خبرگزاری مهر - گروه استانها: عاشورا و محرم اوج اندوه مردم لرستان است که هرساله باسنت های همیشگی مردم این دیار باشکوه و پابرجا برگزار می‌شود، ذوق و هنر مردمان این دیار همواره محلی برای تجلی و تولد آثاری هنرمندانه و سنت‌هایی ماندگار بوده است، شعر و موسیقی در خون مردمان لرستان جاری است به‌نوعی که شاید یکی از بخش‌های پررنگ مراسم‌های سوگ و سور را به خود اختصاص داده است.
در صبح عاشورا، نوازندگان محلی آهنگی به نام «چمرونه» را می‌نوازند که درواقع ملودی «مرگ» در لرستان است نوای موسیقی سوگ که در لرستان به موسیقی «چمر» موسوم است و آوای نوحه‌های لری و لکی در ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان از گذشته‌های دور تاکنون در عزای حسینی(ع) هم‌نوا می‌شدند و قلب هر شنونده‌ای را به درد می‌آوردند.
در لرستان از سرنا و دهل برای عزاداری عاشورا استفاده می‌شود و در صبح عاشورا، نوازندگان محلی آهنگی به نام «چمرونه» را می‌نوازند که درواقع ملودی «مرگ» در لرستان است که در غم از دست رفتن عزیزان نواخته می‌شود و برای اتفاقی که قرار است در ظهر عاشورا بیافتد.
«چمر»، «چمری» یا «چمرونه» موسیقی و آهنگ اندوه باری است که در سوگ و عزای افراد بزرگ در ریتم‌های متفاوت و به‌وسیله «سرنا» و «دهل» نواخته می‌شود.
پیام آئین «چمر» علاوه بر بیان اوج اندوه مردمان این سرزمین حامل پیغامی است برای سایر افراد؛ به‌نوعی که با اجرای این مقام از موسیقی عزا همه خواهند فهمید که بزرگی از میان ایل یا طایفه عزادار مرده است.
درگذشته نوازندگان برای آگاهی مردم ده و آبادی‌های نزدیک آن از خبر مرگ یک بزرگ، آهنگ «چمر» می‌نواختند و به این صورت همه را از فوت وی آگاه می‌کردند.
با صدای آهنگ چمر همه مردم دست از کار می‌کشند و به محل سوگواری می‌شتابند، حتی کودکان نیز گرد می‌آیند و مانند پدران و مادران خود گریه و شیون می‌کنند.
صبح عاشورا در بیشتر شهرهای لرستان با صدای سوزناک «چمرونه» آغاز می‌شود و همه زمین و زمان‌بر حادثه‌ای می‌گریند که سال‌هاست سرنا و دهل لرستان را به چمری نواختن خو داده است.
با شروع روز عاشورا در اولین ساعات روز صدای ساز و دهل بانوای سوزناک و غم‌انگیزی موسوم به نوای «چمرونه» عزاداران حسینی را به حضور در دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری دعوت می‌کند.
عزاداران فراخوانده شده با حضور در تکیه‌های محله و «گل مالی» کردن خودگرد آتش می‌ایستند و شروع به سینه‌زنی و عزاداری می‌کنند و در این هنگام صدای فریادها و ناله‌های «هی روو، هی روو» چنان در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر می‌پیچد و نوید حادثه‌ای غمبار را می‌دهد که شنیدنش مجالی برای صبر اشک نمی‌گذارد.
اشعار و مداحی‌های لری یکی از اجزای لاینفک و جدایی‌ناپذیر مراسم‌های عزاداری برای شهدای عاشورا در این دیار است حال و هوای عاشورایی در لرستان، عزاداران را به کربلا می‌برد و فریاد «هی روو، هی روو» مردان وزنان لر بر پیکر یگانه دردانه زهرا را یادآوری می‌کند.
اشعار و مداحی‌های لری نیز یکی از اجزای لاینفک و جدایی‌ناپذیر مراسم‌های عزاداری برای شهدای عاشورا در این دیار است. سبک مداحی‌ها و نوع اشعار در لرستان به‌رغم اینکه در بسیاری از مناطق ایران دستخوش تغییر شده ولی در لرستان همچنان بدون اندکی تحریف و ماندگار باقی‌مانده است.
شاید به تحقیق بتوان گفت سال‌هاست اشعاری که مردم در خرم‌آباد در ظهر عاشورا می‌خوانند هیچ تغییری نکرده است، چراکه شعر و ملودی درنهایت زیبایی و معنا قرار دارد و نیازی به تغییر آن نیست.
اشعاری که در نوحه‌های لری استفاده می‌شود اغلب کامل و از آغاز به زبان لری سروده شده‌اند و گاه به سبب وجود واژه‌ها و اصطلاحات لری قابل ترجمه به فارسی نیستند. این اشعار، پرمغز و محتوا هستند و در اوزان عروضی فارسی سروده شده‌اند و سرایندگان آن‌ها شاعران برجسته محلی هستند که محیط بر واقعه عاشورا و مؤمنین بر خاندان عصمت و طهارت هستند.
این اشعار دارای ترجیع‌بند هستند و این وجود ترجیع‌بند در نوحه‌های لری مهم‌ترین ویژگی نوحه‌خوانی لری است که علاوه بر زیبا کردن کلام باعث وجود کر خوانی در نوحه‌های لری شده است، به‌طوری‌که مردم هم این نوحه‌ها را بیشتر می‌پسندند.
نکته دیگر، قدرت این اشعار و تلفیق درست آن‌ها با ملودی است، وجه غالب این آثار در عزاداری امام حسین (ع) در لرستان توجه به حماسه بودن قیام کربلاست و نوحه‌ها اغلب درون‌مایه حماسی دارند، در این نوحه‌ها که شاید بتوان گفت کمتر عنصر تحریف و خرافه در آن‌ها یافت می‌شود سینه‌زنی آرام و بافاصله انجام می‌شود و طرز اجرای این نوحه‌ها به‌ویژه از باب سکوت در ملودی‌ها قابل پژوهش است.
مکث بعد از اتمام بند یا بیت و پس‌ازآن سینه زدن جماعت، تداعی‌کننده فضایی عجیب و سوزناک است که از ویژگی‌های این منطقه است.
در دو هیئت قدیمی شهر خرم‌آباد (پشت بازار و درب دلاکان) نوحه‌خوانی این‌گونه شروع می‌شود که ابتدا نوحه‌خوان شاه‌بیت یا ترجیع‌بند نوحه را به آواز می‌خواند و بعد دسته پاسخ می‌دهد و در تکرار دوم، دسته شروع به سینه‌زنی می‌کند.
در روز عاشورا سینه‌زن‌ها که عزاداران اصلی هستند، دسته‌دسته گرد هم می‌آیند و با زمزمه اشعار و ابیاتی از قبیل شعرها و ابیات لری به سمت سطح معابر و خیابان‌های شهر حرکت می‌کنند.
وقتی دسته‌های سینه‌زن جمع شدند، به‌سوی حسینیه‌ها و مساجد شهر حرکت می‌کنند و هنگامی‌که سینه‌زن‌ها کاملاً در محل موردنظر استقرار یافتند، قبل از هر کاری نوحه‌خوان مرثیه جان‌سوزی می‌خواند و سینه‌زنی شروع می‌شود.
باگذشت سال‌ها هیچ‌گونه تغییری درروش عزاداری مردم لرستان رخ نداده است روش سینه‌زنی در خرم‌آباد به این صورت است، اول نشسته و با یکدست سینه می‌زنند بعد وقتی نوحه‌خوان فریاد می‌زند «ای‌وای شهیدان به دشت کربلا»، همگی سرپا می‌ایستند و ضمن جواب دادن به نوحه‌خوان در مقابل هم با دودست به سینه می‌زنند و بعدازآن به عزا خانه دیگری می‌روند.
آنچه مهم است این است که باگذشت سال‌ها هیچ‌گونه تغییری درروش عزاداری مردم لرستان رخ نداده و همچنان شکوه و ماندگاری گذشته خود را حفظ کرده است.
باورها و اعتقادات مردم لرستان همواره مجالی برای ظهور آداب و سنن پسندیده و ماندنی بوده است که شاید شعر و موسیقی بخشی از این سنت‌ها را به خود اختصاص دهد.
مراسم «علم‌گردانی»، «چهل‌منبری» و «گل مالی» در لرستان به شیوه‌ای منحصربه‌فرد و دیدنی برگزار می‌شود به‌طوری‌که هرکدام از این مراسم‌ها سطرها حرف برای گفتن دارند و هرکدام از مراحل برگزاری این سنت‌های دیرین هزاران نکته غم‌انگیز و جالب در خود نهفته دارند.
نظر شما