خبرگزاری مهر، گروه جامعه-نگین خیر*: بنا به مطالعات و گزارشات بالینی آکادمی اطفال، بازی در روند رشد کودکان امری ضروری است و مهم ترین فعالیت کودک به شمار می رود زیرا به بهزیستی روانشناختی، فیزیکی، اجتماعی و عاطفی کودکان کمک کی کند. بازی و فعالیت بدنی کودکان، فرصت ایده آلی را در اختیار والدین قرار میدهد تا با فرزندان خود تعامل داشته باشند و در سلامت و رشد کودکان از چنان اهمیتی برخوردار است که کمیسیون عالی سازمان ملل در امور حقوق بشر، آن را حق هر کودک میداند چراکه در فرآیند رشد مطلوب کودکان، عاملی تاثیرگذار به شمار می آید. که گاه این حق طبیعی توسط عواملی از جمله پدیده کودکان کار، جنگ، خشونت و فقر به چالش کشید میشود. با این حال، حتی آن دسته از کودکان که به اندازه کافی بخت با آنها یار بوده است تا در صلح و آرامش نسبی زندگی کنند، ممکن است از مزایای بازی بی بهره مانده باشند. چرا که بسیاری از کودکان به دلیل سبک زندگی شتابزده و تحت فشاری که والدینشان اختیار کرده اند، از جنبه های حمایتی بازی ها محروم مانده اند. نظام آموزشی نیز تمرکز بیشتری بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان دارد و کودکان کمتر در مدارس فرصت بازی پیدا می کنند.حال آنکه تحقیقات نشان میدهند کودکان از طریق بازی با محیط مدرسه انطباق پیدا میکنند و آمادگی خود را برای یادگیری بهبود بخشند.
مزایای بازی
متخصصان اعتقاد دارند بازی در رشد سالم مغز دارای اهمیت است و اجازه می دهد تا کودکان با استفاده از قدرت خلاقیت، مهارت های فیزیکی، شناختی و عاطفی را در خود تقویت کنند. کودکان از طریق بازی کردن به تعامل وکشف دنیای پیرامون خود میپردازند. همچنین در تعامل با سایرهمسالان و مراقبان ویا با ایفای نقش های مختلف یاد میگیرند بر ترس های خود فایق آیند.
تحقیقات نشان میدهد موفقیت در مدرسه تا حد زیادی بر توانایی های کودکان در برقراری ارتباط با همسالان و بزرگسالان بستگی دارد و بازی ها در توسعه این مهارت های اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردارند. چراکه کودکان در حین بازی کار گروهی، حمایت، مذاکره وتوانایی حل و فصل اختلافات را یاد می گیرند، همچنین به تمرین مهارت های ارتباطی کلامی و غیر کلامی از طریق ایفای نقش و گفتگو میپردازند. آنها در حین ایفای نقش افراد مختلف در خانه، مدرسه وجامعه به نیازها و خواسته های دیگران پی میبرند. همچنین از طریق بحث در مورد فضا، وسایل و قوانین بازی با دیدگاه های مختلف آشنا میشوند که همگی به رشد مهارت اجتماعی آنان منجر میشود.
بازی در رشد عاطفی کودکان نیز از اهمیت خاصی برخوردار است چراکه به چگونگی ابراز احساسات و غلبه بر آنها کمک میکند و اجازه میدهد تا کودکان، تجربه های خودآگاه و ناخودآگاه خود را در مورد احساسات، زندگی و هر آنچه که در اطراف آنها وجود دارد، ابراز دارند.
در بازی های کودک محور آنها به تمرین مهارت های تصمیم گیری، کشف علایق و استعداد های خود میپردازند.در تضاد با سرگرمی های منفعل، بازی کردن در سلامت و رشد فیزیکی کودکان تاثیر زیادی دارد.در واقع، بازی بدون ساختار یک راه استثنایی برای افزایش سطح فعالیت بدنی در کودکان است، و یک استراتژی مهم در مقابله با معضل چاقی. و مهمتر آنکه، بازی، شادی ساده ای است که بخش ارزشمندی از دوران کودکی را تشکیل میدهد.
انواع بازی
بازی اولین تجربه آموزشی کودک است. از این طریق آنها با دیگران مرتبط میشوند و بسیاری از مهارت های زندگی را می آموزند. به منظور حمایت از یادگیری از طریق بازی برای کودکان، درک انواع مختلف بازی مفید است.
بازی های جسمی
بازی های فیزیکی یا جسمی عبارت است از هر فعالیتی، که مهارت های فیزیکی یا حرکتی را شامل میشود. هر زمان که کودکان در حال دویدن، چرخیدن، بالا وپاییدن پریدن هستند، در حال تقویت قوای بدنی و هماهنگی اعضای بدن میباشند. همچنین بازی های فیزیکی اجازه می دهند تا آنها انرژی غیر قابل انکار دوران کودکی را آزاد کنند. بازیهای جسمی همچنین می تواند به رشد مفهوم فیزیکی از خود، مرزهای حرکتی و کنترل تکانه کمک کند. هنگامی که کودکان کنترل بر بدن خود را یاد می گیرند، مغز شروع به ایجاد ارتباط این حرکات، در دو سطح حرکتی و سطح شناختی میکند.
بازی های زبانی
از آغاز دو ماهگی ، کودکان شروع به بازی با زبان از طریق صداسازی های بازتابی وتکراری میکنند. در ادامه رشد، کودکان از صداها و در نهایت به کارگیری کلمات استفاده میکنند تا به اهداف سرگرم کننده و فراتر از آن ارتباط دست یابند. کودکان بزرگتر ممکن است کلمات جدید بسازند ، شعر بگویند و یا پاسخ همه چیز را با شوخی بدهند.کودکان با عبارات، اشعار، واج آرایی و دستور زبان بازی میکنند. بازی دستکاری زبان، برای آنها سرگرم کننده می باشد، و یا ممکن است آنها از زبان به عنوان یک ابزار برای بازی های دیگر خود استفاده کنند.
بازی های اکتشافی
این نوع از بازی شامل، حدس زدن و کاوش کردن چیزهای جدید و نا آشنا می باشد . هنگامی که کودکان در بازی های اکتشافی شرکت می کنند به درک دنیای پیرامون میپردازند و در برخورد با پدیده های نو تجربه می اندوزند .بازی های اکتشافی ممکن است به سادگی راه رفتن یک کودک نو پا در زمین بازی پارک باشد. ولی همین راه رفتن ساده فرصت های جدید و هیجان انگیزی را به کودک ارائه می دهد. بازی اکتشافی در واقع میل درونی کودک برای یادگیری است.
بازی های سازه ای
هنگامی که کودکان در حال ساختن چیزی هستند و یا تلاش می کنند تا چیری را که در ذهن دارند، درست کنند درحقیقت مشغول بازی سازه ای هستند. این نوع بازی ، فرصتی را در اختیار کودکان قرار میدهد تا رشد شناختی را در خود تقویت کنند. در بازی های سازه ای کودکان نه تنها مهارت های شناختی را تمرین میکنند، بلکه مهارت های حرکتی، هماهنگی دست و چشم و مهارت های ابتدایی مهندسی را نیز در خود تقویت میکنند . این بازی ها همچنین به کودک اجازه می دهد تا خلاق باشد و احساسات خود را بیان کند .
بازی های تخیلی
کودکان با استفاده ازقدرت تخیل خود ویا با شبیه سازی متوجه جهان پیرامون میشوند و بدنبال آن جهان خود را خلق میکنند. بازی شبیه سازی اجازه می دهد تا کودکان نقش ها و روابط متفاوت را درک کنند . هنگامی که کودکان در طول بازی نقش های مختلفی از جمله "مادر"، "پدر بزرگ"، "دکتر،" و غیره را ایفا می کنند، به جایگاه واقعی هر یک ازاین شخصیت پی میبرند. اینکه شغل آنها چیست؟ چگونه صحبت می کنند؟ به چه مواردی اهمیت میدهند؟ . کودکان در بازی های تخیلی نه تنها به تمرین نقش ها و روابط می پردازند ، بلکه یاد می گیرند تا از طریق درک قوانین و هنجارها و کشف فرصت های گوناگون ، فرایندهای منطقی جهان را به چالش بکشند. همچنین بازی های تخیلی ، این فرصت رابرای کودکان فراهم میآورد تاکمی از دنیای واقعی دور شوند و در عالم تخیلات خود لذت ببرند. درست مانند بزرگسالان که ممکن است به یک کتاب و یا دیدن یک فیلم به طور موقت از تنش ها و مسئولیت های زندگی فرار کنند، کودکان می توانند از این فرصت برای فرار به دنیایی که خود ساخته اند، بهره مند شوند.
بازی اجتماعی
این بازی در رشد کودکان از اهمیت به سزایی برخوردار است. چراکه که کودکان در این بازی به تمرین مهارت های مهم اجتماعی مانند ارتباط، سازش، همکاری، حل مشکلات، رعایت نوبت و ابراز احساسات می پردازند. کودکان با بازی اجتماعی رفتار قابل قبول و مهارت های مهم زندگی مانند مذاکره را تمرین می کنند. کودکان با تقلید رفتار همسالان هم خوانی با گروههای اجتماعی را می آموزند.
نکته قابل توجه در مورد انواع بازی ها این است که نباید آنها را به صورت جداگانه در نظر بگیریم. کودکان می توانند در بسیاری از بازی ها بطور همزمان مشغول باشند که حکایت از قدرت فوق العاده بازی دارد. بازی فرصتی است تا کودکان مهارت های مختلف را تمرین کنند، یاد بگیرند و با تجربه های حتی به نظر ابتدایی و ساده رشد کنند. والدین میتوانند از طریق بازی به فرزندشان کمک کنند تا به توانایی های بالقوه خود دست یابند. مادر و پدر با مشاهده کردن وپیوستن به بازی های کودک محور، فرصت منحصر به فرد ی را میابند تا برای لحظاتی جهان را از منظر فرزند خود ببینند و کودک آنها هدایت دنیایی را که خود خلق کرده و متناسب با نیازهایش میباشد، در دست گیرد. تعاملی که از طریق بازی بین فرزندان و والدین ایجاد میشود این پیام را برای کودکان به دنبال دارد که پدر و مادر توجه کامل به او دارند و این تعامل سازنده به ایجاد روابط پایدار بین فرزندان و والدین منجر خواهد شد.
*کارشناس ارشد روانشناسی
نظر شما