میرجلال الدین کزازی در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص آیین های ایرانیان و کرمانشاهیان در ایام عزاداری محرم و مفهوم نمادهایی که در عزاداری ها به کار می برند، اظهار داشت: در ایران از نگاهی بسیار فراخ، جشن ها و آیینی های فرهنگی را می توان به دو گونه و گروه بخش کرد. یکی آیین ها و جشن های سور است و دیگری جشن ها و آیین های سوگ.
این پژوهشگر برجسته و چهره ماندگار کشور تصریح کرد: ایرانیان هم شادمانی را بدین شیوه ارج می نهادند به نمود می آورده اند، پدیده ای فرهنگی، هنری، نمایشی از آن می ساخته اند هم سوگ را.
وی با بیان اینکه، از این روی آیین سوگ هم مانند آیین سور، پیشینه ای دیرینه در ایران دارد، گفت: در روزگاران گوناگون، این آیین ها، کما بیش، بی هیچ دگرگونی برجای مانده اند. آن دگرگونی هم که گاهی رخ داده است، به رویه و پوسته این آیین ها بر می گردد.
کزازی خاطر نشان کرد: در آیین و سوگ سالار شهیدان، که هنوز در سراسر ایران برگزارده می شود، ما نشانه ها و نمادهایی باستانی را آشکارا می توانیم دید. من تنها به چند نمونه آن بسنده می کنم.
کتل از نمادهای سوگ در ایران
وی یکی از نمادهای سوگ در ایران، را «کتل» دانست و گفت: یکی از نمادهای سوگ در ایران، آن است که در کرمانشاه «کتل» نامیده می شود. این نماد، چندین شاخه دارد که شاخه میانی بلند تر از شاخه هایی است که در دو سوی آن برآمده اند.
این پژوهشگر برجسته و چهره ماندگار کشور تصریح کرد: این شاخه ها از فلز ساخته می شود، بر پایه چوبین جا دارد که آن پایه را با شال ترمه -بیشتر از رنگ سبز- می پوشانند.
وی افزود: آن نماد باستانی در شاخه ها بیشتر دیده می شود. این شاخه ها نشانه رازورانه‌ی سرو اند. «سرو» در ایران از کهن ترین روزگاران، کارکردی نمادی و آیینی داشته است. نماد خرمی و شکفتگی و سبزی جاودانه است. در پی آن نماد زندگانی جاوید است زیرا که سرو درختی است که در پژمردگی های خزان نیز همچنان شاداب و سبز می ماند.
وی با بیان اینکه بی گمان شما هم می دانید که سرو زرتشت آوازه بلند یافته است، گفت: سروی که بر پایه تراداد(سنت) این پیامبر باستانی ایرانی خود با دست خویش آن را درنشانده است.
این استاد کرمانشاهی و چهره بر جسته کشور گفت: در شاهنامه نیز سخن از سروی رفته است که «گشتاسب»، نخستین پادشاهی که به آیین زرتشت گروید، آن را در آستانه کاخی بلند که پی افکنده بود، می کارد.
وی افزود: بیهوده نیست که بالای بلند و به آیین یار را، سخنوران ایرانی به سرو مانند می کنند. این مانندگی پیشینه تاریخی و باورشناختی نیز دارد.
سبزی نشانه هستی پیراسته از نابودی است
کزازی گفت: از سوی دیگر، آنچنان که پیشتر گفته شد، پوشش «کتل» را می کوشند که از «ترمه سبز» برگزینند. سبزی خود در نمادشناسی ایرانی، نشانه شکفتگی همواره و هستی پیراسته از نابودی و فرجام است.
وی افزود: از همین روست که ما ایرانیان، «مینویان یا فرشتگان یا بافندگان آسمان» را سبزپوش می دانیم. همچنان از همین روست که مردان و زنان سپند، که تبار به پیشوایان دین می رسانند یا جامعه سبز می پوشند، یا نشانه ای سبز را بر جامعه خود می دوزند.
این چهره ماندگار کشور خاطر نشان کرد: همچنان، در یکی از باژها(دعاها) ی ما ایرانیان آن است که برای کسانی که دوستشان می داریم «سرسبز» آرزو می کنیم. یا دلبندی را که از ما دور شده است و به سفر رفته است. می گوییم که «جای تو سبز است» یا جای تو سبز باد.
وی تصریح کرد: این سخن به راستی بدان معنی است که «اگر تو به تن کنار ما نیستی در دل ما جای داری». همچنان ما تو را در کنار خویش می دانیم و می شماریم.
پیوند نماد پنجه با خورشید
کزازی نماد دیگر آیین های سوگ را «پنجه» دانست و گفت: نمادی دیگر که در آیین های سوگ همچنان در ژرفاهای تاریخ ایران و هزاره های پیشین برجای مانده است نشانه یا ابزاری است دیگر در آیین ها که آوندی(ظرفی) است که همچنان از فلز به رنگ زرد که پنجه ای از میان آن رسته است.
این پژوهشگر برجسته با بیان اینکه، رنگ زرد را، ما هم در آن سروهای نمادین می بینیم و هم در این نماد دیگر، گفت: می توان بر آن بود که این رنگ، پیوند این نمادها را با خورشید آشکار می دارد. به ویژه در این «آبدان». آن پنجه نماد پرتوهای خورشید است. یا آنچنان که در افسانه های ایرانی بارها به کار برده شده، «پنجه آفتاب» است.
وی افزود: در داستان های کهن هنگامی که می خواهند، «دلارامی»، «دل آرا» را به زیبای بستاید، می گویند: «رویی داشت که مانند پنجه آفتاب می درخشید». این «پنجه» نماد پرتوهای خورشید است. در آیین های سوگ با این آوند(ظرف آب) به سوگواران آب می نوشانیدند. نمادهای دیگری نیز وجود دارد اما این دو نماد برجسته ترین نمادهای سوگ هستند.
کزازی در پایان گفت: روزهای سوگ را به یکایک ایرانیان، که دل در گرو مهر خاندان(خانواده پیغمبر) دارند. دم مباد می گویم.
گفتگو: طیبه قدمی
نظر شما