خبرگزاری مهر-گروه هنر-زهرا منصوری: محمد حدادی فیلمبردار جوان سینمای مستند کشورمان است که به گفته خودش در بیش از ۱۰۰ عنوان اثر مستند حضور داشته ولی باز هم هر بار سر صحنه می‌رود و به ویژه وقتی با سوژه‌های اجتماعی رو به رو می‌شود تپش قلب می‌گیرد. او که جایزه بهترین فیلمبردار جشنواره فیلم مستند کرونوگراف را برای فیلم «رویاهای دم صبح» در کارنامه دارد در گفتگویی تفصیلی با خبرنگار سینمایی مهر حاضر شد.
وی در بخش نخست این گفتگو بیشتر درباره اهمیت سینمای مستند در جهان و کم توجهی به این بخش از سینما در ایران صحبت کردیم. در بخش دوم این گفتگو، محمد حدادی از نحوه همکاری خود با مهرداد اسکویی کارگردان مستند «رویاهای دم صبح» گفت و همچنین از نحوه نورپردازی در آثاری که در آنها به عنوان فیلمبردار حضور دارد صحبت کرد.
با ما در بخش پایانی این گپ و گفت همراه می‌شوید:
* فیلمبرداری سینمای مستند ما در حال حاضر در چه جایگاهی قرار دارد؟
- باید اعتراف کنم که ما در این حوزه اوضاع و حوال خوبی نداریم. تعداد فیلمبرداران متخصص سینمای مستند در ایران به اندازه انگشتان یک دست هم نمی رسد. من به سختی می توانم از ۵ نفر نام ببرم؛ افرادی که مطمئن باشم فیلمبرداران خوب سینمای مستند هستند. یک نسل قبل تر افرادی مانند مرتضی پورصمدی و هم نسل های های او بودند که آنها دیگر فیلم مستند فیلمبرداری نمی کنند. در میان هم نسل های خودم هم شاید واقعا حتی ۵ نفر هم فیلمبردار حرفه ای مستند نداشته باشیم زیرا نگاه خوبی به سینمای مستند وجود ندارد. هرکسی فیلم مستند می سازد تصور می کند مهم نیست که چه کسی فیلمبرداری، صدابرداری و تدوین آن را انجام می دهد. متاسفانه این نگاه آسیب زننده است زیرا باعث می شود ما افراد متخصص این امر را تربیت و آنها را تشویق نکنیم. من جشنواره های مختلفی را سراغ دارم که به یک فیلمبردار جایزه داده اند که کارگردان هم بوده و تنها همان یک فیلم را ساخته است و هیچوقت هیچ اثر دیگری را فیلمبرداری نکرده است اما چون فرد صبوری بوده و از موضوعاتی فیلمبرداری کرده که در گذر نیستند و به سختی می توان آنها را گیر آورد به او جایزه دادند، زیرا شاید در فیلم خودش به همراه داشتن یک فیلمبردار برای او بسیار سخت بوده است.
ما به عنوان مخاطبان، برگزار کننده های جشنواره و مسئولان سعی نکرده ایم به فیلمبرداران مستند جایگاهی درخور شانشان بدهیم. همین امر باعث شده است که تعداد افراد حرفه ای این کار کم باشند و به بالطبع در دنیا هم حضور کمرنگی داشته ایم و به ندرت فیلم های مستندمان از نظر فیلمبرداری قابلیت رقابت داشته اند. من چند سالی است تصمیم گرفته ام که کارهای متوسط و ضعیف را قبول نکنم و در صورت داشتن چنین پیشنهادهایی ترجیح می دهم در آن آثار حضور پیدا نکنم زیرا در آن فیلم ها امکان انجام کار خوب وجود ندارد. من بیشتر سعی می کنم کارهایی را قبول کنم که هم مسیر فیلم مشخص و روشن باشد و هم اینکه بدانم می شود کار درست انجام داد و به عبارتی خودم را خفیف نکنم.
*آیا در حوزه فیلمبرداری فیلم های مستند هم اینگونه است که جوانان یک تمرینی کنند و خیزی به سوی آثار سینمایی بردارند؟
- بله این اتفاق افتاده است زیرا ما به این حوزه توجه نمی کنیم و فیلمبرداران ناگزیر به سمت سینمای داستانی کشیده می شوند زیرا آثار مستند در زندگی هنری، اقتصادی و جایگاه آنها کارکردی ندارد و به این ترتیب آنها به سمت سینمای داستانی می روند. این در حالی است که سهولت و راحتی‌ای که در سینمای مستند وجود دارد هیچوقت در سینمای داستانی نیست.
* یعنی خود شما وسوسه نشده اید به سمت فیلمبرداری سینمای داستانی بروید؟ به هر حال در آنجا شهرت بیشتری وجود دارد.
- من کلا به سینما علاقه مندم و فرقی نمی کند سینمای مستند یا داستانی باشد، اما نمی توانم به یکباره همه چیز را کنار بگذارم و به سمت دیگری بروم، چون هرگاه به سمت سینمای داستانی رفتم احساس کردم آن لذتی را که از صحنه های سینمای مستند می برم از سینمای داستانی نمی برم. هرچند گاهی اوقات از اضطراب و تعداد آثار سینمای مستند خسته شده ام و با خودم گفته ام که بهتر است به سمت سینمای داستانی بروم اما با این وجود هر موقع به آن سمت رفته ام، بازگشته ام. البته باز هم فکر می کنم سینما در هر ۲ این ها جریان دارد و نباید یکی از آنها را به صورت کامل کنار گذاشت و به آن یکی پرداخت.
* شاید یکی از دلایلی که مستندهایی با تیم هایی دو نفره زیاد ساخته می شود همین جدی نگرفتن سینمای مستند است.
- بله. این اتفاق این روزها زیاد می افتد. من اولین چیزی که سر کلاس به هنرجویان می گفتم این بود که اگر به اینجا آمده اید که فیلمبرداری یاد بگیرید و بعدها فیلم خود را فیلمبرداری کنید اشتباه آمده اید، اما اگر آمده اید که با آموزش، فیلمبردار فیلم مستند شوید به جای خوبی پا گذاشته اید، من می توانم مطالبی را به شما بگویم که زمینه ای را برای شما آماده کند تا بعدها حتی وقتی کارگردان شدید بدانید که محدودیت ها و امکانات فیلمبرداری فیلم مستند چیست و چگونه باید با فیلمبردار خود تعامل کنید.
متاسفانه برخی تنها به این دلیل به این کلاس ها می آیند که یک حداقلی از کار فیلمبرداری یاد بگیرند و جالب تر اینکه بعد از آموزش این نکات اندک، فکر می کنند این حداقل ها، همه آن چیزی است که باید از فیلمبرداری مستند بدانند. آنها تصور می کنند به صرف داشتن یک سوژه دیگر همه چیز برایشان تمام شده است. برخی تصور می کنند برای فیلمسازی مستند تنها در اختیار داشتن یک موضوع، سوژه و یا کاراکتر خوب کافی است در حالی که این همه موضوع نیست. وقتی درباره سینمای مستند حرف می زنیم ابتدا باید یک سری از استانداردها را رعایت کنیم تا بتوانیم نام سینما را روی آن بگذاریم. طبیعتا وقتی شما مشغول همه کارها باشید نمی توانید همه این هارا کنترل کنید و هنگامی که ذهنتان درگیر آنچه که در مقابل دوربین اتفاق می افتد، می شود دیگر نمی توانید تصاویر جذابی هم ثبت کنید و این کاملا طبیعی است.
* این روزها بسیاری از افراد که وارد این حرفه می‌شوند تلاش دارند تا خود بسیاری از کارها را انجام دهند که به نظرم به روند کارشان لطمه نیز می‌زند. خودتان در این رابطه چه نظری دارید؟
- آنچه که من در تمام این سال هایی که کار کرده ام متوجه شده ام این است که افرادی که یک شاخه مشخصی را هدف خود قرار داده اند و در آن تحصیل و مطالعه کرده اند و استقامت به خرج داده اند حتی به لحاظ مالی نیز به آن جایگاهی که از ابتدا در ذهنشان بوده رسیده اند، اما کسانی که در شاخه های مختلفی مثل صدابرداری، کارگردانی، تدوین، فیلمبرداری و.... فعالیت داشته اند به لحاظ مالی هم ضعیف بوده اند. به نظرم تنها باید روی یک کار متمرکز شد زیرا در این صورت فرد خود را برای یک پرش بلند آماده می کند و در این صورت هم می توان یک پرش بلند داشت.
* خودتان از این بچه ها در کارهایتان استفاده می کنید؟
- بله گاهی اوقات از آنها به عنوان دستیار هم استفاده کرده ام. احساس می کنم بعضی ها را باید به این صورت حمایت کرد زیرا تنها بحث تئوریک کافی نیست. آنها باید در صحنه ببیند چه چالش هایی غیر از آنکه در کلاس ها گفته می شود، وجود دارد. بعضی موضوعات فرامتنی است و فرد با چالش های غیر سینمایی نیز مواجه می شود اما باید اعتراف کنم دفعات همکاری و استفاده از این افراد زیاد نبوده است.
*در حال حاضر مشغول چه کاری هستید؟
- با مهرداد اسکویی تصمیم گرفته ایم فیلم مستندی را در افغانستان بسازیم. فیلمی با موضوع اجتماعی که بخش اول آن کمتر از یک ماه دیگر در فضای جنگ زده افغانستان آغاز می شود. پروسه صفر تا صد فیلمبرداری را یک سال در نظر گرفته ایم، اما به این صورت نیست که یک سال به طور مداوم در افغانستان باشیم. احتمالا طی چند سفر به افغانستان می رویم و برمی گردیم و سوژه هارا دنبال می کنیم. هر بار نیز دو سه هفته در آنجا خواهیم ماند. روی فضای بصری فیلم هم تست های زیادی انجام داده ایم و تصمیم گرفته ایم تا فیلم را به صورت سیاه و سفید فیلمبرداری کنیم.
نظر شما