این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.
خبرگزاری مهر - گروه استانها: هر چند بارش های بهاره امسال موجی از خوشحالی در بین کشاورزان و مردم ایجاد کرد و به افزایش ذخیره سازی سد ها کمک کرد اما به استناد آمار های موجود و گفته صاحبنظران تعداد ۲۸ شهر خراسان رضوی امسال با تنش آبی مواجه بوده و منابع ابی استان با کاهش شدید و افت سطح روبرو هستند.
کمبود بارش و کاهش روان آب ها، رشد ناموزون جمعیت، افزایش حاشیه نشینی در شهرها، عدم انطباق طرح های توسعه ای با مدیریت آب و عدم اتکا به طرح های آمایش سرزمین در حال حاضر چالش های مدیریت آب را جدی کرده و موجب شده تا به گفته استاندار خراسان رضوی این استان در سال گذشته با خسارت ۲ هزار میلیارد تومانی روبرو شود.
خشکسالی در حالی این استان پهناور را تهدید می کند که جمعيت این استان روز به روز افزایش می یابد و از آنجا که برداشت آب با رشد جمعيت همخوانی نداشته شاهد نشست زمين در دشت ها هستیم.
آبخوان های خراسان رضوی آب می رود
معاون برنامه ریزی و بهبود شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در این رابطه می گوید: در حالی که ۷ و نیم میلیارد مترمکعب منابع آب تجدیدپذیر در خراسان رضوی وجود دارد اما میزان برداشت از این منابع آبی به بیش از ۹ و نیم میلیارد مترمکعب می رسد که استان را با شاخص منفی برداشت همراه کرده است.
محمد علایی در گفتگو با مهر بیان کرد: این بدان معنا است که افزون بر ۱.۱ میلیارد مترمکعب در شرایط ترسالی و تا دو میلیارد مترمکعب در شرایط خشکسالی از آبخوان های زیرزمینی خراسان رضوی اضافه برداشت می شود.
معاون برنامه ریزی و بهبود شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی گفت: در شرایط معمول نسبت برداشت از منابع آب به تغذیه از این منابع حدود ۱۲۳ درصد است.
وی یادآور شد: نتیجه این اقدام در برداشت بی رویه آب از آبخوان ها موجب کاهش و افت سطح سفره های زیر زمینی آب و در نهایت شوری آب و نشست سطح زمین خواهد شد.
وی افزود: برداشت های بی رویه آب موجب شده تا در دشت مشهد شکافی به طول ۸۰ کیلومتر پدیدار شود که متاسفانه هر روز براین طول شکاف افزوده می شود.
وی افزود: ایجاد شکاف بیشتر در دشت مشهد بر اثر کاهش سطح آب تهدید بالقوه ای برای آسیب و ایجاد خسارت به خطوط انتقال انرژی، راهها، ساختمان ها و تاسیسات است.
۶۵ درصد جمعیت خراسان در محاصره کم آبی
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی نیز گفت: سال گذشته تعداد ۱۸ شهر استان خراسان رضوی در آستانه تنش آبی قرار داشت که تابستان امسال این رقم به ۲۸ شهر و معادل ۶۵ درصد جمعیت استان می رسد.
حسین اسماعیلیان در گفتگو با مهر با ابراز نگرانی از قرار گرفتن تعداد ۲۸ شهر خراسان رضوی در آستانه تنش آبی ادامه داد: سیمای آب شرب شهرهای استان نگران کننده است.
وی با شاره به اینکه بیشتترین نیاز آبی استان از منابع آب زیر زمینی تامین می‌شود ادامه داد: متاسفانه اضافه برداشت‌های انجام شده در چند دهه گذشته مخازن ذخیره آب زیر زمینی را آن قدر ضعیف کرده که در کوتاه مدت امیدی به بهبود و جبران آن نیست.
تنش آبی سرعت می گیرد
وی با بیان اینکه سالانه سطح منابع آب چاه های استان خراسان رضوی به طور متوسط ۲، ۵ درصد افت می کند افزود: در افق ۱۴۲۰ تمام شهرهای استان با کسری شدید منابع آبی مواجه می شوند.
وی گفت: همراه با کاهش شدید سطح منابع آبی و زیر زمینی در حال حاضر با بحران کیفی آب نیز روبرو هستیم به گونه ای که هر سال از کیفیت آب شرب کاسته می شود.
وی با بیان اینکه سالانه یک میلیارد و ۱۷۶ میلیون مترمکعب آب از دشتها اضافه برداشت می شود بیان کرد: افت سطح آب سفره های زیرزمینی و کاهش میزان توان آبدهی چاه ها برروی کیفیت آب نیز اثر گذاشته است.
اسماعیلیان با اشاره به اینکه ۹۰ درصد آب تولیدی در بخش کشاورزی، هفت درصد در حوزه شرب و سه درصد در حوزه صنعت و خدمات مصرف می شود گفت: در بخش شرب سالانه حدود ۱۵۵ میلیون مترمکعب از سفره های آب زیرزمینی خراسان رضوی برداشت می شود.
وی با بیان اینکه شرایط کنونی مشکل تامین آب در استان خراسان رضوی روز بروز حادتر می شود، یادآورشد: هم اینک ظرفیت تامین آب در شهرهای استان هفت هزار و ۵۵۰ لیتر بر ثانیه است که هر سال با خشکسالی ها و افت سطح آبهای زیرزمینی کاهش می یابد.
وی با تاکید بر اینکه در صورتیکه الگوی کشت صحیح و صرفه جویی در دستور کار قرار نگیرد با مشکلات عدیده ای روبرو خواهیم شد بیان کرد: با ادامه روند مصرف کنونی تعداد شهرهای دچار تنش آبی در سال ۹۵ به ۳۳ شهر خواهد رسید.
۳۴ دشت خراسان در لیست سیاه
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز با بیان اینکه وضعیت خوبی در دشت های خراسان حاکم نیست بیان کرد: از ۳۷ محدوده مطالعاتی منابع آب استان ۳۴ مورد در وضعیت ممنوعه و بحرانی قرار دارد.
حسن جعفری با بیان اینکه خراسان رضوی با کسری یک میلیارد مترمکعبی در بخش آبهای زیرزمینی روبه‌رو است به مهر گفت: برداشت بی رویه آب و مصرف بیش از اندازه موجب شده تا خراسان رضوی در طول سال با کسری یک میلیارد و ۱۷۰ میلیون متر مکعبی مخازن آب زیرزمینی مواجه شود.
وی با اشاره به خشکسالی های مداوم و تاثیر آن بر منابع آب استان اظهار کرد: از تعداد ۳۴ محدوده مطالعاتی منابع اب در وضعیت ممنوعه تعداد ۱۵ محدوده از جمله دشت نیشابور در شرایط بحرانی است و سالانه با افت بیش از یک متر ذخایر آب مواجه است.
جعفری با بیان اینکه اتکای استان به منابع آب زیرزمینی ۷۸ درصد است افزود: مصارف آب استان ۷۸ درصد از محل ذخایر زیرزمینی و ۲۲ درصد از آبهای سطحی تامین می شود.
وی گفت: بخش کشاورزی با ۹۰ درصد مصرف آب در استان بیشترین سهم مصرف را به خود اختصاص داده است و لذا توجه به این بخش و اجرای الگوهای صحیح مصرف، نقش مؤثری در کاهش مصرف آب و رفع مشکلات کم‌آبی می تواند ایفا کند.
دو برابر میانگین جهانی آب مصرف می کنیم
مدیرکل توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه کمتر از یک سوم میزان بارندگی جهانی نزولات جوی در ایران داریم اظهار کرد: این در حالی است که دو برابر میانگین جهانی آب مصرف می کنیم.
اگر همین امروز تصمیم بگیریم که از آبهای زیرزمینی برداشت نکنیم ۵۰ سال طول می کشد که وضعیت منابع آب زیرزمین به حد تعادل برسدزهرا جواهریان در گفتگو با مهر بیان کرد: با وجود اینکه ۱۴ سال است که در خشکسالی بسر می بریم و هر سال میزان بارندگی افت محسوسی دارد اما در نحوه مصرف تغییری نداشتیم و حتی میزان مصرف افزایش یافته است.
وی افزود: اگر میانگین بارندگی در کشور ۲۴۱ میلیمتر در سال باشد این میزان در جهان ۸۵۵ میلیمتر است یعنی کمتر از یک سوم میزان بارندگی جهانی نزولات جوی در ایران داریم اما سرانه مصرف آب در دنیا ۱۳۰ لیتر در روز و در ایران ۲۲۰ لیتر در روز است.
وی بیان کرد: اگر در سال ۱۳۵۸ حدود ۷۰ میلیون مترمکعب از آبهای زیرزمینی برداشت می شد امروز این میزان به ۱۱ میلیارد مترمکعب رسیده است.
وی افزود: برداشت از آبهای زیرزمینی در ۳۴ سال اخیر در کشور ۱۷۰ میلیارد مترمکعب معادل ۸۵ درصد از منابع آبی در سال بوده این در حالی است که می گویند اگر کشوری فقط ۲۰ درصد از منابع آبی خود را استفاده کند در وضعیت ایمن و اگر ۴۰ درصد از این منابع استفاده کند در معرض خطر قرار می گیرد.
افزایش ۹۳ درصدی حفر چاه
وی شمار چاه های غیرمجاز در ایران را بسیار ذکر و بیان کرد: اکنون نزدیک به ۶۵۰ هزار حلقه چاه در کشور وجود دارد که از این تعداد بیش از ۲۰۰ هزار چاه غیرمجاز است.
وی با بیان اینکه در طی ۱۷ سال گذشته تعداد چاه های حفر شده ۹۳ درصد افزایش یافته است ادامه داد: نتیجه این رشد حفر چاه ها موجب خشکیدن جنگلها، کشتزارها و نشست زمین شده است.
وی فرو نشست زمین به دلیل برداشت بی رویه آب را یکی از تهدیدات طبیعت برشمرد و گفت: متاسفانه چون راه های نفوذ و مجراهای آبهای زیرزمینی بعد از فرونشست زمین بسته می شود برگشت آب به زیرزمین را مشکل می کند.
جواهریان افزود: اگر همین امروز تصمیم بگیریم که از آبهای زیرزمینی برداشت نکنیم ۵۰ سال طول می کشد که وضعیت منابع آب زیرزمین به حد تعادل برسد.
وی یکی از معضلات مدیریت منابع آب در کشور را بحث نحوه استفاده از آب تصفیه عنوان و بیان کرد: میزان برداشت آب در ایران بسیار بالا اما بازچرخانی آب در کشور بسیار پایین است این در حالی است که در برخی کشورها آب مصرفی تا هفت بار بازچرخانی می شود.
دغدغه ای برای کمبود آب مشهد وجود ندارد
در حالی که مدیران خراسان رضوی به اتفاق بر کمبود آب و تنش کم آبی در شهر های این استان نظر دارند اما معاون اول رییس جمهوری در سفر خود به مشهد در اردیبهشت ماه سال جاری در جمع خبرنگاران اطمینان خاطر داد جای نگراین برای کمبود آب نیست.
اسحاق جهانگیری در سفر به مشهد مقدس بیان کرد: برای رفع مشکلات استان به ویژه مشهد اقدامات خوبی در حوزه وزارت نیرو انجام شده و در بحث استانهای مرزی چون خراسان رضوی برای انتقال آب از کشورهای همسایه تدبیر شده و در حال مذاکره هستیم.
وی ادامه داد: طرح هایی چون انتقال آب به مشهد از طریق تونل هم مطرح شده و در مجموع برای آینده آب شرب مشهد جای نگرانی نیست و پیش بینی های لازم صورت گرفته است.
وی گفت: در عین حال بحث آب در کل کشور با مشکلات و محدودیت های گسترده مواجه بوده لذا نیازمند مدیریت مصرف آب بطور جدی هستیم
نظر شما