرزمین را تخلیه و به نحو مطلوبی بهره برداری کنیم.
وی ادامه داد: اگر نتوانیم از سفره‌های آب زیرزمینی استفاده مطلوبی داشته باشیم مجبوریم از آب‌های پشت سدها که دو سوم آن در معرض تبخیر است استفاده کنیم.
حق آبه کرجی‌ها از سد امیرکبیر ۱۵ درصد است
این مسئول گفت: باید در بحث تولید آب گام‌های استواری برداشته شود چرا که کمبود منابع آبی رشد و توسعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مدیرکل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز در پایان گفت: باید بتوانیم با مدیریت منابع طبیعی آب‌های زیرزمینی را ذخیره و نفوذ آب در بسترهای سفره‌های زیرزمینی را تقویت کنیم.
اما جنس توضیحات نماینده مردم کرج در مجلس اسلامی کمی متفاوت است؛ محمدجواد کولیوند در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه باید پایه اطلاعات را درست بنا نهیم و سالهای سال است که آب رودخانه کرج به تهران منتقل می‌شود، اظهار کرد: آب یک موضوع ملی است و در کمیته ملی آب در این موارد تصمیم گیری می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به اینکه سد طالقان و امیر کبیر در حوزه استحفاظی البرز و شهرستان کرج قرار دارد، گفت: درست است که این سدها در استان البرز قرار دارد ولی ما از هر کدام از این سدها سهمی ۱۵ درصدی داریم و مابقی برای پایتخت است.
این مسئول مدیریت سهم حق آبه را ضروری دانست و گفت: باید سهم حق آبه خود از این دو سد را مدیریت کنیم اینکه بنشینیم و بگوییم چرا آب رودخانه کرج به تهران منتقل می‌شود؟ درست نیست این آب باید منتقل شد.
۵۵ میلیون متر مکعب از سد طالقان و امیرکبیر سهم البرز است
نماینده مردم کرج در مجلس شورای اسلامی انتقال آب رودخانه کرج را با پالایشگاه بنزین در شوش دانیال (ع) مقایسه کرد و گفت: مگر می‌شود شوشی ها بگوییند نمی‌خواهیم بنزین به کرج و یا دیگر شهرها منتقل شود؟!
کلیوند باز بر روی ارائه اطلاعات درست تاکید کرد و گفت: در کمیته ملی آب حق آبه ها تقسیم می‌شوند با توجه به اینکه درگیر بحران کمبود آب هستیم باید تلاش کنیم به تناسب سرانه مصرف آب در البرز سهم خود را از حق آبه سدهای امیرکبیر و طالقان بگیریم.
وی در پایان با اشاره به اینکه در حال حاضر در کنار سهمیه حق آبه از ظرفیت‌های چاه‌های آب زیرزمینی استفاده می‌کنیم، گفت: در حال حاضر ۵۵ میلیون متر مکعب از سد طالقان و امیرکبیر سهم البرز است که این مقدار جوابگوی استان نیست باید تلاش کنیم این سهمیه افزایش یابد.
در این خصوص دادستان عمومی و انقلاب کرج در نشست خبری که به مناسبت هفته قوه قضائیه با اصحاب رسانه داشت، در خصوص انتقال آب رودخانه کرج و نتایج این انتقال گفت: همگان از بحران کمبود آب با خبر هستند و می‌دانند که در شرایط بدی به سر می بریم چرا که بارش‌ها در سالهای اخیر کم بوده است و همین موضوع باعث تشدید این بحران در کشور شده است.
پیامدهای زیست محیطی انتقال آب رودخانه کرج طی نامه‌ای به رئیس قوه قضائیه منتقل شده است
حاجی رضا شاکرمی با اشاره به اینکه انتقال آب رودخانه کرج به پایتخت برای البرز تبعات زیست محیطی بدنبال دارد، گفت: در این مورد دغدغه جدی داریم به همین منظور رئیس دادگستری وقت استان سال گذشته در نامه‌ای به رئیس قوه قضائیه با اشاره به معضلات زیست محیطی پیامدهای این انتقال را عنوان کردند.
این مسئول با اشاره به اینکه کم آبی به مرز بحران رسیده است و در حال حاضر ما ذخیره آب آیندگان را استفاده می‌کنیم، گفت: باید در این زمینه راه حل های علمی مورد بحث و بررسی قرار بگیرد بنظر می‌رسد کارشناسان مربوطه باید با ارائه راهکارهای علمی از پساب حاصله در پایتخت برای آب مورد استفاده در کشاورزی استفاده کنند.
شاکرمی استفاده از آبیاری نوین را ضرورتی انکار ناپذیر دانست.
در پایان باید گفت: با توجه به بارش‌های اخیر به تازگی مسئولان مربوطه خبر از تکمیل ظرفیت اسمی سد امیرکبیر را داده اند ولی واقعیتی که از کسی پوشیده نیست این است که؛ سهم کرجی‌ها از کل ظرفیت اسمی این سد ۱۵ درصد است و با وجود بحران کم آبی بی تردید حتی اگر یک روز انتقال آب رودخانه کرج از تونل رخ دهد اکوسیستم رودخانه کرج با معضلاتی روبرو می‌شود که غیر قابل جبران است.
نظر شما