چگونه می توان از ربا توبه کرد/ توبه کردن سخت تر از گناه است

به گزارش خبرنگار مهر، استاد حسین انصاریان در سخنرانی خود در جمع عزاداران حسینیه مکتب الزهرا(س) مشهد، اظهار کرد: امیرمؤمنان(ع) درباره کسانی که ایمان استواری به بهشت و دوزخ دارند یعنی توانسته‌اند یا با تحصیل علم دین یا با گوش‌دادن به مسائل الهی از زبان پاکان، بهشت و جهنم را باور کنند، می‌فرمایند: «این‌گونه مردم به‌خاطر باورشان نسبت به بهشت و جهنم مشغولیت مثبتی دارند؛ مشغولیت مثبتشان ‌هم این است که برای رسیدن به بهشت الهی تلاش می‌کنند که این تلاش را قرآن مجید در چند بخش بیان کرده است. امیرالمؤمنین(ع) درخصوص تلاش این انسان‌ها می‌فرمایند: «شغل من الجنة و النار امامه ساء سریع»، آن باورکنندهٔ بهشت و جهنم بیکار نیست، بلکه در کار است که با فعالیت و زحمتش، به بهشت الهی برسد و روی جهنم را نبیند «ساء سریع نجی».

تشریح کوشش مالی، وجودی و اخلاقی باورکنندگان بهشت و جهنم 

استاد انصاریان در پاسخ به اینکه تلاش باورکنندگان بهشت و جهنم چه تلاشی است؟ گفت: قرآن مجید می‌فرماید: یک تلاش آنها مالی، یک تلاش وجودی و بدنی و تلاش دیگر آنها اخلاقی است. جالب این است که این سه نوع تلاش در سی جزء قرآن کریم بیان شده لذا معلوم می‌شود که این سه نوع تلاش، آن‌قدر در پیشگاه خداوند ارزش و قیمت دارد که در سی جزء قرآن کریم از هر سه تلاش سخن به میان آمده و هر سه تلاش را پروردگار عالم مطرح کرده است.

محقق، مفسر و پژوهشگر علوم قرآنی تلاش مالی باورکنندگان بهشت و جهنم را به دو صورت بیان و خاطرنشان کرد: یک تلاش آنها به واجبات مالی مربوط است؛ آدم‌های نرمی نسبت به مال هستند و وابستگی‌شان به مال تا آنجایی است که پروردگار عالم روی مال حکم دارد و در حقیقت به حکم خدا وارد نمی‌شوند. ورود در میدان حکم خدا به این صورت است که من خیلی راحت، حکم الهی را پشت سر بیندازم و بگویم انجام نمی‌دهم. نام این اخلاق منفی نسبت به مال را «اخلاق قارونی» بگذارید.

وی افزود: مؤمنین و خردمندان زمان موسی‌ بن‌ عمران(ع)، قارون را که جزء گروه بنی‌اسرائیل بود، نصیحت طولانی کردند و نصیحت های بسیار جالبی هم دارند که متن آن نصیحت‌ها را پروردگار عالم بیان کرده است؛ این نصیحت‌ها فقط متوجه شخص قارون نیست و بدون شک متوجه همهٔ ثروتمندان است. چون هیچ مفسر قرآن در این 1500 سال در تفسیر سوره قصص نگفته‌ این آیه ویژهٔ قارون است بلکه همگی معتقدند، آیه عام است. خردمندانی، پاکانی و مؤمنانی، فقط از روی دلسوزی و محبت آمدند و با قارون صحبت کردند و به او گفتند: «و ابتغ فیما آتاک الله الدار الآخره»، قارون، با این ثروتی که خدا در اختیارت قرار داده، آخرت را بخر؛ «و لا تنس نصیبک من الدنیا»، از سهم زندگی‌ات چشم‌پوشی نکن و از مالی که خدا به تو داده، بردار؛ «و احسن کما احسن الله الیک»، به مردم نیکی کن، چنانکه خدا با دادن این ثروت به تو نیکی کرده است.

استاد انصاریان با بیان اینکه مال به دست آمده توسط قارون حرام نبود، اظهار کرد: از نصیحت مؤمنان و خردمندان به قارون مشخص می شود که مال قارون، مال حرامی نبوده است؛ چون اگر ثروت، حرام بود، اصلاً نصیحت جا نداشته است. کسی که ثروت حرامی به دست می آورد تنها یک نصیحت متوجه اوست و آن اینکه مال مردم را به مردم برگرداند؛ اما مؤمنین به قارون سه نصحیت نیکو می کنند و همین امر نشان می دهد که مال قارون حرام نبوده است. 

ربا توبه ای ندارد و با گریه و توسل از پرونده اعمال زدوده نمی شود 

وی افزود: در آیات پایانی سوره مبارکه بقره خداوند به ربا، انفاق و قرض اشاره کرده است؛ پروردگار عالم به رباخورانی که واقعاً قصد توبه دارند، یک‌ نصیحت دارد و آن اینکه ربای گرفته ‌شده‌ها را برگردانید؛ ربا توبه‌ای ندارد و گناه ربا با گریه و با توسل و با حرم‌رفتن و با کربلارفتن از پرونده زدوده نمی‌شود و همین یک نصیحت به رباخوران است: «فلکم رئوس اموالکم»، روزی که گرفتن ربا را شروع کردی، ثروتت چقدر بوده است؟ صدمیلیون، پروردگار می‌فرماید: اضافه این صدمیلیون‌ها را باید به کسانی برگردانی که این مبالغ را به تو پرداخت کرده اند؛ «فلکم رئوس اموالکم»، حال ممکن است یک رباخور بگوید من همه را برگرداندم و دیگر به کسی بدهکار نیستم، اما از صدمیلیون اضافه آورده‌ام، آن اضافه مجهول‌المالک است و آن را باید به خانواده‌هایی داد که واقعاً مستحق هستند و خرجشان به دخلشان نمی‌رسد. در مورد اموال حرام دیگر هم حکم همین هست، یک نصحیت در قرآن متوجه آنهاست و آن اینکه به سرمایه اولیه هر چه با عملکرد حرام از جمله رشوه، غصب، اختلاس، تقلب و سندسازی اضافه کردی، باید برگردد.  

سخت‌تر از گناه، توبه‌کردن است

استاد انصاریان به سختی گناه اشاره و اظهار کرد: امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: گناه‌ کارِ سختی است چرا که انسان می‌خواهد در گناه به خدا پشت کند؛ ممکن است سختی بدنی نداشته باشد، اما سختی معنوی دارد؛ پشت‌کردن به فرمان خدا و به دستور پروردگار واقعاً کار آسانی نیست. گناه سخت است و سخت‌تر از گناه، توبه‌کردن است. این سختی امروز به خوبی درک می شود چرا که خداوند می گوید از چهارصد میلیارد تومانی که ثروت داری، صد میلیون سرمایه اولیه را بردار و چهارصد میلیارد را به صاحبان آن برگردان، واقعاً چنین ترک گناه و توبه ای برای رباخواران سخت است. 

وی در باب سختی توبه به نمونه ای تاریخی اشاره و تصریح کرد: شخصی نزد حضرت صادق(ع) آمد و گفت: من کارمند بنی‌امیه بودم، از حقوقی که می‌گرفتم یا برمی‌داشتم، اکنون همه‌چیز دارم و وضعم بسیار خوب است، اما دیگر می‌خواهم توبه کنم. امام صادق(ع) به او فرمودند: من اگر تو را به توبه راهنمایی کنم، گوش می‌دهی؟ گفت: بله! حضرت که می دانستند توبه بسیار سخت‌تر از گناه است، دوباره به او فرمودند: اگر تو را به توبه راهنمایی کنم، قبول می‌کنی؟ عرض کرد: قبول می‌کنم. حضرت فرمودند: «اُخرج مما انت فیه»، وجودت را از مجموع این اموال بیرون بیاور و همهٔ وابستگی‌ها را قطع کن؛ خانه، زمین، کاروان‌سرا و زندگی تو باید برود، شخص گفت: چشم و به آنچه حضرت گفتند، عمل کرد. یکی از یاران امام صادق(ع) می‌گوید: آن شخص واقعاً توبه کرد و یک روز پیش من آمد و گفت: از مجموع اموال روزگار اداری‌ بودنم در بنی‌امیه، یک‌ پیراهن مانده است؛ اما همین هم مثل کوه سنگین است، گفت: یکدست لباس به او دادم، پیراهن را هم درآورد و به یک مستحق داد و بعد از مدت کمی از دنیا رفت. من سال بعد که از کوفه به مدینه آمدم، امام صادق(ع) فرمودند: من بهشت را برای آن رفیقت، در صورت توبه ضمانت کرده بودم و به ضمانتم هم عمل کردم. من ضامن شده بودم که او با توبه به بهشت برود. 

چند روزه عمر را تحمل کنید و با گناه درگیر نشوید

استاد انصاریان مردم به خصوص جوانان را توصیه به دوری از گناه کرد و گفت: چند روزه عمر را تحمل کنید، صبر داشته باشید و کرامت نشان دهید و با گناهانی درگیر نشوید که توبه از آن گناهان برایتان آنقدر سخت باشد که توبه نکنید؛ وقتی انسان توبه نکند و از دنیا برود، در سورهٔ نساء می فرماید: دوزخی ‌بودن او یقینی، قطعی و حتمی است.

 وی با بیان اینکه عالم ربانی اصیل، دغدغهٔ مردم را دارد و ناراحت آنهاست، اظهار کرد: عالم ربانی که با عینک قرآن و روایات می‌بیند مردم دسته‌دسته به سوی جهنم می‌روند، می‌سوزد و می‌خواهد مردم را نجات دهد، آنکه به باور برسد، برای رساندن خود به بهشت می‌کوشد: «ساء سریع نجی» و به بهشت می‌رسد.

کوشش مالی: هرس مال، انفاق، صدقات، خمس و زکات

استاد انصاریان کوشش برای رسیدن به بهشت را در سه بخش مالی، بدنی و اخلاقی توضیح داد و گفت: یک بخش کوشش مالی است؛ شخصی به حضرت مجتبی(ع) گفت: یابن ‌رسول‌الله، اگر بخواهید جوانمردی را معنی کنید، چطور معنی می‌کنید؟ امام مجتبی(ع) سه موضوع را برای او گفتند که یکی‌ از آنها این بود: «ما اهل‌بیت(ع) به کسی جوانمرد می‌گوییم که مالش را هرس کند». بنابراین اگر حق مردم، حق خواهر و برادر، حق خدا در داخل مال شماست، باید آن را هرس کنید؛ «اصلاحه ماله». اگر خمس و زکاتی در مال است، آن را بپردازد؛ اگر از همسر و فرزند کم گذاشته و بخل کرده اید، قفل بخل را از دل خود باز کنید و به همسر و فرزند گشایش دهید. کوشش مالی دیگری که قرآن نام آن را انفاق و صدقات گذاشته، مربوط به واجبات نیست بلکه شخصی مال زیادی دارد و آن را به خواسته خود صرف ساخت درمانگاه، مدرسه، مسجد یا مرکز خیریه ای می کند که این هم نوعی کوشش مالی است.

کوشش وجودی: صرف بدن و وجود در واجبات و کارهای پسندیده 

وی ادامه داد: کوشش دیگر، کوشش وجودی است؛ اینکه من بدنم و وجودم را در واجبات، نماز، روزه و در اعمال دیگری بیاورم که واجب است و بعد از واجبات، در کارهای پسندیده، عیادت مریض، دیدن پدر و مادر، دیدن اقوام، وجودم را صرف کنم.   

کوشش اخلاقی: هر کسی به تو بدی کرده را ببخش

 استاد انصاریان به کوشش اخلاقی اشاره و اظهار کرد: بالاترین کوشش اخلاقی در سورهٔ آل‌عمران آمده است؛ «و العافین عن الناس»، نه «عن المؤمنین»، بلکه «عن الناس»، هرکسی در حوزه خانوادگی‌، مسلمانی و همکاری تو را آزار داده و غیبت تو را کرده، او را قلباً ببخش؛ این کوشش قلبی و اخلاقی است. گذشت و بخشش چنان ارزش دارد که خداوند در سورهٔ احزاب می فرماید: «الا تحبون ان یغفر الله لکم»، بندگان من، دوست ندارید که از گناهانتان گذشت کنم؟ گذشت‌کردن من به زلف گذشت تو از بندگانم گره‌ خورده است، «واعفوا و اصفحوا»، تو از بندگان من گذشت کن، چشم‌پوشی کن و من هم از تو گذشت می‌کنم».