به گزارش خبرگزاری مهر، كتاب «روش شناسی حکم» اثر حجت الاسلام و المسلمین محمد عرب صالحی نتيجه تلاش علمي محقق ارجمند جناب حجت الاسلام والمسلمین محمد عرب صالحی است كه در گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی سامان يافته است و شامل پنج فصل به شرح زیر است:
فصل اول: چیستی حکم و برآیند روش شناختی آن
فصل دوم: قلمرو حکم شرعی و برآیند روش شناختی آن
فصل سوم: ساختار داخلی حکم تکلیفی و برآیند روش شناختی آن
فصل چهارم: مبادی حکم و برآیند روش شناختی آن
فصل پنجم: انواع حکم و برآیند روش شناختی هرکدام
نویسنده در بخشی از مقدمه کتاب خود، در توصیف فصول مختلف آن می نویسد:
اين تحقيق پس از مقدمه و کليات، در پنج فصل و هفده گفتار تنظيم شده است.
فصل اول با عنوان «چيستي و هستي حکم و برايند روششناختي آن» در سه گفتار به معاني اعتبار، تعريف حکم و برايند روش شناختي اعتباري‌بودن حکم پرداخته است. در گفتار اول معاني اعتبار، ديدگاه‌هاي مختلف در حقيقت امر اعتباري، ديدگاه‌هاي مختلف در تبيين ماهيت انشا، رابطه انشا و اعتبار و رابطه اعتبار و تنزيل مطرح شده است. در گفتار دوم تعريف حکم شرعي و هفت نظر در تبيين حقيقت حکم تکليفي شرعي مورد تحليل و نقد و بررسي قرار گرفته است. در گفتار سوم برايند روششناختي ماهيت حکم به بحث گذاشته شده است. در اين گفتار، برايند روشي اعتباري‌بودن حکم نظير چگونگي کاربرد عقل استدلالي در اعتباريات و تعبد در روش احراز اعتباريات مورد بحث واقع شده است.
در فصل دوم با عنوان «قلمرو حکم شرعي و برايند روش شناختي آن» پس از تعيين قلمرو احکام شرعي در گفتار اول، در دو گفتار ديگر برايند روشي آن تحليل قرار گرفته و به تناسب به اعتبار امارات و حجج در اعتقاديات و بررسي نُه نگاه در اين خصوص، اعتبار حجج و امارات ظني در تفسير و در ساير علوم انساني و بررسي پنج نگاه در اين خصوص پرداخته و بحثهاي عميق و ابداعي زيادي مطرح شده است.
فصل سوم با عنوان «ساختار داخلي حکم» در گفتار اول به تفکيک موضوع حکم از متعلق حکم و متعلق متعلق حکم و سپس به بحث از مراتب حکم پرداخته است. در گفتار دوم مبناي مهم و کارگشاي خطابات قانونيه که بحثي مترتب بر مراتب حکم است، مطرح و ضمن تبيين اصل مدعا و آثار و کارکردهاي مهم اصولي مبنا، به دفاع از مبنا پرداخته و ضمن طرح هشت اشکال مهم، همه آنها مورد نقد قرار گرفته است.
فصل چهارم کتاب با عنوان «مبادي حکم و برايند روششناختي آن» در دو گفتار به تبيين ضرورت و ادله تبعيت احکام از مصالح و مفاسد و تبيين خاستگاه ملاکات احکام پرداخته است و در گفتار سوم توانايي عقل در کشف ملاکات بحث و نقادي شده است.
فصل پنجم به تبع اقتضاي مباحث، در شش گفتار تنظيم شد و ظرفيت گفتارهاي ديگري را هم داشت که به علت ظرفيت محدود تحقيق از طرح آن صرف نظر شد. گفتار اول بحث از ماهيت حکم حکومتي و برايند روششناختي آن را مورد تحليل قرار داده است. در گفتار دوم بحث مهم ارشادي و مولوي مطرح شده که حاوي نکات بديع و مطالب نو فراواني است؛ تعريف خاص از حکم ارشادي و رد تعاريف رايج، تفکيک میان دو اطلاق ارشادي در اصول فقه، نقد معيارهاي مطرح در تمايز ارشادي از مولوي و طرح سنجه مختار و دفاع از آن، از جمله مباحث مطرح در اين گفتار است. گفتار سوم عهدهدار بحث از احکام امضايي و تأسيسي و روشهاي تمييز هر يک از ديگري است. در اين گفتار مباحثي چون تعريف حکم امضايي، شرعي‌بودن امضاييات، تفاوت حکم امضايي و حکم ارشادي و پاسخ به شبهه تاريخمندي برخي احکام امضايي مطرح شده است.
گفتار چهارم به بحث از تعريف حکم وضعي، وجه تسميه آن، دايره احکام وضعي، حقيقت حکم وضعي و روششناسي آن اختصاص يافته است. در گفتار پنجم بحث احکام ظاهري و واقعي مطرح و راههاي برون‌رفت از اشکالات اجتماع حکم ظاهري و واقعي مورد تحليل قرار گرفته است.
سرانجام، تعبدي و توصلي تقسيم ديگري از حکم است؛ البته در واجبات و مستحبات، که گفتار ششم عهدهدار تبيين حقيقت و روششناسي آن است.
در پايان شایان ذکر است برخي مطالب کتاب، به‌خصوص در بعضي گفتارهاي اوليه را مديون تلمّذ هشت‌ساله در محضر درس فلسفه اصول استاد گرانقدرم حضرت آيتالله صادق آملي لاريجاني هستم و چون غير از مکتوبات خودم و جزوههاي درسي استاد سند ديگري موجود نبود، ناچار به استناد به همان جزوه درسي با بيان شماره جلسه اکتفا کردم. مطالبي که از استاد بيان کرده اما نقد نکردهام، مورد اعتقاد خودم نيز هست. با پوزش از محضر استاد، اميدوارم رعايت امانت کرده باشم.
گفتني است كتاب «روش شناسی حکم» اثر حجت الاسلام والمسلمین محمد عرب صالحی، با قیمت ۲۵۰۰۰ تومان در اختيار مخاطبان قرار گرفته است.
علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب میتوانند به نشانی www.poiict.org مراجعه کنند
نظر شما