به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای اندیشه، سومین نشست «اندیشه و قلم» با موضوع اندیشه نگاری ادبی در داستان «جاناتان مرغ دریایی» نوشته ریچارد باخ با حضور امیر علی نجومیان و موسی اکرمی عصر دیروز یکشنبه ۶ دی در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.
در ابتدای این نشست امیرعلی نجومیان نويسنده، نظريه‌پرداز، مترجم و دانشيار ادبيات انگليسي و نظريه ادبی دانشگاه شهيد بهشتی درباره حضورش در این نشست گفت: زمانی که یاد دورانی می افتادم که در نوجوانی دوست عزیزی کتاب «جاناتان مرغ دریایی» را به من داد و با خواندن این اثر به نوعی نگاهم به زندگی شکل گرفت و تاثیر زیادی بر من داشت.
وی افزود: وقتی جست و جویی در فهرست کتاب‌های فلسفی دنیا کردم، بیشتر فهرست ها نام این کتاب را نیز قرار داده بودند.
نجومیان با بیان این که این کتاب، به لحاظ حجم کتاب بسیار کوچکی است، افزود: اگر تصاویر کتاب را از آن جدا کنیم، می‌بینیم که این کتاب یک داستان کوتاه است. همچنین داستان در سه بخش نوشته شده، در بخش اول جاناتان برای پرواز تلاش می‌کند و البته این تلاش فردی است و پروازهایش باعث می شود گله او را رها کند، در بخش دوم به آگاهی ثانویه می رسد و آنجا تعلیم پیدا می کند و در بخش سوم جاناتان با تعدادی از یارانش به زمین باز می گردد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: باید توجه داشته باشیم در سال ۱۹۷۰ که کتاب به چاپ می رسد پایان یک دهه تاثیر فرهنگ، فلسفه و عرفان شرقی در آمریکاست و آثار زیادی در این دوره شکل می گیرد که می خواهد این فرهنگ را وارد ادبیات انگلیسی کند. جاناتان مرغ دریایی نیز نمادی از نگاه و بینش آمریکایی به عرفان شرقی برای کمک به زندگی مادی انسان هاست و با عرفانی که ما سراغ داریم بسیار متفاوت است.
نجومیان همچنین گفت: کتاب ریچارد باخ به عنوان یک اثر روانشناسی نیز شناخته شده است که می‌خواهد به انسان کمک کند معنا دار تر زندگی کند. در پیام‌هایی که مخاطبان بسیاری از کشورهای مختلف برای این کتاب گذاشته بودند بسیاری گفته اند که این اثر من را نجات داد و این موضوع نشان از تاثیرگذاری کتاب به لحاظ روانشناسی دارد. در مجموع می خواهم این نتیجه گیری را کنم که عرفان آمریکایی تلاش دارد زندگی معنوی را با زندگی مادی پیوند بزند.
وی با تاکید بر این که کتاب «جاناتان مرغ دریایی» با مخاطب نوجوان ارتباط خوبی برقرار می‌کند، عنوان کرد: کسانی که در سنین پایین‌تر هستند خیلی تحت تاثیر این کتاب قرار می گیرند. اما به لحاظ ادبی می توانیم این اثر را به دو حوزه مختلف تمثیل و افسانه تقسیم کنیم.
این نویسنده و منتقد ادبی، داستان «جاناتان مرغ دریایی» را فاقد عمق ادبی دانست و گفت: دلیل عدم وجود عمق ادبی در این داستان، نماد بودن شخصیت ها برای انتقال پیام اصلی نویسنده است. البته در رابطه با درون مایه اثر می توانم به چند کلید واژه از جمله کشف و جست و جو یا سفر اشاره کنم. مخاطبان جست و جو را دوست دارند و علاقه دارند داستانی بشنوند که شخصیت اش در حال جست و جو باشد و اگر در پایان نتواند چیزی که می خواهد به دست بیاورد احساس می کنیم چیزی کم است. جست و جو برای هر فردی معنای به خصوصی دارد. همه ما در حال جست و جو برای رسیدن به عشق، شهرت، معنا، ثروت و ... هستیم و همیشه در این مسیر حرکت می کنیم.
وی ادامه داد: این داستان همچنین درباره آموزش است. درست است که سفر «جاناتان مرغ دریایی» معنوی و فردی است. اما به تنهایی نمی توانیم چنین کاری کنیم و در قبال دیگران هم مسئولیت داریم. در واقع این داستان درباره مسئولیت هم هست. البته داستان در عین حال درباره فردیت هم هست. در واقع این فردگرایی است که در جهان غرب بیشتر و بیشتر شکل گرفته است. مساله دیگر در این اثر آزادی است. در طول داستان بارها و بارها جاناتان به این موضوع اشاره می کند که همه کارها درباره آزادی است.
نجومیان گفت: پیام نهایی «جاناتان مرغ دریایی» عشق است. عشق به دیگران و بخشیدن دیگران به خاطر گناهانی که می کنند و به نوعی این داستان می‌تواند تمثیلی از حضرت مسیح هم باشد. البته صاحب اثر فردی مومن و معتقد به آیین مسیحیت نیست. اما این موضوع اهمیتی ندارد، چرا که حتی در داستان های انسان هایی که خدا را باور ندارند، می توانید او را ببینید.
در ادامه این نشست موسی اکرمی نویسنده، مترجم، ویراستار و استاد دانشگاه در گروه فلسفه علم دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران با بیان این که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی هرمز ریاحی و فرشته مولوی کتاب «جاناتان مرغ دریایی» را به طور کامل ترجمه کرده‌اند، گفت: به نظر نسخه قدیمی کتاب با نسخه های جدید غیرقابل مقایسه است. بخشی از این است مربوط به تصاویر زیبای آن است که در ترجمه های جدید حذف شده‌اند. همچنین ریچارد باخ در ابتدای این کتاب تقدیم نامه ایی دارد و نوشته است: «تقدیم به جاناتان راستین، که در همه ما می زیید.» اما متاسفانه این تقدیم نامه در ترجمه جدیدی که به دستم رسیده حذف شده است.
اکرمی گفت: در کتاب «جاناتان مرغ دریایی» جاناتان متوجه می شود که لذت پرواز به عنوان هدف زندگی به او داده شده است. پرواز برای همه مردم نوعی نماد و سمبل است. ما در سنت های خودمان، چه مولانا و عطار خوانده باشیم و چه سنت هایی که به ما رسیده است با عنوان کمال روح آشنا شده ایم و به همین دلیل خیلی راحت با کتاب جاناتان مرغ دریایی ارتباط برقرار می کنیم.
وی افزود: پرنده در این اثر و در تجربه های ابتدایی‌اش زمین می‌خورد و شکست می خورد. اما هدف‌های بزرگتری دارد و به تلاش خود ادامه می دهد. او سیر و سلوک دارد و در نهایت مرزها را می شکند و به حدی می رسد که محدودیت زمانی و مکانی برایش وجود ندارد و مجرد می شود. اما وقتی به میان گله خود بازمی گردد، او را توبیخ می کنند. او می گوید کدام مسئولیت بزرگتر از این که من به شما نوع دیگری از زندگی را می آموزم و می خواهم به شما نشان دهم که زندگی بسیار بزرگتر از آن چیزی است که شما فکر می کنید.
این نویسنده و مترجم با اشاره به این که ریچارد باخ نویسنده کتاب «جاناتان مرغ دریایی» یک خلبان بوده است، عنوان کرد: نویسنده خود نیز علاقه بسیاری به پرواز داشته و در روایت اثرش هم این موضوع را می بینیم. در این اثر داستانی عرفان شرقی همچون این جمله معروف که «ای برادر تو همین اندیشه ایی» و یا ۳۰ مرغ عطار نیشابوری تکرار می شود. البته برخی نگرش ها نیز برای دوره مدرن است . همچون این پیام که هیچ تفاوتی بین انسان ها وجود ندارد و هیچ قانونی به جزء آزادی وجود ندارد.
اکرمی با اشاره به شباهت های داستان «ماهی سیاه کوچولو» اثر صمد بهرنگی با کتاب «جاناتان مرغ دریایی» گفت: ماهی سیاه کوچولو نمونه دیگری از این سفر و رفتن به دنبال راهی است که دیگران نرفته اند و هر دوی این شخصیت ها به هستی می پیوندند.
نجومیان نیز گفت: ریچارد باخ چند سال قبل دچار سانحه هوایی شد که البته زنده ماند. زمانی که در دوران نقاهت به سر می برد، همسرش داستانی از او پیدا کرد و به او نشان داد. باخ نیز گفت که این داستان فصل چهارم کتاب «جاناتان مرغ دریایی» است که در آن دوران قصد نداشته منتشر کند. این فصل از داستان به بازگشت جاناتان اشاره دارد، چرا که مرغ های دریایی از او یک مذهب ساخته اند و اتفاقات عجیب و وحشتناکی را رقم زده اند. ریچارد باخ نیز گفته است اخیرا با دیدن گروه هایی مانند داعش تصمیم گرفته است فصل چهارم کتاب را نیز منتشر کند.
وی تصریح کرد: آثار ادبی ماندگار هستند که مفاهیمی جهانی را ارائه می کنند. داستان های ماندگار ساده هستند و روایت های تو در تو ندارند و در عین حال فضایی را فراهم می کنند که بتوان تفسیر های متفاوتی را از آن ها ارائه داد. این اثر را نیز می توان به شکل های مختلف خواند و تفکرات مختلف را در آن پیدا کرد.
نظر شما