به گزارش خبرنگار مهر، بسیاری از کارشناسان، پدیده اربعین را نقطه عزیمتی برای تشکیل جامعه مهدوی می‌دانند. حجت الاسلام و المسلمین شیخ مهدی بنیانیان با اشاره به نامه حضرت صاحب الزمان به شیخ مفید در دلایل طولانی شدن غیبت، دور شدن دل های شیعیان از یکدیگر را یکی از این عوامل خواندند و معتقدند پدیده اربعین تمرین نزدیکی دل های شیعیان و به تبع آن هموار شدن مسیر ظهور خواهد بود. متن زیر مشروح گفتگوی مهر با این کارشناس و واعظ دینی است.
*رهبر انقلاب تعبیری راجع به موضوع اربعین دارند که می‌فرمایند اربعین شروع جاذبه مغناطیس حسینی است. برای شروع بفرمایید که این تعبیر رهبر انقلاب از چه حیثی است و چطور می‌شود این را تبیین کرد؟
شاید جریان هدایت سیدالشهدا در عالم متفاوت با سیر هدایت بقیه ادیان و مذاهب باشد. شما در هر دینی حتی دین‌هایی که خودساخته هستند می‌بینید که یک شاکله و یک مسیر و یک سیری را در جذب انسانها قرار می‌دهند. باید بررسی کرد که اصلا سیر تبلیغی ادیان چیست؟ ادیان چگونه تبلیغ می‌کنند با چه شیوه‌ای جذب می‌کنند. حالا چه ادیان ابراهیمی یا ادیان غیرابراهیمی حتی ادیان خودساخته مثلا عرفان‌های نوظهور اینها همه در حال جذب آدم هستند. اما چه علتی اینها را موفق کرده که حتی در ایران و حتی در مجامع دانشگاهی ما اینقدر موفقند؟ این به نوع شیوه تبلیغات و نوع جذب آدم‌ها بستگی دارد.
آنچه که راجع به اربعین باید گفت این است که به نظر من اربعین اعجاز سیدالشهدا در قرن ۲۱ است. عراق کشوری است که جنگ‌زده است و هیچ زیرساختی ندارد. از نظر فقر امنیت و... کشور بحران زده‌ای است. حال این پدیده را با پدیده‌ای مانند حج مقایسه کنید، حج با همه این امکاناتی که کشور عربستان دارد نهایتا تا به حال به ۵ میلیون نفر رسیده است. لذا این راهپیمایی اعجاز سیدالشهداست. این بعد ظاهری است که ۲۰ میلیون انسان دور هم جمع می‌شوند. اینها نه فرهنگ مشترکی دارند، نه زبان هم را متوجه می‌شوند و.... اما در امنیت و با نظم این پیاده‌روی در جایی که هیچ زیرساختی ندارد، انجام می‌شود.
اینکه می‌بینید اینگونه قلوب به سمت سیدالشهدا گرایش پیدا می‌کند همین حدیث پیغمبر است که فرمودند شهادت امام حسین حرارتی در قلوب مؤمنین ایجاد می‌کند که این حرارت هیچ‌گاه سرد نمی‌شود. این حرارات این اعجاز را ایجاد می‌کند که نه در بحث اربعین، در بحث محرم هم علی رغم شرایط سخت اقتصادی که وجود دارد اما جلسات امام حسین در محرم بهتر از هر سال، برگزار می‌شود.چرا مثلا در محرم دیده می‌شود جوانی که هیچ ظاهر دینی ندارد یا شاید به زعم ما هیچ دینی نداشته باشد اما ده شب اول محرم همه چیز را رها می‌کند؟
ما یک نکته را فراموش کردیم امام صادق علیه السلام به عنوان رئیس مکتب ما، در تعریف دین می‌فرمایند: «هل الدّین الّا الحبّ و البغض» آیا دین چیزی غیر از حب و بغض است؟ این خیلی معنی دارد. ببینید وقتی همین را معیار قرار دهید و آن را در زندگی جاری کنید، خیلی از مشکلات حل می‌شود. الان در تهران چند بار این کتاب زنان مریخی و مردان ونوسی تجدید چاپ شد؟ چند بار کتابی که امام صادق، امام باقر و امام رضا راجع به انتخاب همسر و تربیت و ارتباط با همسر دارند تجدید چاپ شد؟ما در عملکردمان مثل تربیت کودک، در اقتصاد، در بحث ارتباط با همسر، در بحث ارتباط با همدیگر، در بحث سیاسی، در بحث غذاخوردن و... هیچ وقت سراغ اهل بیت نرفتیم.
دو ساختار را در عالم وجود دارد. یک ساختار خدا محور و دین محور است و یک ساختار مدرنیته و مادی‌گرایی است. همه تعریف‌های جامعه مدرنیته با جامعه ما متفاوت است یعنی اولین الگویی که رأس هرم جامعه‌شناسی و روان‌شناسی دنیای مادی وجود دارد، چیست؟ انسان!دین چه می‌گوید؟ یعنی هرم و رأس جامعه‌شناسی دین چیست؟ «لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم» لذا امام رضا می‌فرماید متعالی‌ترین انسان، فقیرترین انسان است. اهل بیت می‌گویند ما فقیرترین انسان‌هاییم یعنی چه؟ یعنی هیچ چیزی از خودمان نداریم هرچه هست از اوست.
*با توجه به صحبت های شما الان با توجه عقلانیت ابزاری که در غرب وجود دارد با این عقل پدیده‌ای مثل اربعین را نمی‌شود تحلیل کرد. به طور کلی چه نوع عقلانیتی در پدیده‌ای مثل اربعین وجود دارد و چطور می‌شود این را تعریف کرد؟
شما باید عقل را تعریف کنید. ما یک روایت بسیار وسیعی در کتب شریفی مثل کافی و وسائل الدراجات و کتاب‌های روایی راجع به عقل داریم که می‌فرمایند عقل پیغمبر درون است و یا عقل حجت درونی است.
عقل آن تفکری معاد باوری است که در وجود انسانها توسط معصوم تربیت می‌شود مثل عقل سلمان، عقل مقداد و... اینها چطور فکر می‌کنند؟ به حجت درونی خود رجوع می‌کنند که چطور می‌توانند رضای خدایشان را برای معادشان به دست بیاورند. بسیاری از گناهانی که ما در روز آنها را انجام می‌دهیم با توجیه انجام می‌شود، بعد اسم آن را عقلی می‌گذاریم. همان کاری که قوم حضرت موسی کردند. حضرت به قوم خود فرمود شنبه‌ها ماهیگیری نکنید، قرآن می‌فرماید ماهی‌ها به سطح آن و به درون جوی‌ها می‌آمدندو در دسترس بودند. لذا آنها به زعم خود از عقل خودشان استفاده کردند و جلوی خانه‌هایشان چاله‌هایی کندند که ماهی‌ها از نهرها به دورن آن چاله‌ها می‌افتادند. به آنها دست نمی‌زدند. فردای آن روز یعنی یکشنبه که می‌شد می‌رفتند ماهی‌ها را می‌گرفتند! خب این کلاه شرعی است خیلی از کارهایی که ما الان انجام می‌دهیم کلاه شرعی است. خدا بخاطر همین عمل آنها را مسخ کرد.
دنیای مادی امروز امتداد دنیای ابوسفیان و دنیای معاویه است. شما معاویه را وقتی نگاه می‌کنید و نوع حکومت‌داری و نوع فریب و نوع تبلیغ او را می‌بینید، مشابهت‌های زیادی با دنیای مادی امروز می‌توان یافت.یک اتفاق بسیار خطرناکی که افتاده این است که دنیای مادی تعاریف را عوض کرده است. ببینید تعریف ما از اندیشه، از عقل، از آرامش، از امنیت، از تعالی، از سعادتمندی و... عوض شده است. وقتی تعریف عوض شد هرچقدر شما کار فرهنگی کنید به نتیجه نمی‌رسید. چون دنیای مادی سعادت را در جای دیگری می‌بیند.
غایت زندگی از منظر دینی این است: «بابی انت و امی و اهلی و مالی و اسرتی» حالا چطور می‌شود این زندگی به این درجه برسد خودش مبحث جدایی است ولی می‌خواهم بگویم که دنیای مدرنیته به هیچ وجه در این قالب نمی‌گنجد. دین می‌گوید زندگی کن، کار کن، درس بخوان، ازدواج کن، همسر دار شو، بچه دار شو که به امام خود برسی! دنیای مدرن می‌گوید اینها را به دست بیاور که خودت راحت در این دنیا زندگی کنی! از این نگاه هیچ وقت از او فدایی امام حسین پدید نمی‌آید.
اول باید علت پدیده اربعین را در جامعه بررسی کنیم که چرا این اتفاق می‌افتد؟ یعنی چرا شما در این زندگی امروزی که بخشی از آن را تعریف کردیم با این پدیده مواجه هستید؟این اعجاز محبت است. چه اتفاقی می‌افتد که فرد خانه خود را برای خرج دادن به زوار امام حسین می‌فروشد و می‌گوید امام حسین عوض آن را می‌دهد. اما مثلا همین در ایران می‌روی بالای منبر و می‌گویی خدا در قرآن گفته بر ذمه من است که شما ازدواج کنید و من هزینه‌های تو را می‌دهم، هیچ کس ازدواج نمی‌کند! چون باور ندارد.
*چگونه می‌توان موضوع اربعین را با بحث مهدویت پیوند داد؟
در سه ساعت آخری که امام حسین در قتلگاه است اهل بیت برای ایشان عباراتی مثل یک عباراتی سیدنالغریب، سیدنالمظلوم، سیدنالعطشان، سیدنالوحید و... به کار بردند، اما عین این عبارات را امام رضا برای امام زمان است بکار می‌برند! برای چه زمانی؟ برای کل دوران ظهورش.
می‌گویند مهدی ما در آخرالزمان غریب است، وحید است بعد امام رضا می‌گویند چرا این اتفاق افتاده؟ چون امام را نمی‌شناسند. امام شناسی ما در جامعه فوق العاده پایین است.امام حسین در اولین خطبه‌ای که بعد از خروج از مکه می‌خوانند یک آیه قرآن را می‌خوانند که «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ» خدا خلق نکرد جن و انسان را الا برای عبادت. بعد سیدالشهدا فرمودند این لیعبدون یعنی لیعرفون و معرفت الله حاصل نمی‌شود الا با معرفت ما. یعنی هدف خلقت شد شناخت امام. ما در معرفی امام خود بسیار ضعیف عمل کردیم.
اما در اربعین چه اتفاقی می‌افتد؟ مردم محبت خود را به اوج می‌رسانند. برمی‌گردیم به همان روایت «هل الدین الا حب و بعض»، دین چیست؟ امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «الدین هو امام» دین خود امام است.خدا در قرآن به پیامبر(ص) می‌گوید «ان کنتم تحبون الله» اگر خدا را دوست دارید «فاتبعونی» از تو تبعیت کنند. حرف خدا، تبعیت از خلیفه‌الله است. اینکه می‌گویند «الدین هو الامام» یعنی دین آن چیزی است که امام می‌گوید.
امروز غروب اگر پرونده من به دست امام زمان، خلیفه الله رسید، اگر حضرت از من راضی بود، من دین دارم. اگر راضی نبود من امروز هزار رکعت نماز هم خوانده باشم، روزه هم بوده باشم و... من دیندار نیستم.چه کار من امام زمان را راضی می‌کند؟ او یک هدف و یک غایت دارد آن هم اینکه پرچم یالثارات الحسین را در این عالم بلند کند و خود را به عنوان منتقم معرفی کند. پس کمک به رسیدن امام به این ظهور می‌شود جلب رضای امام زمان.
حضرت موسی بن جعفر فرمودند بیش از ۷۰ بار بنا بر ظهور می‌شود اما ظهور عقب می‌افتد، یعنی چه؟ ما در هیئت‌ها مردم کوفه را لعن می‌کنیم که چرا به کمک امام حسین نرفتند، تاریخ می‌نویسد دو سوم مردم بغداد محبان علی بن ابی‌طالب بودند اما موسی بن جعفر ۷ سال در سیاه چال بود، لذا آنها را لعن می‌کنیم. امام صادق علیه السلام فرمودند مهدی ما در آخر الزمان در سیاه چال غیبت است! ۱۲۰۰ سال است امام ما در سیاه چال غیبت است ولی ما چه کار کردیم؟
آنچه که مورد انحراف در جامعه ماست تعریفی که الان مردم از دینداری دارند. چه کارهایی را دینداری می‌دانند؟ دینداری را مساوی با نماز و روزه می‌دانند! در جامعه ما فروع دین می‌شود خود دین! در صورتی نمی‌داند اینها وقتی قیمت دارد که شما دین داشته باشی اگر دین نداشته باشی قرآن به شما می‌گوید «ویل للمصلین» اگر دین نداشته باشی خدا می‌گوید همین‌ها را برای شما وبال قرار می‌دهم، نه اینکه به درد نمی‌خورد و بی‌ارزش است بلکه برای شما معصیت است.دین یعنی رضای امام زمان. رضای امام زمان رسیدن به آن غایت یعنی ظهور است. امام زمان(ع) به شیخ مفید فرمودند علت غیبت این است که دل‌های شما از هم دور است!
*یعنی شما می‌خواهید این نتیجه را بگیرید که پدیده اربعین می‌خواهد قلوب را به هم نزدیک کند؟
همه اینها اعجاز است که به مردم یاد بدهد باید اینگونه باشید. جامعه مهدوی این است و این اتفاق در اربعین می‌افتد. قلوب باید به هم نزدیک شود تا ظهور محقق شود.شیطان می‌داند که شرط ظهور یک دل شدن شیعه و دوستان امیرالمؤمنین است. لذا همه جنودش را به کار می‌برد که با هم به اختلاف بیافتند. در روایات آخر الزمان، آمده است که چه اتفاقاتی در میان شیعه می‌افتد و چه گسستی در جامعه شیعه ایجاد می‌شود.
در حال حاضر اصلا نگاه اهل بیت به ارتباط آدم‌ها با همدیگر هیچ کدام در جامعه ما پیاده نمی‌شود، اما با همه این اوصاف می‌بینیم در محرم مردم حول یک محور به هم محبت می‌کنند. در اربعین نیز ۲۰ میلیون آدم در این مراسم شرکت می‌کنند که نه فرهنگ مشترک دارند و نه زبان یکدیگر را می‌فهمد که بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند، اینها جمع می‌شوند در حداقل امکانات این مراسم را انجام می‌دهند. بعد همین مکانات را نیز چه کسی فراهم می‌کند؟ خود این مردم. حول یک اسم و حول یک محور همه به هم محبت می‌کنند، این همان شرط ظهور است.
این عبارت که حضرت به شیخ مفید می‌گویند یکدل شوید یک فراز دیگری دارد می‌گوید یکدل شوید ذیل یک حقیقتی و یک عهدی را انجام بدهید. می‌گوید حول یک محور به یکدیگر محبت کنید اشاره به محور نمی‌کند اما می‌گوید حول یک محور به یکدیگر محبت کنید و عهدتان را انجام دهید اما محبت حول یک محور که پیش شرط ظهور است، معجزه اربعین است.
*به صورت کلی پدیده اربعین چه معانی و مفاهیمی را انتقال می‌دهد چه در بعد درونی شیعه و در چه در بعد بین‌المللی؟ بطور کلی چه پیام‌هایی را در خودش دارد؟
ما در روایاتی که راجع به بحث آخر الزمان و بحث مهدویت داریم این است که وقتی که حضرت ظهور کنند همه حضرت را می‌شناسند خب این شناخت چگونه باید اتفاق بیافتد؟ ببینید اولا که همه ادیان منجی دارند و باوری به این منجی وجود دارد. یک اتفاقی که در روایات ما به آن اشاره می‌شود این است که کسی امام زمان را نمی‌شناسد به عنوان مهدی ابن حسن العسگری. پس آن حضرت را به چه چیزی می‌شناسند؟ می‌فرمایند در آخر الزمان همه سیدالشهدا را می‌شناسند یعنی محبت سیدالشهدا جهانی می‌شود.
لذا وقتی حضرت خودش را معرفی می‌کنند وقتی پشت به دیوار کعبه می‌زند می‌فرمایند: «الامام بقیه الله انا بن رسول الله انا امیرالمومنین انا بن فاطمه الزهرا انا بن حسین بن علی» روایت می‌گوید تا می‌فرمایند انا بن حسین بن علی، همه او را می‌شناسند. اولین خطبه حضرت در عالم این است که همه هم می‌شنوند: «ان جدی الحسین قتلوه عطشانا» این جمله معرفی‌نامه و سرفصل قیام است «ان جدی الحسین» حسینی که همه شما می‌شناسید «قتلوه عطشانا» که عبارت‌های دیگری هم وجود دارد.
صدا و سیما سه سال پیش ظهر تاسوعا در اخبار ساعت ۱۴ بود که نشان می‌داد در نیویورک یک گروهی از شیعیان لبنانی یا پاکستانی یک میزی گذاشته بودند و شله زرد به مردم می‌دادند. یک پیرمردی آمد خیلی هم ظاهر آراسته‌ای داشت و یک شله زرد برداشت. خبرنگار رفت و گفت تو برای چه برمی‌داری؟ پرسید که شما چه دینی دارید؟ گفت من یهودی هستم -یهودی در امریکا نه در ایران- جمله او این بود می‌دانم حسین شما شفا می‌دهد این جمله خیلی عجیب است که یهودی در امریکا این جمله را به کار می‌برد.
اربعین اولین کاری که می‌کند این است که سیدالشهدا به عالم معرفی می‌شود. عصر، عصر رسانه است نمی‌شود تجمع ۲۰-۳۰ میلیونی را مخفی کرد این در دنیا موج ایجاد می‌کند. هر جای دنیا هر آدمی که در فضای مجازی می‌گردد اجتماع ۲۰-۳۰ میلیونی را ببینید، می‌گوید چرا؟ برای او سوال ایجاد می‌شود که این اجتماع برای چیست؟ حداقلی از معرفت برای او ایجاد می‌شود و اسم حسین به علی را در دنیا می‌شنود. این سرآغاز هدایت است. این جریان هدایت خداست. این رحمت واسعه است.
اگر آسمان آفتابی باشد، همه جا آفتابی است. چه آدم فوق العاده کافر و مشرک و بدی باشد چه آدم اولیاء خدایی باشد، از این فیض بهره‌مند می‌شود. سیدالشهدا رحمت الله واسعه است یعنی رحمت او عام است.شناخت امام زمان یک اتفاق حتمی قبل از ظهور باید باشد و امام حسین این کار را انجام می‌دهد. قصه اربعین به عالم معرفی می‌کند که حسین بن علی کیست.
یک شرط ظهور شناخت همه عالم بود و یک شرط دیگر ظهور این بود که مردم یک دل شوند و وحدت پیدا کنند. لذا اربعین نمونه جامعه مهدوی است. عده‌ای خدمت امام صادق آمدند و گفتند ما آماده ظهور هستیم حضرت فرمودند آیا دستتان در جیب همدیگر هست؟ یعنی کسی محتاج شود با علم اینکه می‌داند شما خوشحال می‌شوید دست در جیب شما می‌کند تا به حد نیازش بردارد و نیاز خود را برطرف کند؟ گفتند نه آقا!
این روایت اینگونه معنی می‌شود که حضرت می‌گویند هنوز شما حاضر نشدید پولتان را فدای آنها کنید چطور می‌خواهید جانتان را فدای ما کنید. در روایات مهدویت و ظهور می‌بینید که در حکومت اقتصادی امام زمان همه دستشان در جیب یکدیگر است یعنی یک کاسه هستند. این غایت است ولی قبل این باید یک اتفاقی در جامعه بیافتد و آن اینکه همه با هم یک دل شوند و همه به هم محبت کنند. هدف اربعین با این اعجاز و با این اتفاق در جامعه نهادینه می‌شود.
نظر شما