به گزارش خبرگزاری مهر، نشست نقد و بررسی کتاب «دانش اسلامی، قرائتی بر مبنای علوم انسانی» نوشته محمد ارکون، اسلام شناس فرانسوی به همت پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار شد. در این نشست سید عبدالامیر نبوی به همراه مقصود فراستخواه، زهیر صیامیان و عبدالقادر سواری درباره این کتاب به بحث و بررسی پرداختند.
سید عبدالامیر نبوی پژوهشگر ارشد و عضو هیئت علمی در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه درباره این کتاب گفت: نقد عقلانیت اسلامی، بازخوانی سنت، نااندیشیده ها، تفکیک ایمان از عقیده، نقد نهادهای مولد نادانی و رد دوگانه انگاری ها کلید واژه های بحث ارکون هستند و از او می توان دو نکته آموخت؛ بازخوانی نقادانه سنت و میراث و رها کردن ایمان به عنوان حقیقتی معنابخش از عقیده.
وی ارکون را هوادار انسان گرایی، خردگرایی، مدارا، سکولاریسم و اسلام شناسی تطبیقی دانست و گفت: او ناقد شرق شناسی و سنت های ایدئولوژیک دینی است و به جای پاسخگویی در مقام یک دانشمند، پرسشگر و اهل تامل است. الگوهای او ابن مسکویه، ابوحیان توحیدی، ابوالعلاء معزی و ابن رشد هستند و خود را منادی اسلام مدرن می داند.
این عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی با بیان اینکه مقصود ارکون از سنت بازگشت به نصوص به معنای یک فرآیند پویا، عقلانی و نقادانه است اضافه کرد: او بر خلاف سلفی ها و نیز سنت گرایان میان سنت، اصالت و هویت رابطه یکسان و تساوی برقرار نمی کند. احیای سنت از نظر او یک وسیله و آغاز راه شناخت است.
وی تاکید کرد: ارکون معتقد است در جوامع دینی، سنت یک امر نااندیشیده باقی می ماند زیرا مخیله اجتماعی و مخیله دینی در این جوامع یکی می شود و برای به سخن درآوردن تاریخ لازم می داند تا نصوص را از اقتدار فقها و صاحبان قدرت بیرون آورد و به متن اصلی بپردازد.
نبوی با بیان اینکه نقد عقلانیت اسلامی برای طرد آن نیست، گفت: گاه این میراث تنها نقطه امید برای فردایی بهتر است. این اندیشمند سنت را نقطه آغاز و حرکت به سوی مدرنیته می داند و از این رو به طه حسین اهمیت داده و مدرنیته را منوط به بازگشت نقادانه به سنت و نه گذشتن از آن می داند.
این عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی دو گانه هایی چون دینی و سکولار، نو و کهن، سنت و مدرنیته، دارالاسلام و دارالکفر، حلال و حرام، نجس و پاک و زنانه و مردانه را برشمرد و خاطر نشان کرد: به نظر ارکون و نیز برهان غلیون با وجود این دو گانه ها گروهی به سمت اثبات حقانیت یکی از طرفین و گروهی به دنبال سازگاری این دو با هم هستند. اما مشکل در باقی ماندن دوگانگی به عنوان واقعیتی ثابت و مفروض است که موجب بازتولید و رقابت ایدئولوژی ها می شود. این دوگانگی ها مصنوعی و بازتاب تحولات زمانه خود بوده اند و لذا نظام سنت و فکر مبتنی بر آنها باید مورد نقد قرار گیرد.
وی در پایان گفت: ارکون در عوض، به توجه به نقاط خاکستری و تغییر این گونه رابطه های مصنوعی دعوت می کند؛ مثلا سه گانه دین- دولت- دنیا را به جای دوگانه دین- سیاستمی نشاند. به این ترتیب، فرآیند سکولاریزاسیون چیزی خارج از دین و تجربه مدینه نیست.
نظر شما